Spółka z o.o. sp. k. – wybrane aspekty prawne odpowiedzialności wspólników

Otóż w przedmiotowej sytuacji warto mieć na uwadze art. 299 ksh, zgodnie z którym członkowie zarządu sp. z o.o. odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Członkowie zarządu mogą tylko wtedy uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykażą, że we właściwym czasie nie zgłosili wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie złożyli wniosku o wszczęcie postępowania układowego względem spółki z o.o. Wynika z tego, że członkowie zarządu spółki z .o.o. będącej komplementariuszem w sp. k. nie mogą czuć się w pełni bezkarni z tytułu nienależytego wykonywania zobowiązań spółki komandytowej.

Dlatego jeżeli wierzyciel spółki komandytowej nie zostanie zaspokojony w drodze postepowania egzekucyjnego, może skierować egzekucję w dalszym etapie pod adresem komplementariusza, czyli sp. z o.o. W przypadku, gdyby egzekucja okazała się bezskuteczna, to wierzyciel uprawniony jest do dochodzenia przysługującej mu wierzytelności od członków zarządu spółki z o.o. Taka odpowiedzialność wynika między innymi z art. 299 ksh w zw. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535), (dalej: PrUiN), czyli w sytuacji, gdy zobowiązany dłużnik nie zgłosił w ciągu 30 dni od dnia, w którym stał się niewypłacalny wniosku o ogłoszenie upadłości.

Warto również wspomnieć o sytuacji, w której podczas trwania postępowania egzekucyjnego umiera jedyny członek zarządu sp. z o.o., będącej komplementariuszem spółki komandytowej. Taka sytuacja stanowi kolejną przeszkodę skierowaną w stosunku do wierzyciela, która może udaremnić jego drogę w odzyskaniu należnych mu wierzytelności lub przynajmniej nadszarpnąć jego zapał w tej kwestii.

W takim przypadku śmierć jedynego członka zarządu, pod adresem którego kierowana jest egzekucja w oparciu o art. 299 ksh, uprawnia wierzyciela do kierowania swoich roszczeń bezpośrednio do spadkobierców członka zarządu. Potwierdzeniem tego jest stanowisko Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 19 listopada 1996 roku (sygn. akt III CZP 114/96), w którym SN stwierdził, że odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki nie wygasa i przechodzi na jego spadkobierców.

Wobec powyższego początek biegu odpowiedzialności spadkobierców rozpoczyna się wraz z chwilą śmierci członka zarządu, czyli spadkodawcy. Jednak w przypadku trwania postępowania egzekucyjnego zastosowanie znajdzie art. 819 ust. 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296), (dalej: kpc), zgodnie z którym organ egzekucyjny zobowiązany jest do zawieszenia postępowania egzekucyjnego z urzędu w razie śmierci wierzyciela lub dłużnika. Powoduje to, że w praktyce egzekucja zostaje wstrzymana przez około 6 miesięcy, ponieważ w ciągu tego terminu spadkobierca zobligowany jest złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, oczywiście jeżeli dowiedział się o przysługującym mu tytule powołania.

Spadkobierca podejmując decyzję o przyjęciu spadku, decyduje o formie jego przyjęcia, czyli czy przyjmuje spadek wprost, czy z dobrodziejstwem inwentarza. Wybrana przez spadkobiercę forma przyjęcia spadku decyduje o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe. W praktyce powyższa decyzja powinna opierać na skrupulatnej analizie aktualnego stanu sprawy przez spadkobiercę, zwłaszcza w kwestii wielkości przysługującej wierzycielom wierzytelności i wartości otrzymanego spadku.

Dla wyjaśnienia warto odróżnić ww. formy przyjęcia spadku. Spadek przyjęty wprost oznacza, że spadkobierca przyjmuje spadek bez żadnych ograniczeń – w szczególności bez ograniczenia długów spadkowych. Skutkuje to tym, że spadkobierca odpowiada w takim przypadku za wszystkie długi spadkowe całym swoim majątkiem. Oznacza to, że jeżeli dług spadkodawcy przekracza wartość spadku to spadkobierca zobowiązany będzie do jego pokrycia. Z kolei przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza przyjęcie przez spadkobiercę spadku z ograniczaniem odpowiedzialności za długi spadkowe spadkodawcy tylko do wysokości wartości spadku. Wynika z tego, że spadkobierca zobowiązany jest pokryć długi, wyłącznie do wysokości otrzymanego spadku.

Ważne jest, że przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, podczas trwającego postępowania egzekucyjnego, wiąże się z koniecznością wykonania przez komornika spisu i oszacowania przedmiotów wchodzących w skład spadku. Ponadto dobrodziejstwo inwentarza nie oznacza ograniczenia egzekucji tylko do przedmiotów wchodzących w skład spadku. Zaspokojenie wierzytelności może w tym przypadku pochodzić nie tylko z majątku wchodzącego do masy spadkowej, lecz również z majątku prywatnego spadkobiercy. Wynika to z przyjęcia przez spadkobiercę spadku, który staje się jego majątkiem osobistym oraz z faktu, iż wierzyciel uprawniony jest do wskazania komornikowi sposobu egzekucji (art. 797 kpc). Może to bezpośrednio skutkować tym, że będzie ona prowadzona do wysokości uzyskanego spadku, jednakże z przedmiotów wchodzących w skład majątku prywatnego spadkobiercy.

Istotnym elementem, mającym związek z odpowiedzialnością za długi spadkowe, jest również termin przyjęcia spadku. Zgodnie z art. 1015 ust. 2 kpc brak złożenia przez spadkobiercę oświadczenia w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o przysługującym mu tytule do spadku, jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Wyjątkiem od tej reguły są uprawnieni spadkobiercy, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoby co do których istnieje podstawa do ich całkowitego ubezwłasnowolnienia – w takim przypadku brak takiego oświadczenia wiąże się z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Reasumując należy stwierdzić, że sp. z o.o. sp. k. pomimo swojej skomplikowanej konstrukcji nie chroni w pełni przed odpowiedzialnością swoich wspólników. Jest to niewątpliwie ogromna korzyść dla wierzycieli, którzy pomimo licznych trudności są w stanie wyegzekwować przysługujące im należności. Naturalne jest, iż taka konstrukcja spółki komandytowej, jest również pewnym zabezpieczeniem dla jej wspólników, ponieważ w sytuacji gdy wypełnią oni wszystkie swoje zobowiązanie prawne, to możliwość otrzymania od nich należnych wierzytelności może okazać się niezmiernie trudna dla wierzycieli.

Autor: Piotr Smagała radca prawny, kancelaria Smagała Strzelczyk we Wrocławiu

Bibliografia:

• Kodeks spółek handlowych (Dz.U.2000.94.1037);
• ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296);
• ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535) (dalej: PrUiN);
• A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tom I, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2013.
• Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1996 roku (sygn. akt III CZP 114/96)