Motywacja poprzez płacę w kontekście teorii motywacji

W psychologii opisano wiele teorii motywacji – ich znajomość z jednej strony pozwala nam zrozumieć pewne mechanizmy funkcjonowania jednostki ludzkiej, z drugiej strony wiedza ta, może pomóc m.in. pracodawcy w opracowaniu optymalnego systemu motywowania pracowników w jego przedsiębiorstwie. Dziś skupię się na zagadnieniu możliwości wykorzystania teorii motywacji w celu zwiększenia wydajności pracowników za pomocą płac.

Homo oeconomicus – czyli początki systemów wynagrodzeń

Początkowo (w pierwszych fazach badań nad organizacją i zarządzaniem) motywację do pracy definiowano jako relację motywacja-płaca, gdzie wyższa płaca była gwarantem wzrostu motywacji do pracy. Jednym z prekursorów teorii motywacji poprzez płace był Federick Taylor, który propagował wyższości bodźców finansowych nad pozapłacowymi. W swojej teorii odwoływał się do idei człowieka racjonalnego (łac. homo oeconomicus) – czyli jednostki doskonale poinformowanej i mobilnej, kalkulującej korzyści i zawsze wybierającej taką opcję, która przyniesie jej największe korzyści materialne.

W skrócie, motywowanie pracowników wg teorii F. Taylora sprowadza się do 3 podstawowych kroków: 

Rys. 1: Trzy kroki motywowania wg Taylora (opracowanie własne na podst. literatury przedmiotu)

Nie każdy wie, że to właśnie w/w koncepcja dała początek systemom wynagrodzeń i do tej pory obecna jest w prowizyjnym wynagradzaniu handlowców.

Echa wieloczynnikowych teorii motywacji w kształtowaniu systemów wynagrodzeń

Jak się okazuje, relacja wynagrodzenie-motywacja jest bardziej złożona, niż przedstawiały to klasyczne teorie motywacji. Człowiek, jako jednostka o skomplikowanej naturze, powodowany jest do działania zarówno poprzez bodźcie zewnętrzne, jak i wewnętrzne, do których zaliczyć można m.in.: jego potrzeby, popędy, frustracje, poczucie zadowolenia, poczucie sprawiedliwości, oczekiwania, warunki pracy, otoczenie, etc.

Maslow i jego piramida potrzeb

Wg 5-poziomowej hierarchii potrzeb zaproponowanej przez tego amerykańskiego naukowca, człowiek zaspokaja swoje potrzeby w pewnej ustalonej kolejności poczynając od podstawowych do potrzeb wyższego rzędu. 

Rys. 2: Piramida potrzeb wg  A. H. Maslowa (opracowanie własne na podst. literatury przedmiotu)

Wg teorii Maslowa jedynie potrzeby niższego rzędu mogą być zaspokojone poprzez płace i granty finansowe:

1. Potrzeby fizjologiczne – zaspokajane poprzez zapewnienie pracownikom odpowiedniego poziomu płac oraz środowiska pracy.
2. Potrzeby bezpieczeństwa – tj. potrzeba stabilności, porządku, sprawiedliwości, ochrony i wyeliminowania zagrożeń (w tym trosk materialnych), zaspokajane poprzez ciągłość zatrudnienia, świadczenia socjalne, program świadczeń emerytalnych i zdrowotnych, program pożyczek firmowych, etc.