Współuczestnictwo formalne

Pojęcie to nie jest jednorodne. Wyróżnia się jego kilka rodzajów, w tym tzw. współuczestnictwo formalne. To ostatnie ma miejsce wówczas, gdy „przedmiot sporu stanowią roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej jeżeli ponadto właściwość sądu jest uzasadniona dla każdego z roszczeń lub zobowiązań z osobna jako też dla wszystkich wspólnie”. Ustawodawca dość archaicznym językiem określił przesłanki współuczestnictwa formalnego. Sama natomiast instytucja może okazać się stosunkowo praktyczna i przydatna. Warto zatem rozszyfrować warunki jej dopuszczalności oraz wspomnieć o kilku kwestiach natury proceduralnej z nią związanych.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Przesłanki materialne współuczestnictwa formalnego

Punktem wyjścia do rozważenia możliwości występowania współuczestnictwa formalnego jest ustalenie czy przedmiotem sporu są roszczenia albo zobowiązania jednego rodzaju. Jest tak wówczas, gdy każdy z podmiotów występujących w roli powoda/pozwanego ma wprawdzie swoje własne, odrębne żądanie/zobowiązanie, ale dające się zakwalifikować jako roszczenie/zobowiązanie jednego rodzaju (np. kilka osób ma żądanie o zachowek). Współuczestnictwo formalne zostanie  zatem wykluczone jeśli każdy z podmiotów miałby żądania wprawdzie względem tej samej osoby jednak innego rodzaju (np. pracownik A ma względem pracodawcy żądanie o wynagrodzenia za pracę a pracownik B ma względem tego samego pracodawcy żądanie o odszkodowanie z tytułu mobbingu).

Dalej, roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju muszą opierać się na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Będzie tak na przykład wtedy gdy kilka osób jest uprawnionych do zachowku po wspólnym spadkodawcy albo ma prawo do odszkodowania z racji bycia poszkodowanym w tym samym wypadku komunikacyjnym. Podstawa faktyczna nie będzie natomiast jednakowa, gdy kilka osób jest wprawdzie uprawnionych do zachowku (ten sam rodzaj roszczenia), ale każda z nich po innym spadkodawcy. Nie będzie też mowy o współuczestnictwie formalnym, gdy kilka podmiotów ma prawo do odszkodowania, ale z racji bycia poszkodowanym w różnych wypadkach komunikacyjnych.

Zobacz również: Kim jest interwenient uboczny?

Przesłanki procesowe współuczestnictwa formalnego

Dopuszczalność współuczestnictwa formalnego jest również uzależniona od spełnienia warunków o charakterze procesowym. Sąd, do którego zostanie skierowana sprawa obejmująca współuczestników formalnych, musi być miejscowo i rzeczowo właściwy do rozpoznania zarówno każdego z roszczeń/zobowiązań z osobna  jak i wszystkich wspólnie. Innymi słowy jeśli dla każdego żądania (zobowiązania) z osobna właściwy jest ten sam sąd rejonowy, to aby możliwe było współuczestnictwo formalne, także dla wszystkich żądań (zobowiązań) razem właściwy musi być ten sam sąd rejonowy (np. 3 osoby dochodzą od tego samego zobowiązanego zachowku, każda po 10 000 zł - rzeczowo właściwy dla każdego z nich jest sąd rejonowy; ich suma wynosi 30 000 zł, czyli nie przekracza 75 000 zł zatem sąd rejonowy będzie właściwy także do ich wspólnego rozpoznania – a contrario art. 17 pkt. 4 kpc.) Współuczestnictwo formalne nie wchodzi natomiast w grę jeśli dla poszczególnych żądań (zobowiązań) właściwy jest sąd rejonowy, jednak dla wszystkich wspólnie już nie (np. żądanie o zachowek każdej z trzech osób z osobna wynosi po 40 000 zł – rzeczowo właściwy dla każdego z nich jest sąd rejonowy; ich suma wynosi 120 000 zł, czyli przekracza 75 000 zł zatem sąd rejonowy nie będzie właściwy do ich wspólnego rozpoznania – a contrario art. 17 pkt. 4 kpc). Współuczestnictwo formalne nie będzie dopuszczalne także wtedy, gdy dla każdego z zobowiązań z osobna i wspólnie właściwy jest wprawdzie sąd rejonowy (bądź sąd okręgowy), ale nie ten sam, gdyż każda z osób mających występować w roli pozwanego ma miejsce zamieszkania (siedzibę) w okręgu innego sądu (art. 27 i art. 30 kpc) .