Zobowiązanie do niewykonywania autorskich praw osobistych

Zgodnie z treścią art. 16 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawach autorskich i prawach pokrewnych autorskie prawa osobiste są niezbywalne i nie podlegają zrzeczeniu.

Powyższe obostrzenia wynikają ze specyfiki i charakteru praw osobistych.

Prawa te wyrażają subiektywną więź, stosunek emocjonalny z utworem. Zwraca się również uwagę na to, iż chodzi w tym wypadku także o interesy osobiste podyktowane różnymi względami. Z jednej zatem strony mamy do czynienia z elementami emocjonalnymi z drugiej zaś z elementami czysto praktycznymi i racjonalnymi. Z tych też względów ustawodawca uznał tak skonstruowany interes twórcy, materializowany w postaci poszczególnych prawa osobistych, za godny ochrony.

O ile niezbywalność autorskich praw osobistych nie powoduje istotnych implikacji w zakresie prawa umów w zakresie praw autorskich, o tyle zakaz zrzeczenia się tychże już tak.

Przykładów nie trzeba szukać daleko, chociażby warto zwrócić uwagę na przypadki różnego rodzaju dokumentacji budowlanej i wpływu autorskich praw osobistych do tego rodzaju twórczości na los inwestycji i potencjalne możliwości paraliżu przedsięwzięcia w przypadku sporu twórcy z pozostałymi stronami zamierzenia budowlanego.

Praktyka wykształciła jednak wyjście z impasu w tym zakresie. Rozwiązaniem powyższej sytuacji jest zawarcie w umowie klauzuli dotyczącej zobowiązania się twórcy do niewykonywania autorskich praw osobistych do utworu.

Polecamy: Zbiory utworów a utwory zbiorowe w prawie autorskim

Słusznie wskazuje się, iż prawo cywilne w zasadzie nie ustanawia obowiązku wykonywania praw podmiotowych. Tym samym brak też sankcji za jego niewykonywanie. Jest to zresztą zrozumiałe i wynika z faktu, iż mówimy w tym przypadku o uprawnieniach, a nie o obowiązkach. Na mocy klauzuli o której mowa powyżej, twórca nie tylko zobowiązuje się do niewykonywania przysługujących mu autorskich praw osobistych ale co istotniejsze, znosi ich wykonywanie przez osoby trzecie.

Klauzula taka może być również zmodyfikowana w taki sposób, iż strony pójdą  jeden krok dalej, tj. twórca nie tylko zobowiąże się do niewykonywania praw osobistych, ale upoważni osobę trzecią do ich wykonywania.

Opisane rozwiązanie prowadzi zatem do faktycznego zrzeczenia się wykonywania autorskich praw osobistych przez twórcę, co nie jest przecież w świetle przepisów zabronione.

Powstaje pytanie jak strona inna aniżeli twórca może się zabezpieczyć przed zmianą zdania przez twórcę w tym zakresie? Najlepszym zabezpieczeniem byłoby w tym przypadku takie skonstruowanie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub licencji (w których postanowienia odnośnie praw osobistych by się znalazły) by w zakresie zrzeczenia się prawa do wykonywania autorskich praw osobistych twórca ponosił odpowiedzialność majątkową za złamanie postanowień umowy w tym zakresie, np. poprzez konieczność zapłaty kary umownej.