Prawa autorskie zależne

Niezwykle istotnym problemem w tematyce praw autorskich są tzw. prawa zależne. Całość problematyki praw zależnych uregulowane jest de facto w dwóch artykułach – art. 2 oraz art. 46 ustawy o prawie autorskim.

Art. 2 ust. 1 prawa autorskiego stanowi iż opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Przy czym zgodnie z ust. 2 tegoż artykułu rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

Polecamy: Przekształcenia spółek. Praktyczne aspekty prawne, podatkowe i rachunkowe

Oczywiście by mówić o opracowaniu jako przedmiocie prawa autorskiego musi ono spełnić ogólne przesłanki bycia utworem tj. samo opracowanie musi posiadać indywidualny charakter, być oryginalne, twórcze oraz ustalone w jakimkolwiek postaci. Prawo zależne potocznie można określić jako prawo do przerabiania utworu.

Polecamy: Czym jest dozwolony użytek osobisty?

Co to oznacza w praktyce?

Jeśli nabyliśmy prawa do utworu lub na dany utwór otrzymaliśmy licencję to bez odpowiednich zapisów w umowie nie możemy twórczo utworu opracować (tłumaczyć, zrobić adaptacji czy przerobić). Powinniśmy kwestie dotyczącą praw zależnych mieć uregulowaną w umowie między twórcą a nabywającym prawa lub licencjobiorcą.

Wydawać by się mogło iż zbędne są takie regulacje w przypadku nabycia praw autorskich. Nabycie praw autorskich wiążę się bowiem przeniesieniem uprawnień z twórcy na nabywcę. I to dodajmy wszelkich uprawnień w tym- jak by się mogło wydawać – również uprawnień do przerabiania danego utworu. Nic bardziej błędnego. Na własnej skórze przekonało się o tym kilkadziesiąt agencji reklamowych czy też innych podmiotów, które mimo iż nabyły prawa autorskie do danego utworu (np. reklamy audiowizualnej) nie mogły twórczo przerobić takiego utworu.

Porozmawiaj o tym naszym FORUM!

Jak długo chronione są prawa autorskie?

A dlaczego przy nabyciu praw również trzeba uregulować kwestie dotyczące praw zależnych? Dlatego iż zgodnie z zamierzeniami ustawodawcy, sprecyzowanymi w art. 46 prawa autorskiego jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych.

Zobacz: Utwór audiowizualny a prawo autorskie

Na marginesie niniejszych rozważań warto podkreślić iż nie musimy mieć zezwolenia twórcy pierwotnego do samego stworzenia opracowania – ale już do rozpowszechniania naszego opracowania zezwolenie twórcy pierwotnego jest koniecznością. Brak takiego zezwolenia – to naruszenie praw autorskich zależnych.

W kwestii praw zależnych ustawodawca nie precyzuje ani formy, ani dokładnej treści takiego zezwoleniem pozostawiając to praktyce i zasadzie swobody redagowania oświadczeń woli. Stąd wydaje się iż na podstawie kodeksu cywilnego zezwoleniem takim (zgodą) może być każde oświadczenie woli wyrażone w sposób jednoznaczny. Oczywiście najlepiej jeśli dla celów dowodowych oświadczenie takie przybierze formę pisemną (może to być – w mojej ocenie – np. mail, faks lub nawet SMS)

Podobnie jak w przypadku treści czy formy, czas ustalany jest indywidualnie przez strony- może to być na czas nieokreślony, czas obowiązywania umowy, czas wyznaczony konkretną datą itp. Trzeba jednak pamiętać iż jeśli oświadczenie, czy też umowa między stronami milczy wówczas zezwolenie takie, co do zasady, będzie ważne przez 5 lat.

Ponadto zgodnie z art. 2 ust. 3 prawa autorskiego twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. W takim jednak wypadku wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

Roszczenia twórcy za naruszenie praw autorskich

Odpłatność za zgodę

Podobnie jak w poprzednich przypadkach – ustawodawca pozostawił tę regulację stronom. Uważam iż zezwolenie może więc być udzielone nieodpłatnie, rozliczenie może być np. barterowe lub inne ustalone między stronami.

A na zakończenie warto również podkreślić, że aby skorzystać w ogóle z takiego zezwolenia i na tej podstawie rozpowszechniać nasze opracowanie - na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego. Oczywiście w zezwoleniu twórca może zrzec się wykonywanie tego – jakże istotnego - uprawnienia.

Autorka artykułu jest prawnikiem, specjalistą w zakresie prawa prasowego, autorskiego oraz własności przemysłowej - kancelaria@mbrzozowska.pl

Polecamy: serwis Prawo autorskie