Jak czytać ustawę o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym?

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym z dnia 23 sierpnia 2007 r. (Dz. U. 2007, nr 171, poz. 1206) reguluje relacje na linii przedsiębiorca-konsument. Dostarcza konsumentom efektywnych instrumentów ochrony przed działaniem nieuczciwych podmiotów gospodarczych, przedsiębiorców zaś informuje, w jaki sposób mają prowadzić działalność gospodarczą bez naruszania interesu swoich klientów.

Pojęcie nieuczciwej praktyki rynkowej

By uznać daną praktykę rynkową za nieuczciwą musi ona spełniać szereg warunków określonych w art. 4 ust. 1 ustawy. Po pierwsze, praktyka ta musi być stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów. Po drugie, musi być sprzeczna z dobrymi obyczajami. Po trzecie, musi w istotny sposób zniekształcać lub móc zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Art. 4 ust. 1 ustawy stanowi tzw. klauzulę generalną, czyli ogólny przepis, przez pryzmat którego oceniane są poszczególne stany faktyczne, chyba że z ustawy wynika, że nie ma potrzeby dokonywać takiej oceny.

Dla przykładu, jako jeden z wielu rodzajów nieuczciwej praktyki rynkowej wprowadzającej konsumenta w błąd ustawa wymienia zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu.

Nie oznacza to jednak, że taką sytuację można automatycznie zakwalifikować jako stosowanie przez przedsiębiorcę nieuczciwych praktyk rynkowych. Zanim to nastąpi, sąd musi zastanowić się, czy w analizowanych okolicznościach nastąpiło złamanie zasady postępowania zgodnie z dobrymi obyczajami i czy zachowanie przedsiębiorcy mogło mieć wpływ na decyzję konsumenta.

Czarne i szare praktyki rynkowe

Ustawa wprowadza podział na praktyki rynkowe zakazane w każdych okolicznościach, umownie nazywane czarnymi, oraz praktyki rynkowe zakazane po spełnieniu dodatkowych przesłanek określonych w klauzuli generalnej – tzw. praktyki szare.

Katalog czarnych praktyk zawarty jest w art. 7 i 9 ustawy. Zakazana w każdych okolicznościach jest również praktyka wymieniona w art. 10, polegająca na prowadzeniu działalności w systemie konsorcyjnym. W przypadku tych zachowań nie ma potrzeby dokonywania oceny pod kątem realizacji przesłanek z art. 4 ust. 1, ustawodawca zakłada bowiem, że w wypadku tych praktyk zawsze występuje sprzeczność z klauzulą generalną.

Przykładowo, nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, o której mowa w art. 7 pkt 5 stanowi reklama przynęta, która polega na propozycji nabycia produktu po określonej cenie, bez ujawniania, że przedsiębiorca może mieć uzasadnione podstawy, aby sądzić, że nie będzie w stanie dostarczyć tych lub równorzędnych produktów po takiej cenie.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji nr RWA-25/2010 z 28 grudnia 2010 roku uznał za taką praktykę stosowanie ogłoszeń reklamowych o treści: „Jest taniej niż sądzisz. Ceny od 9000zł/m2", podczas, gdy w ofercie przedsiębiorcy w czasie publikacji ogłoszeń nie znajdowały się mieszkania w tej cenie. W danym stanie faktycznym Prezes zbadał, czy zachowanie przedsiębiorcy wypełnia przesłanki określone w art. 7 bez konieczności poddania go analizie przez pryzmat klauzuli generalnej.