Nowe terminy przedawnienia roszczeń - skutki dla przedsiębiorców

Przedawnienie - ochrona dla dłużnika, motywacja dla wierzyciela

Cywilnoprawne roszczenia majątkowe podlegają przedawnieniu. Przedawnienie z jednej strony zapewnia ochronę dłużnikowi, a z drugiej motywuje do działania wierzyciela. Podnosi ono bezpieczeństwo prawne obrotu gospodarczego. Znaczny upływ czasu może pogarszać położenie prawne dłużnika, ale także i wierzyciela. Po upływie czasu trudno nie tylko wykazać roszczenie, ale także - a nawet przede wszystkim - jego ewentualne wygaśnięcie. Przedawnienie roszczenia powoduje, że dłużnik może uchylić się od jego zaspokojenia. Takie ryzyko ma motywować wierzyciela do działania w czasie, kiedy do przedawnienia jeszcze nie doszło.

Wszystkie te przesłanki skłoniły ustawodawcę do znowelizowania przepisów dotyczących przedawnienia i jeszcze większego zdyscyplinowania stron stosunków prawnych. Nowelizacja, która weszła w życie 9 lipca 2018 r., zakłada przede wszystkim skrócenie podstawowych terminów przedawnienia, wprowadza też szczególne regulacje w relacjach przedsiębiorca - konsument.

Polecamy: Pakiet żółtych książek - Podatki 2018

Sześć lat zamiast dziesięciu

Obowiązujący przez lata przepis (art. 118 k.c.) zakładał ogólny 10-letni termin przedawnienia, z wyjątkiem roszczeń o świadczenia okresowe i roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (3-letni termin przedawnienia). Obecnie podstawowy termin przedawnienia uległ skróceniu do lat 6. Ustawodawca uznał, że skrócenie terminu przedawnienia przyczyni się do zwiększenia stabilności stosunków prawnych i będzie jednocześnie terminem wystarczającym na podjęcie przez uprawnionego czynności w celu dochodzenia roszczenia. Co to oznacza? Po upływie 6-letniego terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, nabywa uprawnienie do uchylenia się od jego zaspokojenia. Skorzystanie z tego uprawnienia powoduje, że roszczenie nie może być dochodzone, a sąd jest zobligowany do oddalenia powództwa. Skutek ten nie powstaje jednak z mocy prawa z upływem samego terminu przedawnienia (wyjątkiem są relacje z konsumentami - patrz niżej). Konieczne jest podniesienie zarzutu przedawnienia, co jest możliwe na każdym etapie postępowania, przed jego prawomocnym zakończeniem (por. wyrok SA w Łodzi z 19 marca 2015 r., sygn. akt I ACa 1335/14). Roszczenie, w stosunku do którego skutecznie podniesiono zarzut przedawnienia nie wygasa, lecz zamienia się w tzw. zobowiązanie niezupełne (naturalne). Jego cechą jest niemożność przymusowej realizacji.