Zakończenie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy

Umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy poświęcone są w kodeksie pracy jedynie dwa przepisy tj., art. 101² i art. 101³. Regulacja ta jest stosunkowo skąpa, bo ograniczona w zasadzie wyłącznie do wskazania składników przedmiotowo istotnych tej umowy (zakres zakazu konkurencji, odszkodowanie, czas trwania) oraz formy (pisemnej pod rygorem nieważności). Tymczasem zagadnień prawnych i wątpliwości związanych z analizowanym typem kontraktu, zwłaszcza w kontekście dużej częstotliwości jego stosowania w praktyce, jest zdecydowanie więcej. Jednym z takich zagadnień jest kwestia sposobów zakończenia umowy o zakazie konkurencji. Mianowicie, czy umowa taka może ulec rozwiązaniu tylko w jeden sposób tj. po upływie okresu, na który została zawarta czy też możliwe są inne metody jej zakończenia, a jeśli tak to jakie i na jakich warunkach?.

Upływ czasu i porozumienie stron

Niewątpliwym, bo wynikającym jednoznacznie z treści art. 101² § 1 kp, sposobem zakończenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest upływ czasu, na który została ona zawarta. Przepis ten stanowi bowiem wyraźnie, że w umowie określa się okres obowiązywania zakazu konkurencji. W konsekwencji umowa ta może być tylko i wyłącznie umową zawartą na czas określony. Bezterminowy zakaz konkurencji będzie nieważny z mocy prawa (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

Przepisy nie wskazują maksymalnego czasu trwania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Jego długość zależy więc od woli obu stron, co nie oznacza nieograniczonej swobody w tym zakresie. Zawarcie umowy wprawdzie na czas określony, jednak stosunkowo długi, może zostać uznane, uwzględniając okoliczności konkretnej sprawy, za obejście prawa skutkujące jej nieważnością (art. 58 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

Jako sposobu zakończenia umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie można wykluczyć porozumienia stron. Wprawdzie w kodeksie pracy nie ma przepisu analogicznego do art. 30 kp, który wyraźnie wskazuje na porozumienie stron jako na sposób rozwiązania umowy o pracę, jednak w tym zakresie wystarczającą podstawę prawną stanowi art. 353¹ kc w zw. z art. 300 kp, statuujący zasadę swobody umów (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 11 kwietnia 2001 III ZP 7/01).

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Rozwiązanie umowy w drodze porozumienia stron

Odstąpienie od umowy

Umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy może zostać zakończona (a w zasadzie „anulowana”) poprzez skorzystanie z prawa odstąpienia od umowy. Warunkiem koniecznym jest, stosownie do treści art. 395 § 1 kc w zw. z art. 300 kp, uprzednie wprowadzenie tego rodzaju klauzuli  do umowy (tak m.in. wyrok SN z dnia 26 lutego 2003 roku I PK 16/02). Wprawdzie art. 395 § 1 kc dopuszcza możliwość przyznania prawa odstąpienia obu stronom umowy, jednak, mając na uwadze istotę umowy o zakazie konkurencji – ochrona interesów pracodawcy – należy uznać, że prawo to można zastrzec wyłącznie na rzecz pracodawcy.

Wprowadzając do treści umowy prawo odstąpienia od niej należy wskazać w jakim terminie (okresie) strona uprawniona może z niego skorzystać. W orzecznictwie dominuje rygorystyczne stanowisko, iż zastrzeżenie dla pracodawcy prawa odstąpienia bez określenia terminu wykonania tego prawa jest nieważne (m.in.: wyrok SN z 14 listopada 2012 roku II PK 90/12), zaś samo określenie terminu winno być wyraźne i w zasadzie ograniczone do momentu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy. Za taką wykładnią przemawia wzgląd na ochronę interesów pracownika (tak m.in. wyrok SN z dnia 26 lutego 2003 roku I PK 16/03; wyrok SN z dnia 24 października 2006 roku II PK 126/06). Pojawiają się też jednak głosy, że nie ma przeszkód, aby oznaczony w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy termin w rozumieniu art. 395 kc pokrywał się z czasem trwania zakazu konkurencji. Co więcej, termin ten nie musi zostać wyrażony wprost w postanowieniu wprowadzającym prawo odstąpienia, a jego oznaczenie może polegać na odesłaniu do innego postanowienia umowy o zakazie konkurencji (tak. m.in. wyrok SN z dnia 2 grudnia 2011 roku III PK 26/11).