Powołanie ABI po 25 maja 2018 r.

Kto może powołać ABI?

Powołanie administratora bezpieczeństwa informacji, zwanego dalej również „ABI”, jest uprawnieniem administratora danych, czyli podmiotu, o którym mowa w art. 7 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych, zwanej dalej również „u.o.d.o.”.

Administrator danych, zwany dalej również „ADO”, to organ, jednostka organizacyjna, podmiot lub osoba, o których mowa w art. 3 u.o.d.o., decydujące o celach i środkach przetwarzania danych osobowych. Art. 3 u.o.d.o. wskazuje, że zakresem stosowania ustawy objęte są wszelkie podmioty dokonujące przetwarzania danych, które mają siedzibę albo miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, albo w państwie trzecim, o ile przetwarzają dane osobowe przy wykorzystaniu środków technicznych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Podmioty te zostały wymienione w 2 grupach:

1. Podmioty publiczne (organy państwowe, organy samorządu terytorialnego, państwowe i komunalne jednostki organizacyjne), które mogą decydować o celu przetwarzania danych osobowych w ramach zadań, które wykonują zgodnie z przepisami prawa i które tymi przepisami zostały wyznaczone,
2. Podmioty prywatne, w tym podmioty niepubliczne realizujące zadania publiczne, osoby fizyczne i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, przetwarzające dane osobowe w związku z działalnością zarobkową, zawodową lub dla realizacji celów statutowych.

Administratorem danych może być zatem podmiot publiczny, taki jak np. NIK, Minister Zdrowia, powiat, gmina, szkoła, miejskie zakłady komunikacji, jak również podmiot prywatny, taki jak np. osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, stowarzyszenie, spółdzielnia, fundacja, spółka prawa handlowego.

Zobacz: Spółki

Podejmując decyzję o powołaniu ABI na zasadach określonych w ustawie o ochronie danych osobowych, administrator danych pozyskuje dla swojej organizacji osobę, która ze względu na posiadaną wiedzę z zakresu ochrony danych osobowych będzie mogła zadbać nie tylko o należyte zabezpieczenie danych osobowych, ale także o kompleksowe zapewnianie u danego administratora danych przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Powołanie ABI jest uzasadnione, zarówno w przypadku administratorów, którzy przetwarzają dane w systemach informatycznych, jak i administratorów przetwarzających dane jedynie w tradycyjnych (manualnych/papierowych) zbiorach danych.

W przypadku niepowołania ABI, jego zadania wykonuje sam administrator danych, z wyłączeniem obowiązku sporządzania sprawozdania i obowiązku prowadzenia wewnętrznego rejestru zbiorów danych przetwarzanych przez administratora danych (art. 36b u.o.d.o.). Warto wziąć pod uwagę, że powołanie ABI zgodnie z ustawowymi wymogami, jego zarejestrowanie w ogólnopolskim rejestrze prowadzonym przez organ nadzorczy oraz sprawowanie przez ABI wewnętrznej kontroli procesów przetwarzania danych osobowych na ustawowych zasadach może przyczynić się do wzmocnienia zaufania do administratorów danych ze strony osób, których dane dotyczą, a także innych administratorów danych. Podjęcie takiej decyzji jest również istotnym krokiem na drodze do należytego przygotowania się do stosowania unormowań zapowiadanych w projekcie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i swobodnym przepływem takich danych.

Kto może być powołany na ABI?

Zgodnie z art. 36a ust. 5 u.o.d.o., funkcję ABI może pełnić osoba, która:

1. ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
2. posiada odpowiednią wiedzę w zakresie ochrony danych osobowych,
3. nie była karana za umyślne przestępstwo.

Dokonując wyboru ABI pamiętać należy ponadto, że zgodnie z art. 36a ust. 7 u.o.d.o., osoba pełniąca funkcję ABI musi podlegać bezpośrednio administratorowi danych (kierownikowi jednostki organizacyjnej lub osobie fizycznej będącej administratorem danych). Ponadto ABI musi mieć zapewnione środki i organizacyjną odrębność, niezbędne do niezależnego wykonywania przez niego zadań (art. 36a ust. 8 u.o.d.o).

Przesłanka posiadania przez ABI odpowiedniej wiedzy w zakresie ochrony danych osobowych (art. 36a ust. 5 pkt 2 u.o.d.o.) jest oceniana przez samego administratora danych. Działając we własnym interesie, powinien on zatem powołać osobę, która rzeczywiście ma taką wiedzę. Znowelizowane przepisy u.o.d.o. nie wprowadzają wymogu posiadania przez ABI jakichkolwiek certyfikatów, poświadczeń ukończenia odpowiednich szkoleń itp., jednak tego typu dokumenty mogą być pomocne administratorowi danych w dokonaniu oceny spełniania przez kandydata na ABI tego wymogu.

Oceny wiedzy administratora bezpieczeństwa informacji warto dokonywać również w kontekście konkretnych potrzeb administratora danych, w tym rodzaju i stopnia zagrożeń, jakie określona działalność może nieść dla praw i wolności podmiotów danych.

Przy podejmowaniu decyzji o powołaniu ABI i doborze odpowiedniej osoby na to stanowisko administrator danych osobowych musi brać pod uwagę, że administratora bezpieczeństwa informacji należy wyposażyć w odpowiednie środki i zapewnić mu organizacyjną odrębność niezbędną do niezależnego wykonywania przez niego zadań. Skoro do zadań ABI należy bieżące i efektywne zapewnianie zgodności przetwarzania danych osobowych z przepisami o ochronie danych osobowych, musi on mieć realną możliwość swobodnego informowania administratora danych o stwierdzonych nieprawidłowościach i podejmowania koniecznych działań w zakresie sprawowania wewnętrznej kontroli.

Wymóg niezależności i organizacyjnej odrębności osoby sprawującej wewnętrzną kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych wyklucza w praktyce sprawowanie funkcji ABI przez osoby kierujące podmiotem będącym administratorem danych. Niedopuszczalne jest powołanie na ABI osób będących kierownikami jednostki organizacyjnej (lub osób zarządzających podmiotami posiadającymi status ADO), takich jak np. dyrektorów szkół, wójtów, członków zarządu spółki, członków zarządu stowarzyszenia. Przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do sytuacji, w których ABI nadzoruje i kontroluje samego siebie.

Administrator danych może powołać tylko jednego administratora bezpieczeństwa informacji. Art. 36a ust. 1 u.o.d.o. zawiera określenie „administratora bezpieczeństwa informacji” w liczbie pojedynczej rzeczownika, inaczej niż ma to miejsce w przypadku zastępców ABI –art. 36a ust. 6 u.o.d.o. Ustawodawca przewidział zatem możliwość powołania jednego ABI oraz jednego lub kilku zastępców ABI. Należy założyć, że zamysłem ustawodawcy było nie tylko wzmocnienie pozycji i odpowiedzialności ABI, ale także umiejscowienie ośrodka koordynacji kontroli i nadzoru procesów przetwarzania danych osobowych w jednej osobie. Nawet w przypadku administratorów danych o złożonej, rozczłonkowanej strukturze, zarówno dla samych administratorów danych, jak i podmiotów danych jasne powinno być, kto u danego administratora danych jest osobą odpowiedzialną za realizację zadań określonych w art. 36a ust. 2 u.o.d.o., w tym zarówno za kompleksowe zapewnianie przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych, jak i wykonanie wszystkich pozostałych obowiązków wymienionych w tym przepisie i służących osiągnięciu tego celu. Przyjęcie powyższego stanowiska służy ponadto podniesieniu jakości procesu przetwarzania danych, wzmocnieniu ochrony praw jednostki i bezpieczeństwa danych, a tym samym wzmocnieniu zaufania do administratorów danych ze strony podmiotów danych.

Zgodnie z art. 36a ust. 6 u.o.d.o., administrator danych może natomiast powołać kilku zastępców ABI, którzy spełniają warunki określone w art. 36a ust. 5 ustawy.

Nowelizacja ustawy o ochronie danych osobowych wprowadziła wzmocnienie pozycji i władztwa ABI przez formalnie wysokie umiejscowienie ABI w strukturze organizacyjnej ADO (bezpośrednia podległość ADO), zapewnienie tej osobie niezależnego wykonywania swoich zadań oraz organizacyjnej odrębności. Warto pamiętać, że pozycja ABI wyznaczona została m.in. art. 18 ust. 2 Dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych, w którym to przepisie mowa jest o uprawnieniu administratora danych do powołania „urzędnika do spraw ochrony danych osobowych odpowiedzialnego w szczególności za zapewnienie w niezależny sposób wewnętrznego stosowania przepisów prawa krajowego”.