Umowne kumulatywne przystąpienie do długu
REKLAMA
REKLAMA
Nie budzi wątpliwość fakt, iż najskuteczniejszymi sposobami ochrony interesów wierzyciela są zabezpieczenia rzeczowe w postaci m.in. hipoteki bądź zastawu rejestrowego.
REKLAMA
Niejednokrotnie dłużnikowi będzie jednak brakować odpowiednich aktywów, które można by obciążyć zabezpieczeniem. W takich sytuacjach jedynym możliwym rozwiązaniem jest odwołanie się do zabezpieczeń o charakterze osobistym, prowadzące do powiększenia liczby podmiotów po dłużnej stronie zobowiązania.
Wśród takich konstrukcji cywilnoprawnych największą popularnością cieszą się wciąż: umowy poręczenia lub umowy (gwarancyjne) o świadczenie przez osobę trzecią.
Umowa kumulatywnego przystąpienia do długu
Równie skuteczną metodą okazuje się jednak być także umowa kumulatywnego przystąpienia do długu (zwaną także łącznym objęciem długu).
Konstrukcja owa nie została uregulowana wprost w Kodeksie cywilnym, niemniej jednak dopuszczalność jej stosowania wywodzona jest z ogólnej zasady swobody umów (art. 3531 k.c.).
Ma ona charakter stricte gwarancyjny. Prowadzi do zwiększenia ochrony wierzycieli poprzez zwielokrotnienie źródeł majątkowych, z których mogą oni dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń.
Istotą umowy o przystąpienie do długu jest przekształcenie podmiotowe w zobowiązaniu, polegające na powiększeniu grona dłużników. Pomiędzy pierwotnym dłużnikiem, a przystępującym powstaje stosunek solidarności, który ma swoje źródło w czynności prawnej. A zgodnie z art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej.
Umowa przystąpienia do długu - WZÓR UMOWY
Zasadniczą różnicą pomiędzy przystąpieniem do długu, a przejęciem długu jest to, iż w pierwszym przypadku pierwotny dłużnik nie zostaje zwolniony z zaciągniętego zobowiązania. Dług ciążący na dotychczasowym dłużniku staje się także długiem przystępującego. Dlatego też sytuacja wierzyciela w żadnym wypadku nie ulega pogorszeniu, a co za tym idzie nie jest wymagana jego zgoda na zawarcie umowy przystąpienia. Odmiennie przy przejęciu długu (art. 519 k.c.), gdzie następuje zamiana podmiotów po stronie dłużnika, aktywny udział wierzyciela jest wymagany.
Czy wydatki związane z umową o przystąpienia do długu są kosztem uzyskania przychodu?
Jak zabezpieczyć transakcję by w razie kłopotów skutecznie dochodzić swoich roszczeń?
Zawarcie umowy przystąpienia do długu wywołuje podwójny skutek prawny.
Z jednej strony przystępujący zaciąga własne zobowiązanie wobec drugiej strony czynności prawnej, które polega na obowiązku przystąpienia do długu.
Z drugiej strony sam fakt zawarcia umowy skutkuje wstąpieniem w pasywną stronę zobowiązania zabezpieczanego oraz tworzy zobowiązanie przystępującego do zaspokojenia wierzyciela głównego. Strony mogą jednakże w treści umowy inaczej określić zakres i moment czasowy wywoływanych przezeń skutków.
REKLAMA
Z faktu powstania solidarności biernej (solidarności po stronie dłużników), a na mocy art. 366 k.c., wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w całości lub części od każdego z dłużników lub od wszystkich wspólnie. Niewątpliwie zaspokojenie może nastąpić zarówno z majątku pierwotnego dłużnika jak i przystępującego. Wybór tego, z którego majątku dokona się egzekucji należy tylko i wyłącznie do wierzyciela. Ponadto w przypadku wykonania zobowiązania przez przystępującego, przysługują mu roszczenia regresowe wobec dłużnika, na podstawie art. 376 k.c.
Art. 366 k.c.: § 1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).
§ 2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.
Art. 376 k.c.: § 1. Jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych.
§ 2. Część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników.
Przedmiotem umowy kumulatywnego przystąpienia mogą być wszelkie długi o charakterze cywilnoprawnym.
Dla ważności tejże czynności prawnej nie ma, zatem znaczenia to czy dług jest: pieniężny, niepieniężny, wynika z umowy albo z deliktu, jest długiem pochodzącym z czynności wadliwej lub długiem naturalnym.
Szczególną rolę w tym zakresie zajmują długi przyszłe. Przesłanką skuteczności przystąpienia do takiego długu jest jego odpowiednie zidentyfikowanie. Wymagane jest, zatem wskazanie stron oraz treści przyszłego stosunku prawego. Nie jest dopuszczalne przystąpienie do długów publicznoprawnych.
Przystąpienie do długu przyszłego wykazuje dalekie podobieństwo do poręczenia za dług przyszły. Nie jest jednakże zasadne stosowanie analogii z przepisów o poręczeniu np. odwołanie poręczenia za dług przyszły – Art. 878§2 k.c.. Inne różnice pomiędzy obiema instytucjami zostaną wyjaśnione w dalszej części.
Umowa kumulatywnego przystąpienia może zaistnieć w różnych konfiguracjach podmiotowych
REKLAMA
Podstawowym modelem jest dokonanie czynności prawnej pomiędzy dotychczasowym dłużnikiem, a przystępującym. Jak była mowa wcześniej, dla skuteczności umowy nie jest wymagana zgoda wierzyciela, jednakże powinien on zostać powiadomiony o zwiększeniu liczby dłużników.
Tylko w pełni poinformowany wierzyciel może, bowiem skutecznie realizować swoje uprawnienia wynikające z solidarności biernej. Brak informacji może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę poniesioną przez wierzyciela.
Pojawiają się w doktrynie poglądy, iż powyższa forma umowy o przystąpienie nosi znamiona umowy na rzecz osoby trzeciej, która jest uregulowana w art. 393 k.c. O ile pojawienie się po stronie wierzycielskiej roszczenia w stosunku do przystępującego wskazuje na tożsamość obu konstrukcji, o tyle funkcjonowanie solidarności biernej daleko wykracza poza skutki przewidziane w art. 393 k.c.. Nie można, zatem postawić prostego znaku równości pomiędzy kumulatywnym przystąpieniem a tzw. właściwą umową na rzecz osoby trzeciej. Objęcie długu wywołuje bowiem dalej idące konsekwencje.
Art. 393 k.c.: § 1. Jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia.
§ 2. Zastrzeżenie co do obowiązku świadczenia na rzecz osoby trzeciej nie może być odwołane ani zmienione, jeżeli osoba trzecia oświadczyła którejkolwiek ze stron, że chce z zastrzeżenia skorzystać.
§ 3. Dłużnik może podnieść zarzuty z umowy także przeciwko osobie trzeciej.
Drugim modelem jest zawarcie umowy pomiędzy wierzycielem, a przystępującym. Brak jest wymogu uzyskiwania zgody dotychczasowego dłużnika. Jego sytuacja albowiem nie tylko się nie pogarsza, ale wręcz ulega polepszeniu na skutek przysługiwania mu potencjalnych roszczeń regresowych wobec przystępującego.
Powyższy model przypomina swoją konstrukcją umowę poręczenia. Istnieje jednakże jedna podstawowa różnica pomiędzy nimi. Zobowiązanie poręczyciela jest subsydiarne i staje się wymagalne dopiero z chwilą opóźnienia się dłużnika głównego ze spełnieniem świadczenia. Ponadto poręczenie wykazuje się cechą akcesoryjności, która uzależnia istnienie i wysokości długu poręczyciela od długu dłużnika głównego. Przy kumulatywnym przystąpieniu wszyscy dłużnicy odpowiadają za całość zobowiązania (od chwili zawarcia umowy), aż do zaspokojenia. Różnicowanie odpowiedzialności odbywa się dopiero na etapie roszczeń regresowych. Przystąpienie nie wymaga także formy szczególnej, jaka przewidziana jest dla poręczenia (art. 522 k.c.).
Z oświadczenia woli podmiotu przystępującego powinien wynikać wyraźny zamiar wywołania skutków prawnych objęcia długu. Objęcie może dotyczyć całości lub części długu. W razie braku zawarcia postanowień w tym zakresie w umowie uznaje się, iż odpowiedzialność obejmuje całość świadczenia głównego wraz ze świadczeniami ubocznymi, które powstały przed zawarciem umowy.
Fundamentalnym skutkiem zawarcia umowy przystąpienia jest wytworzenie się relacji solidarności dłużników. Na tej podstawie przystępujący nabywa niektóre prawa podmiotowe związane ze zobowiązaniem np. uprawnienie do wyboru świadczenia alternatywnego, prawo wyboru świadczenia w zobowiązaniu przemiennym.
Ponadto przysługują mu zarzuty osobiste oraz te, które są wspólne dłużnikom – art. 375 k.c. Umowa nie narusza tożsamości istniejącego zobowiązania, a więc nie wpływa na okres przedawnienia ani nie powoduje wygaśnięcia innych zabezpieczeń (tak przy przejęciu długu – art. 525 k.c.).
Art. 375 k.c.: § 1. Dłużnik solidarny może się bronić zarzutami, które przysługują mu osobiście względem wierzyciela, jak również tymi, które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom.
§ 2. Wyrok zapadły na korzyść jednego z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, jeżeli uwzględnia zarzuty, które są im wszystkim wspólne.
Art. 525 k.c.: Jeżeli wierzytelność była zabezpieczona poręczeniem lub ograniczonym prawem rzeczowym ustanowionym przez osobę trzecią, poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe wygasa z chwilą przejęcia długu, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia wyrazi zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.
Za przejaw kumulatywnego przystąpienia do długu uznaje się także potwierdzenie gwarancji bankowej. Takie potwierdzenie, dokonane przez bank, a dotyczące zobowiązania gwarancyjnego innego banku prowadzi do wykształcenia się solidarności biernej po stronie obydwu instytucji bankowych. Odpowiada, zatem w swoim kształcie konstrukcji przystąpienia.
REKLAMA
REKLAMA
© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.