ABC umowy darowizny

Forma

Oświadczenie darczyńcy powinno być dokonane w formie aktu notarialnego. Niezachowanie tej formy prowadzić będzie do nieważności czynności prawnej. Wyjątkiem od tej zasady będzie sytuacja, w której pomimo niezachowania formy aktu notarialnego, przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Strony umowy

Darczyńca – podmiot, zobowiązany do bezpłatnego przysporzenia kosztem swojego majątku

Obdarowany – podmiot, na rzecz którego darowizna jest dokonywana

Darczyńca i obdarowanym mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne.

Cel darowizny

Niejednokrotnie zdarza się, że obdarowany przeznacza otrzymaną darowiznę na inny cel niż wskazany przez darczyńcę. W takim przypadku darczyńcy przysługuje roszczenie o zwrot przedmiotu darowizny na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Stanowisko to potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 czerwca 2009 r., sygn. IV CSK 48/09 wskazując, iż gdy darczyńca wskazuje konkretne cele na jakie ma zostać przeznaczona darowizna, inne wykorzystanie jej przez obdarowanego uprawnia darczyńcę do żądania zwrotu darowizny, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jako świadczenia nienależnego.

Jak dokonać darowizny udziału spółki jawnej?

Odpowiedzialność darczyńcy

1. w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, darczyńca zobowiązany jest do naprawienia szkody tylko wtedy gdy szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,

2. w przypadku gdy darczyńca opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, obdarowany może żądać odsetek za opóźnienie ale dopiero od wytoczenia powództwa.

3. w przypadku gdy rzecz darowana ma wady, darczyńca zob owiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu przez to że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o tym w czasie właściwym. Za "czas właściwy" należy w odniesieniu do omawianego przepisu uznać taki okres, w którym nawet dotknięty wadliwością przedmiot umowy nie tylko nie wyrządził szkody, a stworzył możliwość jej uniknięcia lub jej zapobieżenia [1].

Odwołanie

1. Darczyńca może odwołać darowiznę jeszcze nie wykonaną, jeżeli po zawarciu umowy jego stan majątkowy uległ takiej zmianie, że wykonanie darowizny nie może nastąpić bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb albo uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych,

---

2. Darczyńca może odwołać darowiznę (wykonaną, niewykonaną) jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpada tylko takie zachowanie się obdarowanego, polegające na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tu przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo mieniu darczyńcy oraz o naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych (rodzinnych) łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności[2].

W innym wyroku Sąd Najwyższy zauważył, iż pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpadają tylko takie czynności obdarowanego, które są skierowane przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze. Chodzi tu więc przede wszystkim o popełnione przestępstwo przeciwko darczyńcy (zarówno przeciwko życiu, zdrowiu i czci, jak i przeciwko mieniu) oraz o naruszenie przez obdarowanego obowiązków wynikających ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą, jak np. odmowa udzielenia pomocy w chorobie mimo oczywistej możliwości.

Wyłączone są natomiast krzywdy czy przykrości wyrządzone w sposób niezamierzony, popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, zwłaszcza wywołane zachowaniem się darczyńcy. Czyny dowodzące niewdzięczności muszą świadczyć o znacznym napięciu złej woli obdarowanego, na co wskazuje użycie przez ustawodawcę słów "rażąca niewdzięczność". Nie uzasadnia więc odwołania darowizny dopuszczenie się przez obdarowanego takich czynów, które w danych okolicznościach i warunkach nie wykraczały poza zwykłe przypadki życiowych konfliktów[3].

Wskazać należy, że darowizna nie może być odwołana z powodu niewdzięczności, jeżeli darczyńca obdarowanemu przebaczył. Jeżeli w chwili przebaczenia darczyńca nie miał zdolności do czynności prawnych przebaczenie będzie skuteczne jeżeli zostało dokonane z dostatecznym rozeznaniem. Z powyższego wynika, że przebaczenia może dokonać tylko darczyńca.

Przebaczenie powoduje wygaśnięcie prawa do odwołania darowizny.

Skutki niezgłoszenia darowizny w urzędzie skarbowym

Przepisy regulujące umowę darowizny dopuszczają także możliwość odwołania darowizny z powodu niewdzięczności przez spadkobierców tylko wtedy gdy:

• darczyńca w chwili śmierci był uprawniony do odwołania albo
• obdarowany umyślnie pozbawił darczyńcę życia lub umyślnie wywołał rozstrój zdrowia, którego skutkiem była śmierć darczyńcy.

Odwołanie darowizny następuje przez złożenie oświadczenia na piśmie przez obdarowanego. Przepisy regulujące umowę darowizny nie przewidują w tym zakresie formy szczególnej.

Odwołać darowiznę można w terminie roku od dnia, w którym uprawniony (darczyńca, spadkobiercy) dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego.

Darowizna żywności bez VAT

---

Rozwiązanie umowy darowizny

Rozwiązania umowy darowizny można żądać jeżeli:

• została dokonana przez osobę przed jej ubezwłasnowolnieniem,
• darowizna ze względu na wartość świadczenia i brak uzasadnionych pobudek jest nadmierna,
• nie upłynął 2 letni termin od jej wykonania.

Rozwiązania umowy darowizny z przyczyn wskazanych przez komentowany przepis może domagać się przedstawiciel osoby ubezwłasnowolnionej, którym jest:

• w odniesieniu do osoby ubezwłasnowolnionej będzie to opiekun (art. 13 § 2 k.c. w zw. Z art. 175 k.r.o.)
• w przypadku ubezwłasnowolnionego częściowo będzie to kurator (art. 16 § 2 k.c.),
• doradca tymczasowy ustanowiony dla osoby, względem której toczy się postępowanie o jej ubezwłasnowolnienie (art. 548 § 1 k.p.c.), może być - gdy sąd, przed którym toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie, tak postanowi (art. 181 § 1 k.r.o. i art. 549 § 2 k.p.c.) - powołany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem. Wówczas jako przedstawiciel tej osoby może on na podstawie art. 901 § 1 k.c. odwołać darowiznę dokonaną przez osobę, dla której został ustanowiony[4]
• powództwo o rozwiązanie umowy darowizny może wytoczyć również prokurator na podstawie art. 7 k.p.c.

Czy wiesz jak powinna wyglądać umowa darowizny?

Niedostatek

Zgodnie z art. 897 kodeksu cywilnego jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Jak wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r., sygn.  I CKN 1187/99, w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone.  Usiłując określić czy dany podmiot znajduje się w niedostatku, sąd bierze pod rozwagę również środki utrzymania czerpane w ramach wspólnoty rodzinnej powstałej w wyniku zawarcia związku małżeńskiego wyznaniowego[5]. Granicą żądań, o których mowa w art. 897 kodeksu cywilnego wyznaczają są usprawiedliwione potrzeby darczyńcy albo ciążące na nim ustawowe obowiązki alimentacyjne.

Kontakt do autora: igorklimkowski@onet.eu