REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Natychmiastowa wymagalność zobowiązania - kiedy nie trzeba czekać na termin wykonania umowy

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Marek Pasiński
Radca prawny
Przemysław Gorzko
Natychmiastowa wymagalność zobowiązania
Natychmiastowa wymagalność zobowiązania

REKLAMA

REKLAMA

Kluczową rolę w stosunkach zobowiązaniowych pełni termin spełnienia świadczenia przez dłużnika. Oznacza on moment, po upływie którego roszczenie wierzyciela staje się wymagalne, a dłużnik może ponosić negatywne konsekwencja znalezienia się w stanie opóźnienia (bądź zwłoki). Jednak czasem nie trzeba czekać na ten moment i można natychmiastowo żądać wykonania umowy.

Zasadniczo zobowiązania dzielą się na stosunki z oznaczonym, w treści czynności prawnej, terminem spełnienia świadczenia oraz bez oznaczenia takiego terminu. W przypadkach braku terminu zastosowanie ma ogólna reguła zawarta w art. 455 kc, wiążąca wymagalność z faktem wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia.

REKLAMA

Szczególnymi przypadkami na gruncie funkcjonowania umów z oznaczonym terminem są sytuacje, w których wierzyciel jeszcze przed nadejściem wymagalności swego roszczenia jest w stanie ocenić, iż dłużnik nie spełni należnego świadczenia.

REKLAMA

Jest to zjawisko częste dla stosunków profesjonalnych pomiędzy przedsiębiorcami, gdzie zawierane są umowy ramowe. Umowy takie są podstawą do istnienia między stronami stosunków o charakterze ciągłym z terminami ich wykonania oznaczonymi na przyszłość.

Pojawia się w związku z tym pytanie o to czy wierzyciel, pomimo wystąpienia okoliczności uzasadniających potencjalne naruszenie zobowiązania przez dłużnika jest zmuszony wyczekiwać upływu terminu. Tylko bowiem po jego upływie, może on skutecznie dochodzić swoich wymagalnych roszczeń na drodze sądowej (w przeciwnym razie sąd oddala powództwo o niewymagalne roszczenie, jako przedwczesne).

Polecamy: Czy nieściągalne należności można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Niewypłacalny dłużnik

Pewnym udogodnieniem, wprowadzonym przez ustawodawcę jest w tym zakresie przepis art. 458 kc. W swych rozwiązaniach koresponduje on z regulacjami prawa upadłościowego i powinien być rozpatrywany w świetle ich treści.

Art. 458 kc: Jeżeli dłużnik stał się niewypłacalny albo jeżeli wskutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność, zabezpieczenie wierzytelności uległo znacznemu zmniejszeniu, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia bez względu na zastrzeżony termin.

Przepis powyższy stwierdza, że w przypadku realizacji jednej z wymienionych w nim przesłanek (niewypłacalności albo zmniejszenia wartości zabezpieczenia) roszczenie wierzyciela staje się wymagalne, niezależnie od przewidzianego terminu.

REKLAMA

Pierwszą okolicznością mającą doniosłość prawną jest zatem niewypłacalność dłużnika. Nie jest jasna relacja zastosowanego tu pojęcia niewypłacalności ze zdarzeniem upadłości uregulowanego inną ustawą. Bowiem na mocy, art. 91 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze (puin) wszystkie wierzytelności wobec dłużnika stają się wymagalne z chwilą ogłoszenia upadłości.

Reżim prawa upadłościowego realizuje zasadę jednolitego i równego traktowania wierzycieli dając im takie same szanse na zaspokojenie z masy upadłości, uniezależniając je od terminów wymagalności. Dodatkowo przepis art. 247 puin przewiduje odpowiednie pomniejszenie kwoty wierzytelności, które zostały uznane za wymagalne na mocy przepisu art. 91 puin mimo, że ich termin jeszcze nie nadszedł.

Zauważalny jest brak harmonizacji pomiędzy przepisem art. 458 kc, a przepisem art. 91 puin. Gdyby, bowiem postawić znak równości pomiędzy niewypłacalnością i upadłością to regulacja upadłościowa staje się zbędna.

Z kolei uznanie niewypłacalności za okoliczność faktyczną, poprzedzającą upadłość, grozi naruszeniem art. 127 ust. 3 puin.

Zasada równego traktowania wierzycieli przy upadłości jest także realizowana poprzez art. 127 ust. 3 puin. Czyni on bezskuteczną każdą zapłatę długu niewymagalnego, która została dokonana w okresie 2 miesięcy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Praktyczna konsekwencja funkcjonowania art. 458 kc jest taka, że każdy wierzyciel mógłby przed rozpoczęciem procedury upadłościowej wykorzystać natychmiastową wymagalność i żądać zapłaty. Taka zapłata nie mogłaby być kwestionowana w świetle art. 127 puin, gdyż roszczenie na mocy art. 458 kc stawałoby się wymagalne.

Art. 127 ust. 3 puin:  Bezskuteczne są również zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego, dokonane przez upadłego w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Jednak ten, kto otrzymał zapłatę lub zabezpieczenie, może w drodze powództwa lub zarzutu żądać uznania tych czynności za skuteczne, jeżeli w czasie ich dokonania nie wiedział o istnieniu podstawy do ogłoszenia upadłości.

Kiedy stosować kodeks cywilny a kiedy prawo upadłościowe

Wskutek tak wielu wątpliwości natury konstrukcyjno-prawnej wydaje się, że jedynym spójnym rozwiązaniem jest zróżnicowanie skutków art. 458 kc w zależności od podmiotów będących dłużnikami.

W stosunku do dłużników nieposiadających zdolności upadłościowej (nieprowadzących działalności gospodarczej) regulacja kodeksowa ma pełne zastosowanie. Z kolei w przypadkach przedsiębiorców uzyskanie wymagalności z mocy art. 458 jest o tyle skuteczne, o ile nie ogłoszono upadłości. Wraz z ogłoszeniem uzyskanie to należy uznać za niebyłe.

Tak więc wierzycielowi przysługuje uprawnienie do żądania spłaty „przyspieszonego” roszczenia, o ile nie nastąpiło ogłoszenie upadłości.

Trudności powodować może również określenie powstania momentu niewypłacalności, który to uzasadniałby dochodzenie przez wierzyciela swego roszczenia. Możliwe jest posiłkowanie się definicją niewypłacalności przewidzianą w art. 11 puin. Taka analogia może jednakże budzić wątpliwość, co do stosowania jej wobec podmiotów nieobjętych zakresem tej ustawy (nieposiadających zdolności upadłościowej).

Art. 11 puin: 1. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań.

2. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Polecamy: Kontrola podatkowa

Zmniejszone zabezpieczenie

Niewiele mniej problemów pojawia się przy próbie zinterpretowania przesłanki zmniejszenia wartości zabezpieczenia. W związku z tym, że przepis nie uszczegóławia, o jakie zabezpieczenia chodzi, należy rozciągnąć jego zastosowanie na wszelkie konstrukcje zabezpieczeniowe.

Dotyczyć to będzie, zatem zarówno zabezpieczeń akcesoryjnych (poręczenie, zastaw) jak i nieakcesoryjnych (hipoteka, przewłaszczenie na zabezpieczenie).

Jak zabezpieczyć transakcję by w razie kłopotów skutecznie dochodzić swoich roszczeń?

Ustalając znaczenie sformułowania „znaczne zmniejszenie” można z kolei odwołać się do pojęć stosowanych w stosunkach bankowych. Wysokość i rodzaj ustanawianego zabezpieczenia jest pochodną ryzyka kredytowego generowanego przez udzielony kredyt i ma na celu jego zrównoważenie.

Ryzyko owe wynika m.in. ze słabej zdolności kredytowej dłużnika (tj. jego kondycji finansowej, możliwości zarobkowych etc.), wielkości zaciągniętego zobowiązania, stabilności rynkowej itd. Za znaczne zmniejszenie zabezpieczenia uznaje się, zatem taką deprecjację jego wartości, która zwiększa w dużym stopniu ryzyko wystąpienia braku zaspokojenia wierzyciela.

Przepisem szczególnym w obrębie stosunków kredytowych jest art. 75 prawa bankowego, który stanowi samodzielną podstawę do wypowiedzenia umowy kredytu oraz uzyskania wymagalności roszczenia banku przed upływem terminu spłaty kredytu. W takich przypadkach stosowanie Art. 458 kc jest wyłączone.

Art. 75 ust. 1 prawa bankowego: W przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu.

Konstrukcja natychmiastowej wymagalności wymaga wreszcie tego, żeby zmniejszenie zabezpieczenia nastąpiło z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność.

Sformułowanie to należy odnieść do ogólnej odpowiedzialność kontraktowej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań, a więc do art. 471 i 472 k.c.

Wobec tego natychmiastowa wymagalność roszczenia nie może nastąpić w stosunku do dłużnika, który prawidłowo wykonuje zobowiązanie, a spadek wartości zabezpieczenia nastąpił z przyczyny np. recesji gospodarczej i spadku cen na rynku.

Zapisz się na newsletter
Zakładasz firmę? A może ją rozwijasz? Chcesz jak najbardziej efektywnie prowadzić swój biznes? Z naszym newsletterem będziesz zawsze na bieżąco.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Mobbing w pracy: jak rozpoznać i chronić się przed nim?

Poznaj definicję, przyczyny i formy mobbingu oraz praktyczne sposoby ochrony przed nim – wszystkie wskazówki prosto z rozmowy z ekspertką Katarzyną Bednarczykówą, autorką książki "Masz się łasić".

Reputacja przedsiębiorcy to jedno z kluczowych aktywów firmy. Tak uważa coraz więcej właścicieli firm w Polsce

Firmy w Polsce coraz częściej traktują reputację jako kapitał, który warto chronić, nawet kosztem wyników finansowych. To po części efekt walki stereotypu przedsiębiorcy, który chce osiągać zyski za wszelką cenę. Jest on wciąż głęboko zakorzeniony w świadomości społecznej.

Badania Uniwersytetu Stanford: Polscy programiści odnoszą największe korzyści z AI [KOMENTARZ]

Polska błyszczy wśród europejskich krajów pod względem produktywności programistów korzystających z AI. Jednak niska adopcja technologii i wysoki poziom poprawek stawiają pytania o jakość i przyszłość. O tym, jak interpretować wyniki badań ze Stanford opowiedział członek zespołu badawczego.

Sztuczna inteligencja. McKinsey: Tylko 1 proc. menedżerów określa wdrożenia AI w swoich organizacjach jako dojrzałe

Choć zastosowanie gen-AI w 2024 r. znacząco wzrosło, a 78 proc. respondentów deklarowało w ub.r. użycie co najmniej jednej funkcji biznesowej tego rozwiązania w porównaniu do 55 proc. rok wcześniej, to jedynie 1 proc. menedżerów określa wdrożenie AI w ich w organizacjach jako dojrzałe.

REKLAMA

Obligacje korporacyjne: wciąż wysoki popyt u inwestorów

W pierwszym kwartale tego roku emitenci przeprowadzili cztery publiczne emisje obligacji korporacyjnych o wartości 286,5 mln zł. Popyt inwestorów ponownie przekroczył wartość emisji i wyniósł 747 mln zł, a średni poziom redukcji dla emisji sięgnął 44 proc.

Przedsiębiorcy na całym świecie już nie patrzą w przyszłość optymistycznie

Spada poziom optymizmu przedsiębiorców na świecie. Powodem niepewność i nieprzewidywalność w globalnym handlu i wysokie stopy procentowe, tak wynika z przeprowadzonego przez Dun & Bradstreet badania na próbie ponad 10 tys. przedsiębiorców.

Wystawianie faktur przez freelancerów w 2025 r. Zasady, narzędzia, terminy, opłaty, najczęstsze błędy przy wystawianiu faktur

Praca freelancera daje dużą swobodę – pozwala samodzielnie zarządzać czasem, projektami i klientami. Z tą niezależnością wiąże się jednak także odpowiedzialność za kwestie formalne, takie jak wystawianie faktur. Kto może wystawiać faktury jako freelancer? Co powinno znaleźć się na fakturze? Jakie są najczęstsze błędy?

Susza rolnicza może w tym roku być wcześniej

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej prognozuje, że susza rolnicza może w tym roku rozwinąć się wcześniej. W raporcie podał także, ze prognozy dotyczące opadów są optymistyczne.

REKLAMA

Jak założyć spółkę z o.o. z aktem notarialnym?

Umowa spółki z o.o. w formie aktu notarialnego jest konieczna, gdy wspólnicy zamierzają wprowadzić do umowy postanowienia, których dodanie nie jest możliwe w przypadku spółki z o.o. zakładanej przez S24. Dotyczy to m.in. sytuacji, w których wspólnicy zamierzają wnieść wkłady niepieniężne, wprowadzić obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych, zmienić zasady głosowania w spółce, uprzywilejować udziały co do głosu, czy do dywidendy.

W jaki sposób hakerzy wykorzystują e-maile do ataków? Mają swoje sposoby

Najpopularniejszą formą cyberataku jest obecnie phishing. Fałszywe wiadomości są coraz trudniejsze do wykrycia, bo cyberprzestępcy doskonale się wyspecjalizowali. Jak rozpoznać niebzepieczną wiadomość? Jak chronić swoją firmę przed cyberatakami?

REKLAMA