Prawa do artystycznych wykonań oraz prawa do fonogramów i wideogramów

Przez artystyczne wykonania rozumie się w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania. Każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną.  Jest to niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Artyście wykonawcy tego typu utworów artystycznych przysługuje, w granicach określonych przepisami prawa, wyłączne prawo do:

• ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie:

a) wskazywania go jako wykonawcy, z wyłączeniem przypadków, gdy pominięcie jest zwyczajowo przyjęte,
b) decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy, w tym zachowania anonimowości albo posłużenia się pseudonimem,
c) sprzeciwiania się jakimkolwiek wypaczeniom, przeinaczeniom i innym zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię;

• korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na następujących polach eksploatacji:

a) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania – wytwarzania określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania, w tym zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,
b) w zakresie obrotu egzemplarzami, na których artystyczne wykonanie utrwalono – wprowadzania do obrotu, użyczania lub najmu egzemplarzy,
c) w zakresie rozpowszechniania artystycznego wykonania w sposób inny niż określony w punkcie b – nadawania, reemitowania oraz odtwarzania, chyba że są one dokonywane za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, a także publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Polecamy: Co nie jest chronione prawami autorskimi?

Artyście wykonawcy służy prawo do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania. Może być ono określone w umowie albo przyznane w przepisach ustawy. W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania artystycznego wykonania za pomocą wprowadzonego do obrotu egzemplarza, artyście wykonawcy również przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Może mieć miejsce sytuacja (częsta), w której wykonanie artystyczne będzie dziełem zespołu, grupy osób – artystów. W takiej sytuacji domniemywa się, że kierownik zespołu jest umocowany do reprezentowania praw do zespołowego artystycznego wykonania. Domniemanie to stosuje się odpowiednio do części artystycznego wykonania mających samodzielne znaczenie.

Jeżeli umowa między stronami nie stanowi inaczej, zawarcie przez artystę wykonawcę z producentem utworu audiowizualnego umowy o współudział w realizacji utworu audiowizualnego przenosi na producenta prawa do rozporządzania i korzystania z wykonania, w ramach tego utworu audiowizualnego, na wszystkich znanych w chwili zawarcia umowy polach eksploatacji. Należy przy tym zaznaczyć, że prawa artysty wykonawcy nie naruszają praw autorskich do wykonywanego utworu.

Prawo artysty do korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego oraz prawo do wynagrodzenia za korzystanie z artystycznego wykonania lub za rozporządzanie prawami do takiego wykonania wygasa z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym artystyczne wykonanie ustalono. Jeżeli jednak w tym czasie nastąpiła publikacja utrwalenia tego wykonania lub jego publiczne odtworzenie, okres ochrony liczy się od tych zdarzeń, a gdy miały miejsce obydwa – od tego z nich, które miało miejsce wcześniej.

Przedstawione powyżej zasady stosuje się do artystycznych wykonań, które dokonane zostały przez obywatela polskiego albo osobę zamieszkałą na terytorium Polski lub przez obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnych Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Dotyczy to również artystycznych wykonań, które zostały ustalone po raz pierwszy na terytorium Polski, zostały opublikowane po raz pierwszy na terytorium Polski lub są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

Fonogramem jest pierwsze utrwalenie warstwy dźwiękowej wykonania utworu albo innych zjawisk akustycznych. Wideogramem natomiast jest pierwsze utrwalenie sekwencji ruchomych obrazów, z dźwiękiem lub bez, niezależnie od tego, czy stanowi ono utwór audiowizualny.

Istnieje domniemanie, zgodnie z którym uważa się, że producentem fonogramu lub wideogramu jest osoba, pod której nazwiskiem lub firmą (nazwą) fonogram lub wideogram został po raz pierwszy sporządzony.

Producentowi fonogramu lub wideogramu przysługuje wyłączne prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w następującym zakresie:
• zwielokrotnianie określoną techniką,
• wprowadzanie do obrotu,
• najem oraz użyczanie egzemplarzy,
• publiczne udostępnianie fonogramu lub wideogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Należy przy tym zaznaczyć, że odbywa się to bez uszczerbku dla praw twórców lub artystów wykonawców.

W przypadku nadawania, reemitowania lub odtwarzania wprowadzonego do obrotu fonogramu lub wideogramu, producentowi przysługuje prawo do stosownego wynagrodzenia.

Zobacz serwis: Prawo dla firm

Zarówno prawo do rozporządzania i korzystania z fonogramu lub wideogramu w opisanym zakresie, jak i prawo do wynagrodzenia wygasają z upływem pięćdziesięciu lat, następujących po roku, w którym fonogram lub wideogram został sporządzony.

Jeżeli w okresie tym fonogram został opublikowany, prawa wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram został opublikowany. Gdyby jednak w tym okresie fonogram nie został opublikowany i jeżeli w tym okresie został rozpowszechniony, prawa wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym fonogram został rozpowszechniony.

Jeżeli w okresie pięćdziesięciu lat wideogram został opublikowany lub rozpowszechniony, prawa do rozporządzania i korzystania oraz do wynagrodzenia wygasają z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym miało miejsce pierwsze z tych zdarzeń.

Zasady te, określone w przepisach ustawy stosuje się do fonogramów i wideogramów:
• których producent ma na terytorium Polski miejsce zamieszkania lub siedzibę,
• których producent ma na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego miejsce zamieszkania lub siedzibę, lub
• które są chronione na podstawie umów międzynarodowych, w zakresie, w jakim ich ochrona wynika z tych umów.

Polecamy: Pomysły w prawie autorskim – czy są chronione