Odprawa emerytalna - jak ustalić do niej prawo i ją rozliczyć

Odprawę emerytalną należy wypłacić w dniu ustania zatrudnienia z powodu przejścia na świadczenie. Ustala się ją według zasad właściwych dla ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Kiedy powstaje prawo do odprawy

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia. Łączne wystąpienie wskazanych przesłanek uprawnia pracownika do otrzymania odprawy emerytalnej. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa (art. 92¹ Kodeksu pracy).

Z ugruntowanego orzecznictwa sądowego wynika, że "przejście na emeryturę" należy rozumieć jako zamianę statusu pracownika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta. Odprawa emerytalna przysługuje więc pracownikowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy w związku z tak rozumianym przejściem na emeryturę, choćby pracownik ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do tej odprawy (wyrok SN z 11 października 2007 r., III PK 40/07).

Spółka zatrudnia pracownika, który przeszedł na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego. Pracownik ten twierdzi, że nie otrzymał wcześniej odprawy z tego tytułu. W momencie rozwiązania z nim stosunku pracy może mu przysługiwać odprawa od obecnego pracodawcy (spółki). Pracownik jednak ma przy tym obowiązek udowodnić pracodawcy, że taka odprawa nie została wypłacona z tytułu innego zatrudnienia pracowniczego. Jeżeli pracownik przed zatrudnieniem w spółce pozostawał w stosunku pracy z innym pracodawcą, powinien to udokumentować przedstawiając spółce świadectwo pracy od tego pracodawcy. W razie nieprzedłożenia świadectwa pracy spółce może złożyć oświadczenie o niepobraniu odprawy pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Do celów ustalenia istnienia prawa do odprawy emerytalnej istotny jest także związek między przejściem na emeryturę a rozwiązaniem stosunku pracy. Związek ten może mieć charakter:

• przyczynowy - rozwiązanie stosunku pracy następuje dlatego, że pracownik przechodzi na emeryturę i w związku z tym przysługuje mu prawo do odprawy,
• czasowy - rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do odprawy niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy,
• czasowo-przyczynowy - przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury i rozwiązanie stosunku następuje w chwili przyznania emerytury,
• funkcjonalny - rozwiązanie stosunku pracy następuje przed spełnieniem warunków uprawniających do emerytury, ale nabycie do niej prawa i przyznanie świadczenia po ustaniu zatrudnienia jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej rozwiązanie stosunku pracy.

Zatem w chwili ustania stosunku pracy pracownik powinien spełniać warunki do nabycia prawa do emerytury. Jeśli bowiem w dacie rozwiązania stosunku pracy pracownik nie osiągnął wieku emerytalnego albo nie spełniał innych przesłanek nabycia prawa do emerytury, późniejsze spełnienie tych warunków i wystąpienie o przyznanie emerytury nie pozostaje w związku z wcześniej dokonanym rozwiązaniem stosunku pracy. Dotyczy to sytuacji, gdy (były) pracownik między ustaniem stosunku pracy a nabyciem uprawnień́ emerytalnych był bezrobotny, pobierał świadczenie przedemerytalne albo zasiłek chorobowy (wyrok SN z 6 października 2004 r., I PK 694/03, OSNP 2005/11/155).

Zobacz: Prawo dla firm

W orzecznictwie znany jest jednak pogląd, że związek czasowy lub funkcjonalny między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zostaje zachowany w pewnych wypadkach także wtedy, gdy spełnienie warunków uzyskania emerytury nastąpiło po rozwiązaniu stosunku pracy, w niedalekiej przyszłości po tej dacie, i związek ten nie jest przypadkowy (wyrok SN z 4 lutego 2011 r., II PK 224/10). Przykładowo odprawa przysługuje pracownikowi samorządowemu, który został bezprawnie zwolniony tuż przed nabyciem prawa do emerytury, a następnie zasadzono mu odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy. Nie utracił odprawy, mimo że osiągnął wiek emerytalny dopiero w okresie zasiłkowym.

Do innych niż wcześniej wymienione okoliczności, kiedy odprawa przysługuje mimo niespełnienia przez pracownika wszystkich warunków nabycia prawa do emerytury w dacie rozwiązania stosunku pracy, można przykładowo zaliczyć następujące sytuacje:

• pracownik osiągnął wiek emerytalny przed rozwiązaniem stosunku pracy, ale wniosek o wcześniejszą emeryturę złożył w okresie korzystania z zasiłku chorobowego rozpoczętym bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy,
• pracownik złożył wniosek o przejście na emeryturę w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy, a prawo do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego.

Prawa do odprawy nie wyklucza nawet rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika, na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy (uchwała SN z 28 czerwca 2017 r., III PZP 1/17).

Pracownik, który spełnił warunki do nabycia emerytury przed ustaniem zatrudnienia, zakończył stosunek pracy, ale na dzień ustania zatrudnienia nie ma jeszcze decyzji ZUS przyznającej świadczenie, również ma prawo do odprawy. Prawo to nie jest bowiem uzależnione od wydania takiej decyzji.

Odprawa, po spełnieniu opisanych wyżej przesłanek, przysługuje z mocy prawa. Pracownik nie musi składać żadnego wniosku o jej wypłatę.

Przeczytaj w INFORLEX.PL Biznes cały artykuł: Odprawa emerytalna - jak ustalić do niej prawo i ją rozliczyć

W artykule omówiono również zasady obliczania odprawy i rozliczenia podatkowo – składkowe.