Zabezpieczenie społeczne dla osób świadczących pracę w kilku państwach

W odniesieniu do osób, które normalnie wykonują pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, stosuje się specjalne zasady ustanowione w art. 13 rozporządzenia 883/2004. Zasady te, podobnie jak wszystkie przepisy służące ustaleniu mającego zastosowanie ustawodawstwa, mają zagwarantować, że w danym okresie zastosowanie ma system zabezpieczenia społecznego tylko jednego państwa członkowskiego. W sytuacji, gdy osoba normalnie wykonuje pracę najemną, pierwszym krokiem jest ustalenie, czy wykonuje ona znaczną część swojej pracy w państwie członkowskim zamieszkania.

Miejsce zamieszkania czy miejsce siedziby firmy

a) Jeśli odpowiedź brzmi tak, art. 13 ust. 1 przewiduje, że zastosowanie ma ustawodawstwo państwa członkowskiego zamieszkania.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Pan X mieszka w Hiszpanii. Jego pracodawca ma swoją siedzibę w Portugalii. Przez dwa dni w tygodniu X pracuje w Hiszpanii, a przez trzy dni w Portugalii Ponieważ dwa dni z pięciu (40 proc. czasu pracy) X pracuje w Hiszpanii, wykonuje tam „znaczną część” swojej pracy. Zastosowanie ma więc ustawodawstwo hiszpańskie.

b) Jeśli odpowiedź brzmi nie, art. 13 ust. 1 przewiduje, że osoba, która normalnie wykonuje pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, podlega:

1. ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa zatrudniającego tę osobę, o ile jest ona zatrudniona przez jedno przedsiębiorstwo lub pracodawcę;

Pani Z jest zatrudniona przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w Grecji. Przez jeden dzień w tygodniu pracuje w domu w Bułgarii, natomiast w pozostałe dni – w Grecji. Ponieważ jeden dzień w tygodniu przekłada się na 20 proc. wykonywanej pracy, Z nie wykonuje „znacznej części” swojej pracy w Bułgarii. Zastosowanie ma więc ustawodawstwo greckie.

2. ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstw zatrudniających tę osobę, jeżeli jest ona zatrudniona przez dwa przedsiębiorstwa, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w tym samym państwie członkowskim;

Pan Y jest pracownikiem naukowym na uniwersytecie w Holandii, na którym pracuje przez cztery dni w tygodniu. Mieszka w Belgii blisko granicy z Holandią i przez trzy dni w tygodniu dojeżdża do pracy w Holandii, natomiast czwartego dnia pracuje w domu w Belgii. Oprócz pracy na uczelni pan Y przez jeden dzień w tygodniu pracuje również dla kancelarii prawnej w Holandii. Pan Y ma dwóch pracodawców, z których każdy posiada siedzibę w tym samym państwie członkowskim (Holandii). Ponieważ Y nie wykonuje znacznej części swojej pracy w państwie członkowskim zamieszkania, w jego przypadku zastosowanie ma ustawodawstwo państwa członkowskiego, w którym znajdują się jego pracodawcy, a zatem ustawodawstwo holenderskie.

3. ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności przedsiębiorstwa zatrudniającego tę osobę, innego niż państwo członkowskie zamieszkania, jeśli osoba ta jest zatrudniona przez dwa przedsiębiorstwa, z których jedno ma siedzibę w państwie członkowskim zamieszkania, a drugie w innym państwie członkowskim;

Miejsce wypłaty wynagrodzenia – jak określić?

Pani X pracuje na stanowisku kierowniczym w dwóch firmach: jednej w Polsce i jednej w Czechach. Mieszka w Polsce w pobliżu niemieckiej granicy. W każdym tygodniu X spędza trzy dni w Niemczech, pracując dla polskiego przedsiębiorstwa. Dla czeskiej firmy pracuje jeden dzień na Słowacji i jeden w Czechach. Pani X nie wykonuje znacznej części swojej pracy w państwie członkowskim zamieszkania (Polsce). Pracuje ona dla dwóch przedsiębiorstw, z których jedno znajduje się w jej państwie członkowskim zamieszkania, natomiast drugie ma siedzibę w innym państwie członkowskim, poza państwem zamieszkania. W tej sytuacji zastosowanie powinno mieć ustawodawstwo tego innego państwa członkowskiego (Republiki Czeskiej).

Zatrudnienie przez różnych przedsiębiorców

Przepis ten wprowadzono rozporządzeniem 465/2012, aby uniknąć sytuacji, w których podjęcie niewielkiej, lecz nie marginalnej pracy dla pracodawcy mającego siedzibę lub miejsce wykonywania działalności w państwie członkowskim zamieszkania mogłoby stanowić furtkę do ponownego stosowania ustawodawstwa państwa członkowskiego zamieszkania.

4. ustawodawstwu państwa członkowskiego zamieszkania, jeśli osoba ta jest zatrudniona przez różne przedsiębiorstwa lub różnych pracodawców, których siedziby lub miejsca wykonywania działalności znajdują się w różnych państwach członkowskich poza państwem zamieszkania;

Pan Y mieszka na Węgrzech i ma dwóch pracodawców, jednego w Austrii i jednego w Słowenii. Przez jeden dzień w tygodniu pracuje w Słowenii. Przez pozostałe cztery dni pracuje w Austrii. Chociaż Y pracuje dla różnych pracodawców, których siedziby znajdują się w różnych państwach członkowskich poza państwem zamieszkania (Węgry), zastosowanie do niego ma ustawodawstwo państwa zamieszkania, ponieważ nie da się wyodrębnić jednego państwa członkowskiego, w którym znajduje się „siedziba lub miejsce wykonywania działalności” jego pracodawców, poza państwem członkowskim zamieszkania.

5. jeżeli osoba wykonuje pracę najemną w dwóch lub w kilku państwach członkowskich w imieniu pracodawcy mającego swoją siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej oraz jeżeli osoba ta mieszka w państwie członkowskim i nie wykonuje w nim znacznej części swojej pracy, taka osoba podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego zamieszkania.

Umowa o pracę na czas określony

Pani P mieszka w Belgii. Przedsiębiorstwo jej pracodawcy ma siedzibę w Stanach Zjednoczonych. Pani P zazwyczaj pracuje przez pół dnia w tygodniu we Włoszech i przez trzy dni w tygodniu we Francji. Przez jeden dzień w miesiącu pracuje również w Stanach Zjednoczonych. W odniesieniu do działalności zawodowej podejmowanej we Włoszech i Francji zastosowanie ma ustawodawstwo belgijskie, zgodnie z przepisami art. 14 ust. 11 rozporządzenia 987/2009.

Znaczna część pracy

Zasady dotyczące osób, które normalnie wykonują pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, są w swym charakterze podobne do zasad zawartych w art. 14 rozporządzenia 1408/71, lecz ujęte są w jednym głównym przepisie. Zmienione przepisy uchylają przepisy szczególne rozporządzenia 1408/71 dotyczące osób pracujących w sektorze międzynarodowego transportu kolejowego, drogowego i śródlądowego oraz przepisy szczególne dotyczące urzędników służby cywilnej. W nowych przepisach wprowadzono również pojęcie „znacznej części pracy”, które służy ustaleniu, z którym państwem członkowskim dana osoba jest najmocniej związana w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Co oznacza pojęcie znacznej części pracy?

W stosunku do kogo przepisy będą miały zastosowanie?

Przepisy te mają zastosowanie do dużej liczby pracowników, w tym osób wykonujących pracę na własny rachunek, kierowców ciężarówek i maszynistów w transporcie międzynarodowym, międzynarodowych kurierów, specjalistów w dziedzinie informatyki, konsultantów i przedstawicieli innych zawodów, którzy pracują w dwóch lub w kilku państwach członkowskich. Z chwilą wejścia w życie rozporządzenia 465/2012 warunek wykonywania „znacznej części pracy” stosuje się jako pierwsze kryterium we wszystkich sytuacjach, w których dana osoba pracuje w dwóch lub w kilku państwach członkowskich. W praktycznym stosowaniu tych przepisów uwzględnia się jeden wyjątek. Jeśli miejsce zamieszkania osoby, która pracuje dla jednego lub kilku pracodawców lub przedsiębiorstw, oraz siedziba lub miejsce wykonywania działalności pracodawcy/pracodawców lub przedsiębiorstwa/przedsiębiorstw zatrudniających tę osobę znajdują się w tym samym państwie członkowskim, wówczas zastosowanie ma zawsze ustawodawstwo państwa członkowskiego zamieszkania. W takim przypadku ustalenie, czy znaczna część pracy jest wykonywana w państwie członkowskim zamieszkania, czy też nie, nie jest konieczne.

Na mocy art. 11 ust. 2 rozporządzenia 883/2004 osoby otrzymujące świadczenia pieniężne z tytułu lub w rezultacie swojej działalności – pracy najemnej lub pracy na własny rachunek – uznaje się za wykonujące daną pracę. W związku z tym osobę, która otrzymuje świadczenia krótkoterminowe w jednym państwie członkowskim i jednocześnie wykonuje pracę w innym państwie członkowskim, uznaje się za osobę wykonującą dwie prace w dwóch różnych państwach członkowskich i w odniesieniu do tej osoby zastosowanie mają przepisy art. 13.

Porozumienie państw członkowskich

Jeżeli świadczenie wypłacane w państwie członkowskim zamieszkania przysługuje danej osobie z tytułu wykonywania tam „znacznej części” jej pracy, osoba ta podlega ustawodawstwu państwa członkowskiego zamieszkania. Państwa członkowskie uzgodniły jednak, że osoby, które otrzymują zasiłek dla bezrobotnych w państwie członkowskim zamieszkania i jednocześnie wykonują pracę zawodową lub działalność handlową w niepełnym wymiarze czasu pracy w innym państwie członkowskim, powinny podlegać wyłącznie ustawodawstwu pierwszego z tych państw, zarówno w kwestii opłacania składek, jak i w kwestii przyznawania świadczeń. Państwa członkowskie zaleciły również, aby porozumienia przewidujące takie rozwiązanie były zawierane zgodnie z przepisami art. 16 ust. 1 rozporządzenia 883/2004. Osoby, które otrzymują świadczenia długoterminowe24 w jednym państwie członkowskim i jednocześnie wykonują pracę w innym państwie członkowskim, nie są uznawane za wykonujące pracę w dwóch lub w kilku państwach członkowskich, a mające zastosowanie ustawodawstwo określa się zgodnie z przepisami art. 11 ust. 3 rozporządzenia 883/2004.

Kiedy pracodawca opłaci wczasy pracownika?

Źródło: Ustawodawstwo mające zastosowanie w krajach UE, EOG i Szwajcarii, Praktyczny poradnik