Regulacje prawne na obszarze celnym UE

Na wewnątrzwspólnotowym rynku ani przywóz, ani wywóz towarów nie wymaga dokonywania odprawy celnej, nie podlega ograniczeniom ilościowym ani obciążeniom celnym. Natomiast obrót pozaunijny już takim obowiązkom podlega.

Unijne prawo celne regulują:

• Kodeks celny UE (rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2913/92 z 12 października 1992 ustanawiające wspólnotowy kodeks celny (Dz.U.L 302 z 19.10.1992 z późn. zm.)

• Rozporządzenie Komisji (EWG) Nr 2454/93 z dnia 2 lipca 1993 r. wprowadzające niektóre przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady Nr 2913/92 ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.U.L 253 z 11.10.1993 z późn.zm.) + załączniki

• Wspólnotowa Taryfa Celna (TARIC) - system, który integruje wszelkie ustalenia prawne państw członkowskich związane z taryfami celnymi dla produktów przemysłowych i rolnych. Zawiera m.in. kody towarów (nomenklatura celna), stawki celne wyrażone w procentach lub kwocie za określoną jednostkę dla danego kraju lub grupy państw, z którego towar przybywa, podstawę prawną z komentarzem (przypisem), okres ważności stawki celnej, dane do nadzoru importu i eksportu, limity ilościowe (kontyngenty), wskaźniki antydumpingowe, zawieszenia cła, preferencje celne, zwroty eksportowe, cła wyrównawcze, zakazy importu i eksportu. Nie zawiera informacji o narodowych podatkach, takich jak stawki VAT czy akcyzy. Codziennie wsadowo generuje dane dla lokalnych systemów podatkowych (akcyza i VAT). Dane są zbierane i aktualizowane w centralnej bazie danych, która jest udostępniana poprzez publicznie dostępne internetowe bazy danych.

System INTRASTAT

Choć towary będące przedmiotem wymiany wewnątrzwspólnotowej nie są już objęte zgłoszeniami celnymi dokonywanymi na formularzach, podlegają jednak ewidencji statystycznej Instrastat.

System INTRASTAT jest systemem statystyki obrotów towarowych stosowanym w obrotach między państwami członkowskimi UE. Polega na gromadzeniu danych o dokonanych przywozach albo wywozach towarów w ramach UE.

Podmioty mające siedzibę w kraju unijnym i dokonujące obrotu towarowego z innymi krajami członkowskimi UE zobowiązane są do przekazywania informacji o zrealizowanych obrotach z zagranicą na deklaracjach Intrastat do organów celnych, które z kolei gromadzą, rejestrują i kontrolują te informacje.

Deklaracja INTRASTAT jest zbiorczą miesięczną informacją o dokonanych w ciągu danego okresu sprawozdawczego przywozach i wywozach towarów. Zawiera dane podobne do danych umieszczanych na dokumencie SAD, m.in. kod taryfy celnej CN, kraj pochodzenia towaru, masa netto, deklarowana wartość i ilość.

W systemie INTRASTAT zgłoszeniu podlega przywóz i wywóz towarów, czyli fizyczny przepływ towarów między Polską a pozostałymi państwami członkowskimi UE. Towary zgłaszane do systemu INTRASTAT nie muszą być przedmiotem transakcji handlowych pociągających za sobą płatności. Oznacza to, że ewidencji podlegają także towary przekazywane bezpłatnie.

Z obowiązku deklarowania do systemu INTRASTAT wyłączony jest obrót usługami, z wyjątkiem usług uszlachetniania. Zgłoszeniu nie podlegają także towary w tranzycie, jeśli w drodze do kraju przeznaczenia nie miały miejsca żadne zatrzymania.

Obowiązek przekazywania informacji o dokonanych przywozach i wywozach towarów w ramach wymiany handlowej między Polską a innymi krajami UE ciąży na podmiotach gospodarczych, które w poprzednim lub bieżącym roku sprawozdawczym przekroczyły narastająco podstawowy próg wartości obrotów. W 2010 r. był zdefiniowany na poziomie 1 000 000 zł w przywozie i w wywozie. Rozszerzony zakres przekazywanych informacji obowiązuje po przekroczeniu progu szczegółowego, który wynosi 33 000 000 zł w przywozie i 60 000 000 zł w wywozie. Podobnie kształtuje się wartość progów w 2011 r.

• dla przywozu: próg podstawowy 1 000 000 zł, próg szczegółowy: 33 000 000 zł;

• dla wywozu: próg podstawowy 1 000 000 zł, próg szczegółowy: 60 000 000 zł.

Zgłoszenia INTRASTAT mogą być realizowane zarówno w formie pisemnej, jak i elektronicznej. Zgłoszenia elektroniczne stanowią podstawową formę zgłoszenia INTRASTAT. Natomiast zgłoszenia w formie pisemnej mogą być dokonane tylko w uzasadnionych przypadkach, po uprzednim poinformowaniu organu celnego.

Osobom, które tego obowiązku nie wypełnią lub wykonają go nieterminowo albo nieprawidłowo, dyrektor właściwej Izby Celnej wysyła upomnienie zobowiązujące do usunięcia zaniedbań w terminie nie później niż 7 dni. Jeśli trzykrotnie upomnienie nie przyniesie określonego skutku, organ celny może nałożyć na niezdyscyplinowanego przedsiębiorcę karę porządkową w wysokości 3000 zł.

Trzeba pamiętać, że podstawą sprawozdawczości statystycznej w obrotach z krajami trzecimi jest nadal dokument SAD.

Certyfikat upoważnionego przedsiębiorcy (AEO)

Każde państwo członkowskie, począwszy od 1 stycznia 2008 r., uprawnione jest do nadawania podmiotom gospodarczym statusu „upoważnionego przedsiębiorcy”, który jest zdolny sprostać wymogom wspólnych kryteriów systemu kontroli i odpowiedzialności.

Certyfikat AEO uzyskany przez przedsiębiorstwo na poziomie narodowym jest uznawany na całym obszarze celnym UE, w zakresie zgodnym z wnioskiem, który przedsiębiorca musi złożyć pisemne lub w formie elektronicznej do kompetentnego organu celnego.

Dostępne są trzy certyfikaty, które mogą być dobrowolnie wybrane przez aplikującego, zgodnie z jego specyficznymi zapotrzebowaniem:

• AEO - C (ułatwienia celne),

• AEO - S ( bezpieczeństwo),

• AEO - T (ułatwienia celne i bezpieczeństwo).

Główne korzyści wynikające z posiadania certyfikatu AEO są następujące:

• mniejszy zakres fizycznej i dokumentowej kontroli towarów przemieszczanych przez granicę;

• priorytetowa obsługa wysyłki towarów pochodzących lub obsługiwanych przez posiadacza certyfikatu;

• możliwość wyboru miejsca wykonania kontroli na terenie całej UE;

• prostszy dostęp do ułatwień celnych;

• zmniejszony zakres danych niezbędnych do zgłoszenia celnego;

• wcześniejsze poinformowanie przedsiębiorców o tym, że ich wysyłka została wybrana do kontroli.

Pośrednie zalety związane z posiadaniem certyfikatu AEO to:

• prokonkurencyjne atuty dla firm partycypujących w programie AEO, jako konsekwencja wyższej wiarygodności w dziedzinie bezpieczeństwa i rzetelności działania (będąc rozpoznawanym jako AEO potwierdzi się zgodność z surowymi kontrolami zarządzania i bezpieczeństwa);

• ulepszona przejrzystość i kontrola sieci dostawczych;

• zredukowane ryzyko wystąpienia kradzieży i strat z tytułu przestępstw, wandalizmu i bezpieczeństwa obrotu;

• mniej opóźnionych dostaw;

• mniejsze koszty inspekcji dostawców i zwiększony zakres kooperacji;

• lepsze bezpieczeństwo i komunikacja między partnerami sieci dostawczych.

 

Numer indentyfikacyjny EORI

Od 1 lipca 2009 r. obowiązują postanowienia Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 312/2009 z dn. 16.04.2009 r. zmieniającego dotychczasowe przepisy wykonawcze do Wspólnotowego Kodeksu Celnego. Przywołana regulacja prawna nakłada na przedsiębiorców (zarówno unijnych, jak i mających siedzibę na terenie państw trzecich) obowiązek uzyskania nowego numeru identyfikacyjnego, tzw. numeru EORI, oraz posługiwania się nim we wszystkich dalszych kontaktach z organami celnymi na terenie UE, np. w przypadku realizacji formalności związanych z przywozem/wywozem towarów, transportem w ramach procedury tranzytu, czy złożeniem wniosku o wydanie pozwolenia na stosowanie uproszczeń celnych.

Postanowienie jest realizacją kolejnego etapu projektu e-customs (cła elektronicznego), a nazwa EORI stanowi skrót od ang. zwrotu „Economic Operator’s Registration and Identifcation odnoszącego się do Systemu rejestracji i identyfikacji podmiotów gospodarczych.

Z punktu widzenia przedsiębiorców nakładanie na nich kolejnych obowiązków o charakterze formalnym może wydawać się uciążliwe, jednak w odróżnieniu od lokalnych (polskich) identyfikatorów (np. NIP, REGON), numer EORI jest stosowany jako uniwersalny kod referencyjny we wszystkich państwach członkowskich UE.

Poza tym istotne jest to, że unijny ustawodawca wprowadził zasady:

• jednokrotnej rejestracji podmiotu w systemie;

• niepowtarzalnego charakteru numeru EORI (jeden przedsiębiorca może uzyskać jeden numer);

• nieodpłatności czynności związanych z uzyskaniem numeru EORI.

Numer EORI dla krajowego podmiotu składa się z 14-znakowej struktury złożonej z ciągu znaków w kolejności: „PL, numer NIP rozszerzony o pięć zer bądź - jeżeli podmiot posiada numer REGON - o pięć ostatnich cyfr tego numeru”. W przypadku przedsiębiorcy posiadającego siedzibę na terytorium państwa trzeciego numer EORI będzie składał się ze znaków „PL oraz niepowtarzalnego ciągu 14 cyfr zakończonych literą „Z”.

Obowiązujące regulacje prawne rozróżniają dwa tryby postępowania w zakresie nadawania numeru EORI. W przypadku polskich przedsiębiorców, którzy byli aktywnymi importerami/eksporterami, numer identyfikacyjny został nadany automatycznie (z urzędu), na podstawie informacji zgromadzonych w systemach elektronicznych wykorzystywanych przez administrację celną przed 1 lipca 2009 (lista przedsiębiorców została opublikowana na stronach MF).

Podmiot, któremu nie dano automatycznie numeru EORI, powinien wypełnić i złożyć do naczelnika urzędu celnego właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania wniosek rejestracyjny PG-K (gotowe formularze do pobrania m.in.: http://www.lodz.ic.gov.pl/EORI/informacje_ogolne.html).

Procedury celne

Wspólnotowy Kodeks Celny wyróżnia 8 procedur celnych: dopuszczenie do obrotu, wywóz, tranzyt, skład celny, uszlachetnianie czynne, przetwarzanie pod kontrolą, odprawa czasowa, uszlachetnianie bierne. Bardzo często stosowane są tylko dwie procedury: dopuszczenie do obrotu oraz wywóz.

Dopuszczenie do obrotu to nadanie towarowi niewspólnotowemu statusu celnego towaru wspólnotowego. Po spełnieniu wszystkich formalności, a zwłaszcza dokonaniu zgłoszenia celnego oraz zapłaceniu należności celno-podatkowych można swobodnie dysponować towarem na obszarze celnym Unii Europejskiej.

Wywóz to wyprowadzenie towaru wspólnotowego poza obszar celny Unii Europejskiej. Wywóz towarów wymaga dokonania zgłoszenia celnego z uwzględnieniem środków polityki handlowej UE. Towary objęte procedurą wywozu pozostają pod dozorem celnym aż do opuszczenia przez nie obszaru celnego Wspólnoty. Muszą opuścić ten obszar w takim samym stanie, w jakim znajdowały się w chwili przyjęcia zgłoszenia wywozowego. Jeżeli towary nie opuszczą obszaru celnego Wspólnoty, eksporter ma obowiązek niezwłocznie poinformować o tym fakcie urząd celny i zwrócić do tego urzędu kartę 3 zgłoszenia celnego.

Pozostałe procedury dzielą się na:

• procedury zawieszające, tj. tranzyt zewnętrzny, skład celny, uszlachetnianie czynne w systemie zawieszeń, przetwarzanie pod kontrolą i odprawa czasowa;

• procedury gospodarcze, czyli skład celny, uszlachetnianie czynne, przetwarzanie pod kontrolą, odprawa czasowa i uszlachetnianie bierne.

Procedury gospodarcze, poza procedurą uszlachetniania biernego, odnoszą się wyłącznie do towarów niewspólnotowych. Natomiast przedmiotem procedury uszlachetniania biernego mogą być tylko towary posiadające status celny towarów wspólnotowych. Gospodarcze procedury mają następujące cechy wspólne:

• wymagają wcześniejszego uzyskania pozwolenia,

• może być wymagane złożenie zabezpieczenia w przypadku zawieszenia należności celnych.

Tranzyt - procedura ta dotyczy przemieszczania towarów na obszarze celnym UE. Procedura tranzytu odbywa się z zastosowaniem dokumentu SAD, karnetu TIR lub karnetu ATA. Rozróżnia się tranzyt zewnętrzny i tranzyt wewnętrzny.

Procedura tranzytu zewnętrznego pozwala na przemieszczanie z jednego punktu do drugiego punktu znajdującego się na obszarze celnym Wspólnoty:

a) przede wszystkim towarów niewspólnotowych niepodlegających w tym czasie obciążeniom celnym ani innym środkom polityki handlowej,

b) w szczególnych przypadkach także towarów wspólnotowych.

Tranzyt wewnętrzny polega na przemieszczaniu towarów wspólnotowych bez zmiany ich statusu celnego z jednego punktu do drugiego, znajdującego się na obszarze celnym Wspólnoty, przez terytorium kraju trzeciego.

Skład celny - pozwala na składowanie w wolnych obszarach celnych (WOC) lub pomieszczeniach znajdujących się na tym obszarze (składy wolnocłowe) towarów niewspólnotowych, które w czasie składowania nie podlegają cłu, ani innym środkom polityki handlowej i nie wymagają złożenia zabezpieczenia majątkowego.

Uszlachetnianie czynne - obejmuje przywóz surowców, które sprowadzane są na obszar celny Wspólnoty tylko na określony czas, potrzebny do wytworzenia gotowego produktu, zwanego w przepisach celnych UE produktem kompensacyjnym, a następnie w postaci tego produkty są wywożone poza obszar UE. W celu wspierania eksportu umożliwiono wprowadzanie takich surowców na obszar celny UE bez konieczności uiszczania cła lub dopuszczając jego zwrot lub umorzenie. Procedura uszlachetnienia czynnego jest wyjątkiem od ogólnej zasady, że przywóz towarów na obszar celny Wspólnoty wymaga uiszczenia przez importera określonych należności przywozowych.

Procedura uszlachetniania czynnego może być przeprowadzona w dwóch podstawowych systemach: systemie zawieszeń i systemie ceł zwrotnych. Wobec towarów objętych procedurą w systemie zawieszeń nie pobiera się należności przywozowych, jak również nie stosuje się wobec nich środków polityki handlowej aż do chwili, gdy towary te zostaną powrotnie wywiezione poza obszar celny Wspólnoty w postaci produktów kompensacyjnych. Natomiast towary objęte procedurą w systemie ceł zwrotnych są najpierw dopuszczane do obrotu, z czym wiąże się pobór należności przywozowych oraz zastosowanie środków polityki handlowej. Następnie należności te mogą zostać umorzone lub zwrócone, jeżeli towary zostaną wywiezione poza obszar celny Wspólnoty w postaci produktów kompensacyjnych.

Uszlachetnianie bierne - pozwala na dokonanie czasowego wywozu towarów wspólnotowych poza obszar celny Wspólnoty w celu poddania ich procesom uszlachetniania oraz na dopuszczeniu do obrotu produktów powstałych w wyniku tych procesów, z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z należności przywozowych. Do procesów uszlachetniania należą: obróbka towarów, w tym montaż, składanie lub instalowanie ich w innych produktach, przetwarzanie towarów, naprawa produktów, w tym ich odnawianie i porządkowanie. Towary objęte procedurą uszlachetniania biernego nazywane są towarami czasowo wywożonymi, a produkty powstałe w wyniku procesów uszlachetniania produktami kompensacyjnymi. Ponieważ w skład produktu kompensacyjnego wchodzą towary czasowo wywożone, które pochodzą ze Wspólnoty lub wcześniej zostały dopuszczone do obrotu we Wspólnocie, to w chwili dopuszczenia do obrotu produktu kompensacyjnego nie płaci się należności celnych od towarów czasowo wywożonych.

Przetwarzanie pod kontrolą - ta procedura jest rzadko stosowana. Pozwala na przywóz towarów niewspólnotowych bez pobierania należności przywozowych. Procedura pozwala także na zmianę rodzaju lub stanu towaru oraz dopuszczenie produktów przetworzonych do obrotu po zapłaceniu należności celno-podatkowych. Dopuszczalne jest także przetwarzanie prowadzące do powstania produktów, których dotyczą niższe należności przywozowe niż te, które mają zastosowanie do przywożonych towarów niewspólnotowych. Procesy przetwarzania pod kontrolą mogą być prowadzone wyłącznie w miejscach wskazanych w pozwoleniu.

Odprawa czasowa - pozwala na wykorzystanie na obszarze Wspólnoty towarów pierwotnego wywozu bez dokonywania żadnych zmian z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z należności celnych przywozowych i bez stosowania wobec nich środków polityki handlowej. Termin, w jakim towary mogą znajdować się pod opisywaną procedurą, wynosi 24 miesiące, z możliwością jego przedłużenia w szczególnych okolicznościach. Przy objęciu towaru tą rzadko stosowaną procedurą nie powstaje dług celny, ale organ celny w określonych przypadkach może pobrać zabezpieczenie na poczet mogącego powstać długu celnego. Cechą charakterystyczną procedury jest to, że towar jest własnością osoby zagranicznej. Odprawę czasową wykorzystuje się w stosunku do towarów przywożonych na targi i wystawy, części zamiennych środków transportu kolejowego, drogowego, powietrznego i morskiego, palet i kontenerów, a także wielu innych produktów.

Oprac. na podst. inf MF: jn