REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Luka VAT wzrośnie w przyszłym roku do prawie 40 mld zł

Luka VAT rośnie
Luka VAT rośnie
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

W ciągu ostatnich lat rząd zapewniał, że luka VAT dzięki działaniom uszczelniającym zostanie zmniejszona o dziesiątki miliardów, co umożliwi sfinansowanie wielu obietnic wyborczych. Najnowsze prognozy ministerstwa tych twierdzeń jednak nie potwierdzają.

Nominalna luka VAT wzrośnie w 2021 r. do niemal… 40 mld zł. To wynik dogłębnej analizy oficjalnych prognoz Ministerstwa Finansów, zebrania ich w całość oraz zastosowania metodologii UE do liczenia luki VAT.

Polecamy: Nowe technologie w pracy księgowych

W ciągu ostatnich lat rząd zapewniał, że luka VAT dzięki działaniom uszczelniającym zostanie zmniejszona o dziesiątki miliardów, co umożliwi sfinansowanie wielu obietnic wyborczych. Najnowsze prognozy ministerstwa tych twierdzeń jednak nie potwierdzają. Można to sprawdzić, dokonując szczegółowej analizy prognoz zawartych w projekcie ustawy budżetowej na 2021 r.

Zgodnie z nimi dochody z tytułu podatku VAT w 2020 r. mają się ukształtować na poziomie ok. 170 mld zł wobec ok. 181 mld zł przed kryzysem w 2019 r. To oznacza spadek dochodów o 11 mld zł, tj. o 6 proc. r/r.

luka VAT

Dochody z tytułu podatku VAT na przestrzeni lat

Jednocześnie Ministerstwo Finansów prognozuje, że konsumpcja gospodarstw domowych zmniejszy się o ok. 1,1 proc. nominalnie w 2020 r. Tymczasem to właśnie z konsumpcji, czyli sumy naszych łącznych wydatków, wpływa do budżetu najwięcej VAT, bo ponad 70 proc.

Dlatego zestawienie powyższych liczb pokazuje, że według rządu dochody podatkowe zmniejszą się w tym roku dużo bardziej niż suma naszych wydatków.  Tymczasem w poprzednich latach dochody z VAT zwiększały się w dużo większej skali niż rosła konsumpcja. To powodowało, że luka VAT dynamicznie malała, a rząd chwalił się, że uszczelnianie i walka z mafiami przynosi miliardy dodatkowych dochodów. Jednak w kryzysie sytuacja się odwróciła. Spadek VAT jest dużo głębszy niż zakładane spadki parametrów makroekonomicznych, które prognozuje rząd. To oznacza, że luka VAT rośnie.

Baza podatku VAT

Oczywiście metodologia liczenia luki VAT jest dużo bardziej skomplikowana. Należy się kierować przy tym opracowaniami Komisji Europejskiej (KE). Właśnie na bazie metodologii KE Ministerstwo Finansów w Wieloletnim Planie Finansowym Państwa (WPFP) publikowało dotąd szacunki luki VAT. Jednak, co znamienne, w tym roku WPFP nie został przygotowany. Zaś pakiet dokumentów związanych z ustawą budżetową nie zawiera tych tak ważnych szacunków.

Sprawdzając, ile jeszcze zostało wiary w rządzie w efekty uszczelniania VAT, trzeba się przyjrzeć także innym elementom oficjalnych prognoz. Konsumpcja to najważniejsza składowa bazy makroekonomicznej podatku VAT. Ale istotną częścią są również wydatki bieżące i inwestycyjne sektora publicznego. Stanowią one kilkanaście procent bazy VAT. Zgodnie z prognozą Ministerstwa Finansów przedstawioną Radzie Dialogu Społecznego, inwestycje publiczne w tym roku mają wzrosnąć prawie o 10 proc. nominalnie, a konsumpcja publiczna o 2,5 proc. Uwzględniając prognozy Ministerstwa Finansów dla różnych grup wydatkowych oraz stosując podejście KE, łączna baza podatku VAT pozostanie na zbliżonym poziomie do roku poprzedniego. To wszystko oznacza, że wzrost luki VAT będzie jeszcze większy niż wskazuje na to wyłącznie konsumpcja.

Reasumując wszystkie dane z prognoz, dochody VAT w 2020 roku zmniejszają się o 6 proc. r/r, a parametry makroekonomiczne zakładane przez rząd wskazują, że VAT teoretycznie powinien utrzymać się na poziomie z ubiegłego roku. Oznacza to, że albo zaprezentowana prognoza makroekonomiczna na ten rok jest nieprawdziwa i rząd zakłada jakieś załamanie w gospodarce w drugiej połowie roku, albo, co jest bardziej prawdopodobnie, niestety wzrośnie luka VAT.

O ile wzrośnie luka VAT?

Można to obliczyć patrząc na to, co wpisano „między wierszami” do nowelizacji tegorocznego budżetu. Luka VAT w 2020 r. zwiększy się o ok. 11 mld zł, co stanowi 17,3 proc. potencjalnych wpływów z VAT. Przed rokiem straty z tego tytułu wynosiły 12 proc. Czyli straty z tytułu „kombinowania”, optymalizacji i oszustw zwiększą się o ponad 5 pp. (owe 11 mld zł). Na dzisiaj to jest jeszcze prognoza. Ale to, że luka VAT wzrośnie w 2020 roku, jest nie do uniknięcia. Według większości prognoz sytuacja makroekonomiczna w ujęciu nominalnym nie pogorszy się tak bardzo jak wpływy z VAT. Warto przypomnieć, że nominalne dochody VAT w II kwartale zmniejszyły się o ponad 21 proc. w porównaniu do analogicznego okresu z roku ubiegłego. W tym samym czasie konsumpcja nominalna zmniejszyła się o 8,5 proc. r/r, a w całym pierwszym półroczu o 1,5 proc. r/r. Nawet gdyby założyć spadek bazy VAT taki jak spadek PKB, to i tak luka VAT wyniesie ok. 16 proc. Oznacza to nieunikniony wzrost w relacji do 12 proc. zanotowanych w 2019 r. Tu warto zauważyć, że Grzegorz Poniatowski z CASE uważa, że luka VAT w 2020 r. w Polsce może się ukształtować w przedziale 15-20 proc.

Ministerstwo Finansów również wydaje się potwierdzać moje obliczenia, choć nie wprost. Można to zauważyć przy okazji projektu budżetu na rok 2021. MF wykreśliło bowiem z reguły wydatkowej na 2020 r. wszystkie efekty uszczelniania VAT, które zakładało w pierwotnym projekcie. A było to 8 mld zł! W uzasadnieniu do ustawy budżetowej jednak brak jest dokładnego rozliczenia. Niemniej łączna kwota Stabilizującej Reguły Wydatkowej (SRW) na 2020 r. jest mniejsza o ok. 20 mld zł. Pytanie, czy również skorygowano na minus efekty uszczelniania zapisane w 2019 r., bo zakładano wpływy w wysokości 7,5 mld zł? Zgodnie z wykonaniem, okazały się one w rzeczywistości bowiem bliskie zeru.

Luka VAT - prognozy 2021

Prognozy na 2021 rok także potwierdzają brak wiary w uszczelnianie podatku VAT. W uzasadnieniu do niej wskazano pewne działania w zakresie tego podatku, m.in.:

  • wprowadzenie kas on–line oraz kas wirtualnych
  • dalsze efekty wprowadzenia tzw. mechanizmu podzielonej płatności
  • pakiet Slim VAT

Jednak w regule wydatkowej SRW na 2021 r. te działania nie zostały w ogóle ujęte w postaci kwotowych efektów uszczelniania.

Z prognozy na 2021 rok wynika ponadto, że wpływy z VAT wzrosną 6,5 proc. r/r. i osiągną 181 mld zł, czyli powrócą do poziomu z 2019 r. Baza makroekonomiczna podatku VAT również wzrośnie o ok. 6,3 proc. r/r. Jeśli chodzi o lukę VAT, dojdzie do ustabilizowania relacji bazy VAT z wpływem tego podatku - takiej jaką będziemy mieć na koniec 2020 roku. Czyli ustabilizowania luki VAT również.

Stosując metodologię KE, prognozowana wielkość luki VAT w 2021 r. może wynieść 38 mld zł w ujęciu nominalnym i zbliży się do poziomów notowanych przed 2016 r. W ujęciu procentowym luka VAT pozostanie na poziomie powyżej 17 proc. (nieznaczny spadek o 0,2 p.p.). Efekty uszczelniania („compliance effect”) wyniosą zaledwie +0,4 mld zł.

Efekty uszczelniania

REKLAMA

Łączne efekty uszczelniania według metodologii UE i prognoz MF na koniec 2021 r. wyniosą zaledwie ok. 12 mld zł (od 2016 r.). Tymczasem przed nowelizacją zaplanowano aż 32 mld zł uzyskane do 2020 roku. Czyli 20 mld zł było tylko na papierze i powinno być wycofane z reguły wydatkowej. Kryzys okazał się dla rządowych założeń brutalnym weryfikatorem.

REKLAMA

Kryzys pokazuje bowiem, że efekty uszczelniania mierzone luką VAT według metodologii europejskiej są skorelowane z cyklem koniunkturalnym. Łatwo jest uzyskiwać spektakularne efekty w okresach boomu gospodarczego. Ale w kryzysie, w okresie spowolnienia, sytuacja może się odwrócić. Luka może nawet rosnąć. I to właśnie wynika z prognozy Ministerstwa Finansów. Oczywiście to nie oznacza, że w okresie 2016-2018 nie było efektów uszczelniania. One były, ale w dużo mniejszej skali niż dotychczas nam się wydawało i dużo mniejszej niż zapisano w regule wydatkowej. W pewnym zakresie zwiększał się stopień wywiązywania się podatników ze zobowiązań podatkowych. Nie był to jednak jedynie efekt działań administracyjnych, ale również dobrej koniunktury. W dobrej koniunkturze firmy w sposób dobrowolny mniej uwagi przywiązują do optymalizacji swoich zobowiązań podatkowych. Po prostu gdy są wysokie obroty i duże zyski, firmy płacą podatki bez wnikania, czy dałoby się w granicach prawa zmniejszyć płatności.

Moim zdaniem Ministerstwo Finansów słusznie nie wykazuje żadnych kwot z tytułu uszczelniania podatku VAT w 2021 r. ex-ante. Te efekty nie są już pewne. Takie podejście rekomenduje m.in. Komisja Europejska. Uszczelnianie może być uwzględnione jedynie ex-post i musi być udowodnione na podstawie obiektywnych mierników. Niestety luka VAT w latach 2020-2021 najprawdopodobniej pokaże łącznie ujemne efekty. O te ujemne kwoty powinniśmy skorygować wcześniej zapisane rzekomo trwałe dochody z uszczelniania VAT.

Oczyszczenie luki VAT

Należy przeprowadzić pogłębione analizy, jak oczyścić lukę VAT z efektów cyklu koniunkturalnego, aby nie zawyżać efektów uszczelniania w okresach boomu gospodarczego i aby nie musieć potem pomniejszać limitu wydatków o te przeszacowania. Ponadto tak jak wskazałem wcześniej, efekty uszczelniania w regule wydatkowej i w prognozach budżetowych powinny być ujmowane ex-post. To powinno być wyraźnie zapisane w ustawie o finansach publicznych. Stanowiłoby to uszczelnienie reguły wydatkowej przed zakusami nadmuchiwania nieobserwowalnych, trudno mierzalnych i zależnych od cyklu koniunkturalnego efektów uszczelniania systemu podatkowego. Liczby nie kłamią, wszystko zweryfikują. Myślę, że pewna narracja o uszczelnieniu luki VAT właśnie się kończy.

dr Sławomir Dudek, główny ekonomista Pracodawców RP

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code

    © Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Troska i zrozumienie w kontakcie z pacjentami – klucz do profesjonalnej opieki zdrowotnej
    Koszty zatrudnienia to główne wyzwanie dla firm w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    W pierwszym półroczu 2024 roku wiele firm planuje rozbudowanie swoich zespołów – potwierdzają to niezależne badania ManpowerGroup czy Konfederacji Lewiatan. Jednocześnie pracodawcy mówią wprost - rosnące koszty zatrudnienia to główne wyzwanie w 2024 roku. Jak więc pozyskać specjalistów i jednocześnie zadbać o cash flow?

    Nauka języka obcego poprawi zdolność koncentracji. Ale nie tylko!

    Ostatnia dekada przyniosła obniżenie średniego czasu skupienia u człowieka aż o 28 sekund. Zdolność do koncentracji spada i to wina głównie social mediów. Czy da się to odwrócić? 

    Nowe przepisy: Po świętach rząd zajmie się cenami energii. Będzie bon energetyczny

    Minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że po świętach pakiet ustaw dotyczących cen energii trafi pod obrady rządu. Dodała też, że proces legislacyjny musi zakończyć się w pierwszej połowie maja.

    REKLAMA

    Wielkanoc 2024. Polacy szykują się na święta przed telewizorem?

    Jaka będzie tegoroczna Wielkanoc? Z badania online przeprowadzonego przez firmę Komputronik wynika, że leniwa. Polacy są zmęczeni i marzą o odpoczynku. 

    Biznes kontra uczelnie – rodzaj współpracy, korzyści

    Czy doktorat dla osób ze świata biznesu to synonim synergii? Wielu przedsiębiorców może zadawać sobie to pytanie podczas rozważań nad podjęciem studiów III stopnia. Na ile świat biznesu przenika się ze światem naukowym i gdzie należy szukać wzajemnych korzyści?

    Jak cyberprzestępcy wykorzystują sztuczną inteligencję?

    Hakerzy polubili sztuczną inteligencję. Od uruchomienia ChataGPT liczba złośliwych wiadomości pishingowych wzrosła o 1265%! Warto wiedzieć, jak cyberprzestępcy wykorzystują rozwiązania oparte na AI w praktyce.

    By utrzymać klientów tradycyjne sklepy muszą stosować jeszcze nowocześniejsze techniki marketingowe niż e-commerce

    Konsumenci wciąż wolą kupować w sklepach stacjonarnych produkty spożywcze, kosmetyki czy chemię gospodarczą, bo chcą je mieć od razu, bez czekania na kuriera. Jednocześnie jednak oczekują, że tradycyjne markety zapewnią im taki sam komfort kupowania jak sklepy internetowe.

    REKLAMA

    Transakcje bezgotówkowe w Polsce rozwijają się bardzo szybko. Gotówka jest wykorzystywana tylko do 35 proc. transakcji

    W Polsce około 2/3 transakcji jest dokonywanych płatnościami cyfrowymi. Pod tym względem nasz kraj jest w światowej czołówce - gotówka jest wykorzystywana tylko do ok. 35 proc. transakcji.

    Czekoladowa inflacja (chocoflation) przed Wielkanocą? Trzeci rok z rzędu produkcja kakao jest mniejsza niż popyt

    Ceny kakao gwałtownie rosną, ponieważ 2024 r. to trzeci z rzędu rok, gdy podaż nie jest w stanie zaspokoić popytu. Z analiz Allianz Trade wynika, że cenę za to będą płacić konsumenci.

    REKLAMA