Jakie są skutki zastosowania niedozwolonych klauzul umownych?

Efektem działań UOKiK jest wyeliminowanie z obrotu prawnego wielu dotychczas powszechnie stosowanych niedozwolonych postanowień umownych, jak również podniesienie świadomości konsumenckiej w tej dziedzinie. Mimo to nadal w umowach stosowanych przez wskazane powyżej jedynie przykładowo podmioty, funkcjonuje wiele postanowień, które oczywiście kwalifikują się do uznania ich za niewiążące konsumenta. Autor niniejszej publikacji skoncentruje się na pokazaniu mechanizmu, który wykorzystany w praktyce, umożliwia uznanie umowy, w której zastosowano niedozwolone postanowienia umowne, za nieważną w całości (niewiążącą strony) w trybie art. 58 § 3 kodeksu cywilnego („kc”). Jest on o tyle istotny, że w sytuacji wyeliminowania z zawartej już umowy niedozwolonego postanowienia, bez którego konsument (słabsza strona umowy) nie zdecydowałby się na jej zawarcie, istnieje możliwość uznania całej umowy za nieważną (niewiążącą). Wskazany mechanizm jest niezwykle przejrzysty na tle powszechnie stosowanego postanowienia umownego, które daje konsumentowi uprawnienie do odstąpienia od umowy bez konieczności wskazania przyczyny takiej decyzji z jednoczesnym obowiązkiem zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej, odsetek lub/oraz odstępnego.

„Do dnia zawarcia umowy ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży lokalu, kupujący może odstąpić od umowy bez podania powodów, z obowiązkiem zapłaty narosłych do dnia odstąpienia od umowy odsetek i kar umownych oraz obowiązkiem zapłaty odstępnego wynoszącego 20% ceny netto określonej w § X umowy”

Oczywiście samo prawo odstąpienia od umowy nie stanowi niedozwolonego postanowienia umownego, jednakże jest nim ten fragment, który przewiduje obowiązek zapłaty kar umownych, odsetek lub/oraz odstępnego. Niemniej jednak efektem zastosowania procedury sądowej w przedmiocie uznawania postanowień wzorca umowy za niedozwolone jest wpisanie postanowienia do rejestru postanowień wzorców umownych w części dotyczącej prawa odstąpienia od umowy, jak również obowiązku zapłaty. W konsekwencji konsument co prawda nie ma obowiązku zapłaty rażąco wygórowanych sum, jednakże pozbawiony zostaje również prawa do odstąpienia od umowy.

Zobacz: Co powinieneś wiedzieć o umowach prowadząc firmę remontowo – budowlaną?

Warunki kwestionowania umów konsumenckich

Zgodnie z art. 385¹ § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go (z mocy prawa), jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.