Reprezentacja spółki w umowie z członkiem zarządu

Obowiązek wprowadzenia odmiennego sposobu reprezentacji ma zabezpieczyć spółkę przed ewentualnymi nadużyciami w związku z zawieraniem umowy przez członka zarządu z samym sobą i potencjalnym konfliktem interesów między spółką a członkiem zarządu. Sankcją za naruszenie tych szczególnych zasad reprezentacji jest bezwzględna nieważność dokonanej czynności prawnej.

A zatem, kto powinien podpisać się pod twoją umową? Z kim negocjować warunki kontraktu i kogo prosić o urlop? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej.

Podstawa prawna

Odmienne zasady reprezentacji w umowach z członkiem zarządu dotyczą zarówno spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 210 k.s.h.), spółki akcyjnej (art. 379 k.s.h.), a od marca 2021 r. również prostej spółki akcyjnej (art. 300⁶⁷ k.s.h.). Regulacje te są tożsame, dlatego poniższe uwagi będą dotyczyć jednocześnie wszystkich trzech wskazanych rodzajów spółek (z oczywistymi wyjątkami). Osobny fragment zostanie poświęcony różnicom dotyczącym prostej spółki akcyjnej, ze względu dwa alternatywne ustroje tej spółki, tj. monistyczny albo dualistyczny system organów.

W umowie między spółką a członkiem zarządu, jak również w sporze z nim, spółkę reprezentuje rada nadzorcza albo pełnomocnik powołany uchwałą walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników, akcjonariuszy). W większości spółek z o.o. nie funkcjonuje organ nadzoru, co ogranicza krąg uprawnionych jedynie do pełnomocnika powołanego uchwałą zgromadzenia wspólników.

Polecamy: Nowe technologie w pracy księgowych

Zakres pojęcia reprezentacji „w umowach” z członkiem zarządu

Szczególne zasady reprezentacji należy stosować w umowach i sporach z członkiem zarządu. Należy przez to rozumieć wszelkie umowy i spory, nie tylko te związane z pełnieniem funkcji członka zarządu. Przepisy te odnoszą się zarówno do każdej umowy zawieranej z członkiem zarządu, jak i do wszystkich czynności dokonywanych w związku z wykonywaniem danej umowy, w tym do jednostronnych czynności prawnych. Zasady te stosuje się również do reprezentacji biernej spółki, a więc do przyjmowania oświadczeń woli członka zarządu.

W tym miejscu warto zauważyć, że za czynność w wykonywaniu umowy z członkiem zarządu można uznać chociażby udzielenie urlopu. Trzeba zatem upewnić się już na etapie zawierania umowy, czy w spółce funkcjonuje mechanizm usprawniający kontakty członka zarządu i spółki. Pozostawienie tej kwestii bez regulacji może okazać się bardzo uciążliwe. Wówczas, żeby otrzymać zgodę na urlop, otrzymać nowe cele roczne, rozliczyć cele z poprzedniego roku albo otrzymać premię musisz liczyć się z koniecznością odbycia posiedzenia rady nadzorczej albo zgromadzenia.

Reprezentacja przez radę nadzorczą

Należy zwrócić szczególną uwagę, że oba omawiane przepisy posługują się sformułowaniem, zgodnie z którym spółkę ma reprezentować rada nadzorcza. Nie może to być zatem jedynie członek rady nadzorczej albo inna osoba działająca na podstawie generalnego upoważnienia do reprezentowania spółki wobec wszystkich członków zarządu. Rada nadzorcza, reprezentując spółkę w umowie z członkiem zarządu, powinna działać kolegialnie, poprzez podejmowanie stosownych uchwał.

Powyższe rozwiązanie jest niezwykle uciążliwe. Dlatego przyjmuje się, że rada nadzorcza podejmując uchwałę o zawarciu konkretnej umowy z danym członkiem zarządu może dodatkowo postanowić, że deleguje jednego z członków rady do zawarcia umowy o treści przyjętej uchwałą. W takiej sytuacji rada nadzorcza nie będzie zobowiązana do reprezentowania spółki w sposób kolegialny.

Co więcej, wraz z upoważnieniem dla jednego członka rady do zawarcia umowy, można przewidzieć, że osoba ta będzie upoważniona również do wykonywania tej umowy w imieniu spółki, czyli np. do udzielania członkowi zarządu urlopu. Trzeba jednak pamiętać, aby uchwała rady nadzorczej określała wszystkie istotne postanowienia umowy z członkiem zarządu, a najlepiej, żeby załącznikiem do uchwały był projekt tej umowy.

W literaturze przedmiotu dopuszcza się delegowanie członka rady nadzorczej do wykonania uchwały rady, tj. zawarcia umowy i wykonywania umowy w imieniu spółki. Nie ma jednak zgody wśród przedstawicieli doktryny czy osoba ta może pochodzić spoza kręgu członków rady nadzorczej. Pogląd aprobujący taką możliwość zyskuje coraz szersze uznanie, ale nie jest bezsporny. Dlatego, najczęściej rada nadzorcza deleguje do takich czynności swojego przewodniczącego.

Trzeba mieć na uwadze, że w spółce akcyjnej, do powołania członków zarządu uprawniona jest rada nadzorcza (chyba że statut stanowi inaczej). Na zasadzie kontynuacji kompetencji, rada jest uprawniona do ustalenia i przyznania członkowi zarządu wynagrodzenia, w tym wynagrodzenia zmiennego uzależnionego od stopnia realizacji celów wyznaczanych członkowi zarządu. Możliwość delegowania osoby do wypłaty wynagrodzenia stałego i zmiennego, wydaje się być bezsporna. Podobnie jak możliwość rozliczania przez tę osobę stopnia realizacji celów, gdyż są to czynności obiektywne. Z ostrożności, należałoby w upoważnieniu dokonać wyliczenia ww. czynności, do których osoba delegowana będzie w szczególności umocowana.

Pewności tej nie można mieć jednak w przypadku samego faktu wyznaczania celów dla członka zarządu. Nie jest to czynność jedynie instrumentalna, czysto techniczna. Od rodzaju i skomplikowania wyznaczonych menadżerowi celów, zazwyczaj zależy jego późniejsza ocena, możliwość udzielenia mu absolutorium i wysokość przyznanej premii. Należy raczej przyjąć, że przy wyznaczaniu celów dla członka zarządu, rada nadzorcza powinna działać kolegialnie. Do samego podpisania karty celów i powierzenia jej członkowi zarządu, podobnie jak w przypadku umowy, można upoważnić jednego członka rady.

Reprezentacja przez pełnomocnika walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników

Powyższe problemy wynikające z zasady kolegialności przy podejmowaniu decyzji przez radę nadzorczą i ograniczonego zakresu uprawnień osoby upoważnionej do działania przez radę nadzorczą nie dotyczą reprezentacji spółki w umowie z członkiem zarządu przez pełnomocnika ustanowionego uchwałą zgromadzenia.

Zgromadzenie nie reprezentuje spółki w umowie ani sporze z członkiem zarządu. Jego uprawnienia sprowadzają się do udzielenia pełnomocnictwa do reprezentowania spółki w umowie z członkiem zarządu. W przeciwieństwie do osoby delegowanej przez radę nadzorczą, pełnomocnik wyznaczony uchwałą zgromadzenia może podejmować decyzje co do umów z członkiem zarządu.

Pełnomocnik może negocjować umowę z członkiem zarządu i zdecydować o jej ostatecznym kształcie. Trzeba przy tym pamiętać, że zgromadzenie może decydować o zasadach wynagradzania członka zarządu, w tym o maksymalnym i minimalnym wynagrodzeniu oraz składnikach tego wynagrodzenia. Jeżeli zgromadzenie ustali w uchwale takie ramy, pełnomocnik musi stosować się do nich przy ustalaniu treści umowy, ale zachowuje swobodę co do kwestii nieuregulowanych. W interesie pełnomocnika może być przyjęcie w uchwale projektu umowy z członkiem zarządu, którą ma zawrzeć w imieniu spółki.

Jeżeli pełnomocnik został upoważniony do reprezentowania spółki w umowie, a nie tylko przy jej zawieraniu, może również wyznaczyć członkowi zarządu cele do realizacji, ustalać stopień ich realizacji czy udzielić członkowi zarządu urlopu. Jego działania pozostają jednak ograniczone kompetencjami rady nadzorczej, np. w zakresie ustalania wynagrodzenia. Dla uniknięcia wątpliwości, warto w treści pełnomocnictwa (uchwały) wymienić przykładowo czynności, do których w szczególności będzie umocowany pełnomocnik zgromadzenia.

Zagadnieniem nierozwiązanym w doktrynie i orzecznictwie pozostaje rodzaj pełnomocnictwa udzielanego przez zgromadzenie. Istnieje pogląd, zgodnie z którym zgromadzenie może powołać stałego pełnomocnika do reprezentowania spółki we wszystkich umowach i sporach z członkami zarządu. Pogląd ten należy jednak ocenić jako najbardziej wątpliwy, ryzykowny i prowadzący do ograniczenia wpływu zgromadzenia na reprezentowanie spółki. W razie rozbieżności między zdaniem wspólników lub akcjonariuszy co do kształtu umowy z członkiem zarządu a zdaniem pełnomocnika, zgromadzenie musiałoby najpierw odwołać pełnomocnika, powołać nowego i dopiero wpłynąć na kształt tej umowy.

Bardziej należy się skłaniać ku możliwości udzielania przez zgromadzenie pełnomocnictwa do reprezentowania spółki w konkretnej umowie z danym członkiem zarządu. Pozwala to zachować zgromadzeniu pełnię kontroli i całość swoich uprawnień w zakresie kształtowania relacji między spółką a członkiem zarządu (w zakresie wyznaczania odpowiedniego pełnomocnika). Na aprobatę zasługuje również pogląd, zgodnie z którym pełnomocnictwo może upoważniać do zawierania wszelkich umów i prowadzenia wszelkich sporów z danym członkiem zarządu. Zgromadzenie powinno wybrać pełnomocnika, którego darzy zaufaniem oraz, który nie znajduje osobistego interesu w kształcie umowy z członkiem zarządu. Można zatem przyjąć, że taki pełnomocnik będzie działał w interesie spółki w każdej kolejnej umowie z tym samym członkiem zarządu.

Zasady reprezentacji w prostej spółce akcyjnej

W prostej spółce akcyjnej organy spółki mogą funkcjonować w systemie monistycznym albo dualistycznym. W przypadku dualizmu, obowiązkowym organem w spółce będzie jedynie zarząd. Powołanie rady nadzorczej jest wówczas fakultatywne, podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W systemie monistycznym, w spółce, zamiast zarządu, funkcjonować będzie rada dyrektorów. Członków rady dyrektorów będzie można podzielić na dyrektorów wykonawczych (funkcje zarządcze) i dyrektorów niewykonawczych (funkcje kontrolne).

W systemie dualistycznym bez rady nadzorczej, w umowie i sporze z członkiem zarządu, spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą akcjonariuszy. W przypadku, gdy powołano radę nadzorczą, spółka może być reprezentowana przez pełnomocnika powołanego uchwałą akcjonariuszy albo przez radę nadzorczą, na zasadach opisanych powyżej.

W systemie monistycznym, w umowie i sporze z dyrektorem, spółkę reprezentuje pełnomocnik powołany uchwałą akcjonariuszy. Natomiast umowa spółki może przewidywać, że w razie podziału dyrektorów na wykonawczych i niewykonawczych, w umowie i sporze z dyrektorem wykonawczym, spółkę może reprezentować dyrektor niewykonawczy powołany uchwałą dyrektorów niewykonawczych.

Uchwała akcjonariuszy może określać również wynagrodzenie należne członkowi zarządu. Co do treści samej umowy, wydaje się, że również można odnieść do jej ustalania uwagi poczynione odnośnie spółki z o.o. i akcyjnej, choć oczywiście na wytworzenie się określonej praktyki przyjdzie nam jeszcze poczekać.

Warto pamiętać!

Powyższe informacje można zebrać w kilka rad, o których powinien pamiętać każdy menadżer zostający członkiem zarządu spółki z o.o., spółki akcyjnej albo prostej spółki akcyjnej:

1. Żaden członek zarządu nie może zawrzeć umowy z innym członkiem zarządu, nawet jeśli został upoważniony do tej czynności przez radę nadzorczą albo został pełnomocnikiem walnego zgromadzenia/zgromadzenia wspólników;
2. Szczególne zasady reprezentacji dotyczą nie tylko zawarcia umowy, ale także każdej czynności przy wykonywaniu tej umowy (udzielenie urlopu, wyznaczenie celów, rozliczenie premii);
3. Szczególne zasady reprezentacji dotyczą także każdej umowy z obecnym członkiem zarządu, nie tylko umowy związanej z zatrudnieniem na stanowisku członka zarządu;
4. Przez reprezentację w umowach z członkiem zarządu rozumie się również jednostronne czynności prawne oraz reprezentację spółki w relacjach z członkiem zarządu otrzymującym wynagrodzenie z tytułu powołania;
5. Szczególne zasady reprezentacji obejmują zarówno reprezentację czynną (składanie oświadczeń woli), jak i reprezentację bierną (przyjmowanie oświadczeń woli).

Maciej Wierzchowiec - Młodszy Prawnik w Dziale Prawa dla Biznesu Kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni Sp.p. Posiada doświadczenie z zakresu prawa spółek kapitałowych, prawa cywilnego. W obszarze jego zainteresowań znajduje się również prawo administracyjne. W KKZ wspiera obsługę korporacyjną spółek niepublicznych i grup kapitałowych. W obszarze jego odpowiedzialności znajduje się również sporządzanie opinii prawnych czy pism procesowych w zakresie zaskarżania uchwał organów spółki.

Więcej informacji znajdziesz w serwisie MOJA FIRMA