Limity czasu kontroli od 7 marca 2009 r. - czyli ile może u Ciebie siedzieć kontroler

7 marca 2009 r. weszła w życie ustawa z 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (zwanej dalej „ustawą o sdg”) oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. Nr 18, poz. 97).

Nowelizacja ta dokonuje między innymi zmian w limitach czasu kontroli, czyli w maksymalnych ilościach czasu, jakie w ciągu danego roku mogą spędzać u przedsiębiorcy różnorodni kontrolerzy.

Jak jest obecnie ?

W przypadku kontroli wszczętych i niezakończonych do 7 marca 2009 r. obowiązują zasady dotychczasowe. Zgodnie z tymi zasadami czas trwania wszystkich kontroli organu kontroli u przedsiębiorcy w jednym roku kalendarzowym nie może, co do zasady, przekraczać 4 tygodni w przypadku mikroprzedsiębiorców, małych i średnich przedsiębiorców, oraz 8 tygodni w przypadku pozostałych przedsiębiorców.

Zobacz: Kto jest przedsiębiorcą według przepisów prawa?

Nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy.

Wyjątkowo kontrola mogła przebiegać dłużej (i mogła być prowadzona przez więcej niż jeden organ), gdy np. (art. 83 ust. 2 ustawy o sdg):

- przeprowadzenie kontroli było niezbędne dla prowadzonego przeciwko przedsiębiorcy śledztwa lub dochodzenia,

- przeprowadzenie kontroli było uzasadnione zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego,

- kontrola dotyczyło zasadności dokonania zwrotu podatku od towarów i usług przed dokonaniem tego zwrotu.

Warto też wiedzieć, że niektórych kontroli nie dotyczą powyższe limity czasu kontroli i ilości toczących się jednocześnie postępowań kontrolnych. Chodzi tu np. o kontrole w zakresie objętym:

- szczególnym nadzorem podatkowym - na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej,

- nadzorem weterynaryjnym, na podstawie ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt, ustawy z dnia 6 września 2001 r. - Prawo farmaceutyczne, ustawy z dnia 27 sierpnia 2003 r. o weterynaryjnej kontroli granicznej, ustawy z dnia 10 grudnia 2003 r. o kontroli weterynaryjnej w handlu, ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej, ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, ustawy z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach,

- nadzorem sanitarnym na podstawie ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej i ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w zakresie dotyczącym bezpieczeństwa żywności

Tak czy inaczej opisywana nowelizacja ustawy o sdg nakazała zakończyć kontrole wszczęte i niezakończone przed 7 marca 2009 r. w terminie 60 dni od tej daty.

Co się zmieniło od 7 marca 2009 r.?

Wprowadzono nowe limity czasu kontroli (dotyczą kontroli wszczętych po 7 marca 2009 r.):

1) w odniesieniu do mikroprzedsiębiorców – 12 dni roboczych;

2) w odniesieniu do małych przedsiębiorców – 18 dni roboczych;

3) w odniesieniu do średnich przedsiębiorców – 24 dni roboczych;

4) w odniesieniu do pozostałych przedsiębiorców – 48 dni roboczych.

Nie zmieniła się również liczba opisanych w art. 83 ust. 2 ustawy o sdg wyłączeń z tych limitów, przy czym dotychczasowe punkty 2-4 otrzymały nowe brzmienie, tj. ograniczeń tych nie stosuje się w przypadkach, gdy

2) przeprowadzenie kontroli jest niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia;

3) kontrola jest prowadzona w toku postępowania prowadzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów;

4) przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione bezpośrednim zagrożeniem życia, zdrowia lub środowiska naturalnego.

Zachowano zasadę ogólną, iż możliwe jest przedłużenie czasu trwania kontroli w sytuacji, jeżeli w toku kontroli zostanie ujawnione zaniżenie zobowiązania podatkowego lub zawyżenie straty.

Jednak teraz przedłużenie uzależniono od tego, aby zaniżenie zobowiązania lub zawyżenie straty przekraczało 10% kwoty zadeklarowanego zobowiązania podatkowego lub straty. Dodatkowo przedłużenia takiego będzie można dokonać również w przypadku ujawnienia faktu niezłożenia deklaracji pomimo istnienia takiego obowiązku.

W takich przypadkach organ kontroli zawiadamia kontrolowanego o ujawnionych okolicznościach, wskazując jednocześnie zgromadzony w tym zakresie materiał dowodowy. Takie uzasadnienie przedłużenia czasu trwania kontroli oczywiście umieszcza się w książce kontroli i protokole kontroli – tym razem jednak czas trwania tej przedłużonej kontroli jest jednak również limitowany, gdyż nie może spowodować przekroczenia odpowiednio dwukrotności „normalnego” limitu czasu kontroli.

Nadal również pozostała w mocy zasada, że gdy wyniki kontroli wykazały rażące naruszenie przepisów prawa przez przedsiębiorcę, można przeprowadzić powtórną kontrolę w tym samym zakresie przedmiotowym w danym roku kalendarzowym. Czasu trwania takiej „ekstra” kontroli nie wlicza się do „normalnego” limitu czasu kontroli, ale nie może ona przekraczać 7 dni.

„Zwykłe” przedłużanie czasu kontroli będzie teraz możliwe jedynie z przyczyn niezależnych od organu kontroli i nadal będzie wymagać uzasadnienia na piśmie. Uzasadnienie to, tak jak dotychczas, będzie trzeba doręczyć przedsiębiorcy i wpisać do książki kontroli przed podjęciem dalszych czynności kontrolnych. Należy jednak zwrócić uwagę, że poza powyższymi przypadkami, przedłużenie czasu trwania kontroli nie będzie mogło naruszać standardowych limitów czasu kontroli.

Wprowadzono możliwość przerwania kontroli na czas niezbędny do przeprowadzenia badań próbki produktu lub próbki kontrolnej. Można tego dokonać po pisemnym zawiadomieniu przedsiębiorcy w sytuacji, gdy jedyną czynnością kontrolną po otrzymaniu wyniku badania próbki będzie sporządzenie protokołu kontroli.

Co ważne, czasu przerwy nie wlicza się do limitów czasu kontroli, jeżeli podczas przerwy przedsiębiorca będzie miał możliwość wykonywania działalności gospodarczej oraz będzie miał nieograniczony dostęp do prowadzonej przez siebie dokumentacji i posiadanych rzeczy, z wyjątkiem zabezpieczonej w celu kontroli próbki.

W takim przypadku doręczenie przedsiębiorcy protokołu kontroli nie wymaga ponownego wszczęcia kontroli, a dnia, w którym doręczono przedsiębiorcy protokół kontroli, nie wlicza się do czasu trwania kontroli - dopuszcza się również doręczenie protokołu kontroli w trakcie trwania kontroli innego organu.

Zobacz: Czy przedsiębiorca może współpracować z wolontariuszem

Utrzymano zasadę, że nie można równocześnie podejmować i prowadzić więcej niż jednej kontroli działalności przedsiębiorcy

Wyjątki od tej zasady pozostały niezmienne (tj. punkty 1-6 i 8 art. 83 ust. 2 ustawy o sdg), choć zmieniono nieco treść punktów 2-4.

Jednak pojawiła się możliwość jednoczesnego przeprowadzenia odrębnych kontroli w różnych zakładach lub innych wyodrębnionych częściach przedsiębiorstwa danego przedsiębiorcy.

Rozszerzono listę kontroli, których nie dotyczą opisywane ograniczenia – m.in. o kontrole w zakresie objętym:

- kontrolą przemieszczających się środków transportu, osób z nich korzystających oraz towarów nimi przewożonych, na podstawie ustawy z dnia 24 lipca 1999 r. o Służbie Celnej, ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym oraz ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym,

- zakupem produktów lub usług sprawdzającym rzetelność usługi, na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej,

- sprzedażą dokonywaną poza punktem stałej lokalizacji (sprzedaż obwoźna i obnośna na targowiskach w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych.

Dodatkowo, poza powyższymi przypadkami, limitów czasu kontroli i zakazu prowadzenia dwóch kontroli jednocześnie nie stosuje się do kontroli wszczętej w toku postępowania prowadzonego w wyniku złożenia wniosku przez przedsiębiorcę we własnej sprawie, na podstawie przepisów odrębnych ustaw oraz bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego.

Grzegorz Musolf

Ekspert podatkowy