Czy akt prawa unijnego można zaskarżyć?

Żeby Trybunał Sprawiedliwości orzekł o nieważności aktu unijnego, musi być on wydany bezprawnie. Bezprawność w tym przypadku definiowana jest jako brak kompetencji danej instytucji do wydania aktu, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych (np. brak koniecznego do spełnienia procedury zalecenia czy opinii), naruszenie Traktatów czy nadużycie władzy przez instytucję. Są to powody wystarczające dla instytucji unijnych do zgłaszania zastrzeżeń. W przypadku osób fizycznych i prawnych koniecznym jest jeszcze, by były adresatem aktu, lub by akt legislacyjny dotyczył ich bezpośrednio i indywidualnie, zaś akt regulacyjny tylko bezpośrednio.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Bezpośredniość i indywidualność

W celu uniknięcia nieporozumień Trybunał ustanowił w tzw. Formule Plaumanna definicję aktu, który dotyczy jednostki indywidualnie: „decyzja taka wpływa na ich sytuację prawną z racji pewnych cech im szczególnych lub z racji okoliczności faktycznych odróżniających pewne osoby od wszelkich innych osób i wyróżniających je indywidualnie w sposób identyczny jak przypadku osoby będącej adresatem decyzji”. Oznacza to, że adresat musi być wyróżniony poprzez specjalne cechy, które posiada, a które wyróżniają go na tle innych jednostek.

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej

Bezpośredni skutek aktu oznacza, że osoba prawna lub fizyczna może czerpać prosto z niego korzyści, powoływać się na obowiązki lub prawa, bez konieczności istnienia takiego aktu w systemie prawa krajowego.

Akt legislacyjny i regulacyjny

Trybunał Sprawiedliwości przyjął bardzo korzystne dla jednostek rozwiązanie: wszystko, co nie jest aktem legislacyjnym, należy uznać za akt regulacyjny. Dzięki takiej interpretacji jednostki mogą łatwiej zaskarżyć większość aktów, gdzie muszą wykazać jedynie, że dotyczy ich bezpośrednio, gdyż wymóg indywidualności pozostawiony jest wyłącznie dla aktów legislacyjnych.

Procedura

Termin na wniesienie skargi na nieważność jest stosunkowo krótki, bo upływa po 2 miesiącach od dnia opublikowania aktu lub jego notyfikowaniu osobie skarżącej, a jeśli akt nie podlegał publikacji ani notyfikacji – od dnia, kiedy jednostka dowiedziała się o takim akcie.

Organem właściwym do rozpoznania skargi osób fizycznych i prawnych na nieważność aktów prawa unijnego jest Sąd I instancji, działający przy Trybunale Sprawiedliwości UE, z siedzibą w Luksemburgu.

Dalsza ochrona

Prawo unijne pozwala skarżącym, po uznaniu ich skargi za zasadną, skorzystać z ochrony również na gruncie sądownictwa krajowego. Jednostka ma prawo kwestionować wyroki i orzeczenia kierowane wobec niej, a mające podstawę w akcie, którego bezprawność została stwierdzona wcześniej na poziomie unijnym.

Należy pamiętać również o możliwości uzyskania odszkodowania od organu, który wydał nieważny akt. Żądanie odszkodowania nie jest w żadnym stopniu zależne od wcześniejszego złożenia skargi na nieważność, stąd można z niego skorzystać właściwie w każdym czasie, jednak obostrzone pięcioletnim terminem od dnia wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę. Podobnie jak w przypadku skargi na nieważność, o odszkodowaniu rozstrzyga Sąd I instancji. 

Jak zarejestrować samochód w Unii Europejskiej?