REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak przygotować wzorzec umowny zgodnie z prawem

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Małgorzata Kryszkiewicz
Małgorzata Kryszkiewicz
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Kiedy umowa zawierana z konsumentem staje się wzorcem umownym? Jakie są różnice między umową a wzorcem umownym?

Odpowiada Aleksander Stawicki radca prawny

REKLAMA

REKLAMA

Indywidualne ustalanie szczegółów stosunku prawnego, zwłaszcza w przypadku tzw. usług masowych oferowanych przez przedsiębiorcę wielu odbiorcom, nie jest możliwe. Stąd w praktyce kontraktowej przyjął się szczególny sposób zawierania umów - posługiwanie się gotowymi wzorcami umownymi. Określane są one - w zależności od danego rodzaju działalności - mianem: regulaminów, ogólnych warunków umów, taryf czy instrukcji. A zatem wzorcem umownym jest tak naprawdę przygotowany wcześniej, tj. przed zawarciem umowy, zbiór postanowień kształtujących treść stosunku umownego i wiążący jego strony, przy założeniu, że zostały spełnione odpowiednie wymogi. Co do zakresu klauzul umieszczanych we wzorcach, już sama nazwa wzorzec sugeruje, że są to postanowienia o charakterze ogólnym, znajdujące powszechne zastosowanie w masowym obrocie gospodarczym, a więc nieodnoszące się do indywidualnego kontrahenta, którym zazwyczaj jest konsument. Zaletą takiego rozwiązania jest skrócenie czasu zawierania umowy. Minusem jest z kolei ograniczona możliwość kształtowania stosunku prawnego przez konsumenta, któremu treść wzorca jest niejako narzucana. Ma on zatem następujący wybór: albo zaakceptuje wzorzec takim, jaki jest, albo nie będzie mógł zawrzeć umowy.

Jeśli chodzi o relacje pomiędzy umową a wzorcem umownym, to obecnie dominuje pogląd, że wzorzec jest specyficznym oświadczeniem woli, które współtworzy całokształt stosunku prawnego tak samo, jak czynią to zwyczaje czy zasady współżycia społecznego. Niemniej wzorzec niejednokrotnie postrzegany jest jako integralna część umowy, czego przykładem może być chociażby branża ubezpieczeniowa, gdzie ogólne warunki ubezpieczenia traktuje się jako element umowy ubezpieczenia. Nie sposób jednoznacznie rozstrzygnąć, który z poglądów jest słuszny, lecz nie zmienia to faktu, że bez względu na doktrynalne ujęcie relacji pomiędzy umową a wzorcem, jeżeli ten ostatni byłby sprzeczny z umową, strony związane są postanowieniami umownymi, nie zaś wzorca. W takiej sytuacji wzorzec staje się bezskuteczny w części sprzecznej z indywidualnie zawartą umową.

Jakie warunki powinien spełniać wzorzec umowny, aby nie narazić się na zarzut łamania praw konsumentów?

Po pierwsze, wzorzec umowny nie może zawierać postanowień, które są wprost zakazane przez ustawy. Ograniczenia tego typu odnaleźć można między innymi w kodeksie cywilnym (który wymienia ponad 20 kategorii klauzul zakazanych), ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym czy też ustawie o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny. Po drugie, wzorzec nie powinien zawierać postanowień widniejących w tzw. rejestrze klauzul niedozwolonych, bowiem w ich przypadku istnieje wysokie prawdopodobieństwo bezprawności. Dla przykładu - w regulaminach bankowych niesłusznie nakłada się na konsumentów opłaty za opóźnienie w spłacie zadłużenia na karcie kredytowej, inne wzorce przewidują, że jedynym miejscem rozstrzygania sporów będzie sąd właściwy dla siedziby przedsiębiorcy. Wszystkie te postanowienia naruszają prawa konsumentów. Poza tym wzorzec powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały, co między innymi znaczy, że nie może być nieczytelny lub sformułowany wyłącznie w obcym języku.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Z jakimi aktami prawnymi musi zapoznać się przedsiębiorca przed stworzeniem takiego wzorca umownego?

Podstawowym aktem prawnym jest kodeks cywilny. Jego lektura powinna dostarczyć przedsiębiorcy wniosków nie tylko na temat treści wzorca umownego, w tym postanowień, których umieszczać tam nie można, lecz także zapoznać go z innymi zasadami dotyczącymi wzorców, jak choćby sposobem dostarczania wzorca konsumentowi czy wydawania go w trakcie trwania stosunku umownego o charakterze ciągłym. A są to kwestie niezwykle istotne, gdyż niejednokrotnie dzieje się tak, że przedsiębiorca próbuje wmówić konsumentowi, iż jest on zobligowany do określonego zachowania na mocy wzorca, mimo że wzorzec ten nie został prawidłowo konsumentowi dostarczony, a zatem go nie obowiązuje. Poza tym warto, by każdy przedsiębiorca zapoznał się też z przepisami innych ustaw, o których już była mowa, ponieważ i one zawierają szczegółowe postanowienia dotyczące wzorców umownych. Z praktycznego punktu widzenia dobrze byłoby także, aby przedsiębiorca sprawdził w rejestrze klauzul niedozwolonych - dostępnym w wersji elektronicznej na stronach internetowych prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - czy postanowienia, które zamierza zamieścić we wzorcu, nie zostały w przeszłości uznane za sprzeczne z prawami konsumentów.

Kiedy wzorzec umowny może trafić do rejestru klauzul niedozwolonych i jakie są tego konsekwencje?

Wzorzec jako taki nie trafia do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Mogą tam trafić jedynie poszczególne jego klauzule. Dzieje się tak wówczas, kiedy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (SOKiK), będący sądem właściwym w tych sprawach, uzna - w rezultacie wniesienia powództwa przez konsumenta, prezesa UOKiK, powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów lub organizacji społecznej chroniącej interesy konsumentów - iż określone postanowienia wzorca są sprzeczne z prawami konsumentów. Po uprawomocnieniu się takiego wyroku jego odpis trafia do prezesa UOKiK, który jest organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru i dokonywanie w nim stosownych wpisów. Obecnie w rejestrze figuruje już niemal 1,5 tys. klauzul, co jest o tyle istotne, że ich obecność tam znacznie ułatwia dochodzenie swoich roszczeń innym konsumentom w podobnych sprawach.

Jakie kary mogą zostać nałożone na przedsiębiorcę, który łamie prawa konsumentów, i jaki organ je wymierza?

Jeśli pojęcie kary rozumieć wąsko, czyli jako karę wymierzaną przez organ administracyjny, to w przypadku łamania praw konsumenckich wymierza ją prezes UOKiK. Stoi on jednak na straży zbiorowych, a nie indywidualnych interesów konsumentów, co oznacza, iż podejmowane przez niego działania mają chronić interes publiczny, nie zaś interes pojedynczego konsumenta. Co więcej, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów przewiduje, iż nawet suma indywidualnych interesów konsumentów nie stanowi jeszcze interesu publicznego. A zatem o ewentualnym wszczęciu odpowiedniego postępowania przeciw przedsiębiorcy decyduje wyłącznie prezes UOKiK w zależność od tego, czy uzna on, iż działania takiego przedsiębiorcy mogą potencjalnie godzić w interes publiczny. Takie ukształtowanie administracyjnoprawnego modelu ochrony interesów konsumenckich jest o tyle istotne, że teoretycznie konsument nie ma możliwości złożenia donosu na przedsiębiorcę, co zobowiązywałoby prezesa UOKiK do wyjaśnienia sprawy. Oczywiście, istnieje prawdopodobieństwo, iż po otrzymaniu wielu skarg na daną firmę prezes UOKiK przyjrzy się jej praktykom, niemniej formalnie nie ma on takiego obowiązku, dopóki sam nie stwierdzi, iż jest to wskazane. Jeżeli już natomiast dojdzie do wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wówczas za stosowanie takich praktyk - w tym chociażby za umieszczanie we wzorcach umów zakazanych postanowień - prezes UOKiK może nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10 proc. przychodu osiągniętego przez przedsiębiorcę w roku poprzedzającym rok nałożenia kary. Mogą więc to być kary sięgające nawet milionów złotych, o czym przedsiębiorcy powinni pamiętać przy tworzeniu wzorców umownych.

Kiedy prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może wszcząć przeciwko firmie kontrolę wzorców stosowanych w umowach?

Prezes UOKiK może wszcząć taką kontrolę, kiedy tylko uzna to za stosowne. Organ ten może wszcząć postępowanie wyjaśniające w danej sprawie (a zatem jeszcze nie przeciwko konkretnej firmie, a jedynie w celu zbadania określonych kwestii, np. struktury rynku czy zgodności zachowań przedsiębiorców z prawem) w dowolnym momencie i bez obowiązku informowania o tym kogokolwiek. W ramach postępowania wyjaśniającego (które często stanowi preludium dla ewentualnego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, czyli tego, które toczy się już przeciwko konkretnym przedsiębiorcom), prezes UOKiK ma prawo przede wszystkim żądać od przedsiębiorców wszelkich informacji i dokumentów koniecznych dla oceny sytuacji, w tym także stosowanych przez tego przedsiębiorcę wzorów umów. Warto wspomnieć, że prezes UOKiK dokonywał już przeglądów wzorców umów stosowanych w różnych branżach gospodarki, które są szczególnie wrażliwe z punktu widzenia ochrony interesów konsumentów.

Jakie prawa w postępowaniu przed prezesem UOKiK przysługują przedsiębiorcom. Czy można się odwoływać od decyzji prezesa UOKiK?

Jeśli chodzi o postępowanie wyjaśniające, które - jak wspomniałem - ma charakter wstępny i jest postępowaniem w sprawie, nie zaś przeciwko jakiemukolwiek przedsiębiorcy, ten ostatni nie ma w nim statusu strony, a zatem jego prawa są znacznie ograniczone i de facto ograniczają się do swobody składania z własnej inicjatywy pisemnych wyjaśnień odnośnie do okoliczności sprawy. Inaczej jest w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w którym przedsiębiorca, przeciwko któremu postępowanie się toczy, jest stroną. W konsekwencji katalog jego uprawnień jest szerszy, bo oprócz możliwości składania wyjaśnień ma on również takie uprawnienia, jak choćby: możliwość wnioskowania o przeprowadzanie określonych dowodów (łącznie z przesłuchaniem świadków), możliwość kwestionowania dowodów, w tym prawo żądania wyłączenia biegłego, jeżeli zachodzą ku temu odpowiednie przesłanki czy prawo żądania ograniczenia wglądu do materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy. Od decyzji wydanej w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przedsiębiorca ma prawo się odwołać. Organem właściwym dla rozpatrzenia odwołań nie jest już jednak żaden organ administracyjny, lecz sąd powszechny, jakim jest SOKiK. Od wyroku SOKiK służy kolejne odwołanie, tym razem do Sądu Apelacyjnego w Warszawie. Od wyroku Sądu Apelacyjnego przedsiębiorca może już tylko wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego.

Aleksander Stawicki, radca prawny, wspólnik kierujący zespołem prawa konkurencji w kancelarii WKB Wierciński, Kwieciński, Baehr

Rozmawiała MAŁGORZATA KRYSZKIEWICZ

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 384-3853 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze zm.).

• Art. 47945 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm.).

• Art. 24, art. 25 oraz art. 106 ust. 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. nr 50, poz. 331 ze zm.).

Zapisz się na newsletter
Zakładasz firmę? A może ją rozwijasz? Chcesz jak najbardziej efektywnie prowadzić swój biznes? Z naszym newsletterem będziesz zawsze na bieżąco.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Zmiany w amortyzacji aut od 2026 r. – jak nie stracić 20 tys. zł na samochodzie firmowym?

Od 1 stycznia 2026 r. nadchodzi rewolucja dla przedsiębiorców. Zmiany w przepisach sprawią, że auta spalinowe staną się znacznie droższe w rozliczeniu podatkowym. Nowe, niższe limity amortyzacji i leasingu mogą uszczuplić kieszeń firmy o nawet 20 tys. zł w ciągu kilku lat. Co zrobić jeszcze w 2025 r., żeby uniknąć dodatkowych kosztów i utrzymać maksymalne odliczenia? Poniżej znajdziesz praktyczny poradnik.

Obcokrajowcy wciąż chętnie zakładają w Polsce małe firmy. Głównie są to Ukraińcy i Białorusini [DANE Z CEIDG]

Obcokrajowcy wciąż chętnie zakładają w Polsce małe firmy. Głównie są to Ukraińcy i Białorusini [DANE Z CEIDG]. W pierwszej połowie br. 21,5 tys. wniosków dotyczących założenia jednoosobowej działalności gospodarczej wpłynęło do rejestru CEIDG od osób, które mają obywatelstwo innego państwa. To 14,4% wszystkich zgłoszeń w tym zakresie.

Hossa na giełdzie w 2025 r. Dlaczego Polacy nie korzystają z tego okresu? Najwięcej zarabiają zagraniczni inwestorzy

Na warszawskiej giełdzie trwa hossa. Dlaczego Polacy nie korzystają z tego okresu? Najwięcej zarabiają u nas zagraniczni inwestorzy. Co musi się w Polsce zmienić, aby ludzie zaczęli inwestować na giełdzie?

Umowy PPA w 2025 r. – korzyści i ryzyka dla małych i średnich firm w Polsce

Płacisz coraz wyższe rachunki za prąd? Coraz więcej firm w Polsce decyduje się na umowy PPA, czyli długoterminowe kontrakty na energię z OZE, które mogą zagwarantować stałą cenę nawet na 20 lat. To szansa na przewidywalne koszty i lepszy wizerunek, ale też zobowiązanie wymagające spełnienia konkretnych warunków. Sprawdź, czy Twoja firma może na tym skorzystać.

REKLAMA

Rezygnują z własnej działalności na rzecz umowy o pracę. Sytuacja jest trudna

Sytuacja jednoosobowych działalności gospodarczych jest trudna. Coraz więcej osób rezygnuje i wybiera umowę o pracę. W 2025 r. wpłynęło blisko 100 tysięcy wniosków o zamknięcie jednoosobowej działalności gospodarczej. Jakie są bezpośrednie przyczyny takiego stanu rzeczy?

Umowa Mercosur może osłabić rynek UE. O co chodzi? Jeszcze 40 umów handlowych należy przejrzeć

Umowa z krajami Mercosur (Argentyną, Brazylią, Paragwajem i Urugwajem) dotyczy partnerstwa w obszarze handlu, dialogu politycznego i współpracy sektorowej. Otwiera rynek UE na produkty z tych państw, przede wszystkim mięso i zboża. Rolnicy obawiają się napływu tańszych, słabszej jakości produktów, które zdestabilizują rynek. UE ma jeszcze ponad 40 umów handlowych. Należy je przejrzeć.

1 października 2025 r. w Polsce wchodzi system kaucyjny. Jest pomysł przesunięcia terminu lub odstąpienia od kar

Dnia 1 października 2025 r. w Polsce wchodzi w życie system kaucyjny. Rzecznik MŚP przedstawia szereg obaw i wątpliwości dotyczących funkcjonowania nowych przepisów. Jest pomysł przesunięcia terminu wejścia w życie systemu kaucyjnego albo odstąpienia od nakładania kar na jego początkowym etapie.

Paragony grozy a wakacje 2025 na półmetku: więcej rezerwacji, dłuższe pobyty i stabilne ceny

Wakacje 2025 na półmetku: więcej rezerwacji, dłuższe pobyty i stabilne ceny. Mimo pojawiających się w mediach “paragonów grozy”, sierpniowy wypoczynek wciąż można zaplanować w korzystnej cenie, zwłaszcza rezerwując nocleg bezpośrednio.

REKLAMA

150 tys. zł dofinansowania! Dla kogo i od kiedy można składać wnioski?

Zakładasz własny biznes, ale brakuje Ci środków na start? Nie musisz od razu brać drogiego kredytu. W Polsce jest kilka źródeł finansowania, które mogą pomóc w uruchomieniu działalności – od dotacji i tanich pożyczek, po prywatnych inwestorów i crowdfunding. Wybór zależy m.in. od tego, czy jesteś bezrobotny, mieszkasz na wsi, czy może planujesz innowacyjny startup.

W pół roku otwarto ponad 149 tys. jednoosobowych firm. Do tego wznowiono przeszło 102 tys. [DANE Z CEIDG]

Jak wynika z danych Ministerstwa Rozwoju i Technologii (MRiT), w pierwszej połowie 2025 roku do rejestru CEIDG (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej) wpłynęło 149,1 tys. wniosków dotyczących założenia jednoosobowej działalności gospodarczej. To o 1% mniej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku, kiedy takich przypadków było 150,7 tys. Co to oznacza?

REKLAMA