W jakiej branży i w jakiej formie warto otwierać działalność gospodarczą w Polsce

Bum budowlany

Obecnie najbardziej opłaca się rozpocząć działalność gospodarczą w branży budowlanej. Od 2007 r. na rynku usług budowlanych panuje absolutny bum, a budowlańcy zarabiają obecnie krocie. Wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą w tej branży należy wiązać z kilkoma jednocześnie występującymi faktami.

Po pierwsze, szacuje się, że w naszym kraju brakuje ponad 1,5 miliona mieszkań. Tymczasem w przeciągu roku buduje się jedynie od 100 tys. do maksymalnie 120 tys. mieszkań. Oznacza to, że prawie 1,5 miliona ludzi po ślubie gnieździ się z teściami na kilkudziesięciu metrach kwadratowych bez szans na własne lokum. Deweloperzy informują, że mają już rezerwacje na mieszkania w budynkach, które będą budowane dopiero za 3 lata. Przezywamy też obecnie szalony wzrost cen gruntów pod budowy domów sięgający nawet 100 proc. poziomu cen z zeszłego roku.

Obecnie w Polsce brakuje fachowej siły roboczej w zakresie usług budowlanych. Fachowcy masowo wyjeżdżają na zachód Europy. Dobry kafelkarz czy dekarz nie musi znać świetnie języka angielskiego, aby w domach Anglików kłaść kafelki czy dachówki. W efekcie, usługi budowlane czy remontowe to doskonały sposób na znaczne pomnożenie dochodów za granicą - a w naszym kraju powstaje olbrzymi deficyt siły roboczej z tej dziedziny. No i oczywiście w 2007 r. ceny usług budowlanych w naszym kraju znacznie podrożały - bo nie ma kto budować.

Bum w górnictwie

Co ciekawe, w 2006 r. najwięcej nowych przedsiębiorstw zarejestrowano w branży górniczej. Spośród firm otwieranych w tej branży najwięcej odnotowano jednoosobowych działalności gospodarczej. Tak liberalne podejście kopalń do zlecania wielu usług na firmy zewnętrzne wynika w dużej mierze z faktu restrukturyzacji kosztów w kopalniach, zwalniania wielu pracowników etatowych lub wysyłania ich na wcześniejsze emerytury. Na rynku pojawiło się zatem bardzo wielu wysoko wykwalifikowanych fachowców, którzy nie czuli się jeszcze emerytami i chcieli jeszcze dla polskiego górnictwa cos zdziałać. Doskonale odpowiadało to kierownictwu kopalń, które bardzo chętnie zlecało usługi na zewnątrz firmom tzw. okołokopalnianym (oczywiście to klasyczny outsourcing). Z drugiej strony, współpraca z kopalniami już się opłaca. Nierentowne kopalnie polikwidowano, a te które zostały - są dobrymi płatnikami.

Na drugim miejscu pod względem liczby nowo zakładanych firm była w 2006 r. branża budowlana, który to trend z powodzeniem kontynuowany jest w 2007 r. Miało to odzwierciedlenie w największej w historii polskiego leasingu liczbie zawartych transakcji na maszyny budowlane.

Dobra koniunktura

O tym, że w Polskiej gospodarce jest dobra koniunktura świadczy fakt odnośnie wzrostu ilości założonych firm w 2006 r. w stosunku do lat poprzednich. (por. tabela 1)

W 2006 r. prawie 294 tys. Polaków założyło własne firmy. Prawie 30,4 proc. tej liczby to osoby fizyczne, które założył własną działalność. Przechodzeniu na własną działalność gospodarczą sprzyjał fakt wprowadzenia tzw. podatku liniowego w wysokości 19 proc.

Najtrudniejszy pierwszy rok

Każdy przedsiębiorca zakładający firmę musi pamiętać, że zawsze najtrudniejszy jest pierwszy rok. W pierwszym roku gromadzi się dopiero kontakty, firm pojawia się na rynku, trzeba wykreować jej nazwę, przywiązać odbiorców, dostawców, klientów. Zazwyczaj pierwszy rok działalności kończy się stratą - a tego wiele ludzi nie wytrzymuje i zawiesza bądź likwiduje działalność gospodarczą. Tymczasem wielu przedsiębiorców podkreśla, że tak naprawdę firma zaczyna prosperować jako tako dopiero po pierwszym półroczu, a o naprawdę większych zyskach można dopiero mówić po trzech latach istnienia rynkowego.

Co dziesiąta firma w Polsce działa krócej niż rok, kolejna co dziesiąta firma ma już pierwsze urodziny sobą. (por. tabela 2)

Jakie formy prawne

Jeśli chodzi o formę prawną zakładania działalności gospodarczej, to największą popularnością w Polsce w 2006 r. cieszyły się spółki z ograniczoną odpowiedzialności (stanowią prawie 40 proc. firm). Firmy zakładane w formie jednoosobowej działalności gospodarczej stanowiły - jak już wcześniej wspominałam - 30,4 proc., spółki jawne - 11,7 proc., spółki cywilne - 7,7%, spółdzielnie - 6,1 proc., spółki akcyjne - 4,6 proc., natomiast przedsiębiorstwa państwowe już jedynie 0,5 proc. Ostatnie przedsiębiorstwa państwowe występowały w 2006 r. głównie w branży przetwórstwa przemysłowego.

W myśl przepisów ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej osoby fizyczne mogą prowadzić działalność we własnym zakresie w dwóch formach działalności, tj. jako jednoosobowa działalność gospodarcza lub jako spółka cywilna.

W pozostałych formach działalności - takie jak spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa, spółka komandytowo-akcyjna, spółka z ograniczona odpowiedzialnością i spółka akcyjna - stosuje się przepisy ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych. Spółki prawa handlowego dzielimy na kapitałowe i osobowe (por tabela 3). Wszystkie spółki handlowe obligatoryjnie podlegają ustawie o rachunkowości, co wiąże się z koniecznością prowadzenia dla nich pełnej księgowości.

Jednoosobowa działalność

Przez jednoosobową działalność gospodarcza należy rozumieć zarobkową działalność wytwórczą, handlową, budowlaną, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatację zasobów mineralnych, wykonywane w sposób zorganizowany i ciągły. Osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność. Osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą są również przedsiębiorcy będący wspólnikami spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności.

Zaletą tego typu działalności gospodarczej jest fakt zarządzania firmą przez jedną osobę (nikt nam się nie miesza do biznesu). W przypadku przejściowego niedoboru środków, właściciel może wesprzeć firmę prywatnymi pieniędzmi, a w przypadku nadmiaru gotówki w firmie - może wypłacić sobie (bez pytania o niczyją zgodę) pieniądze z konta firmowego.

Natomiast wadą tej formy prawnej jest odpowiedzialność za zobowiązania firmowe całym majątkiem - firmowym i prywatnym, zarówno w zakresie kontrahentów handlowych, jak i urzędu skarbowego i zobowiązań wobec ZUS.

Spółka cywilna

Spółka cywilna zawierana jest poprzez pisemną umowę pomiędzy minimum dwoma wspólnikami. Spółka nie jest przedsiębiorstwem jako takim. Przedsiębiorcami są poszczególni wspólnicy - stąd firma spółki cywilnej (nazwa) zawsze jest rozszerzona o nazwiska wspólników. W przypadku braku szczegółowych postanowień umownych dotyczących udziałów w zyskach i stratach, wspólnicy dzielą się w równych częściach zyskiem lub w równych częściach pokrywają straty. Wspólnicy za zobowiązania z prowadzonej działalności odpowiadają do wysokości majątku wspólnego wspólników wniesionego do spółki cywilnej, jak również odpowiadają całym swoim majątkiem prywatnym.

Zaletą spółki cywilnej jest łatwość jej utworzenia i późniejszego prowadzenia. Wadą jest konieczność odpowiadania za zobowiązania również majątkiem prywatnym, a także konieczność konsultowania się w zakresie prowadzonej działalności z pozostałymi wspólnikami.

Spółka jawna

Spółka jawna jest osobową spółką handlową i praktycznie stanowi odpowiednik spółki cywilnej ale rozumiany jako przedsiębiorstwo większych rozmiarów. W przypadku bowiem spółka jawnej, obligatoryjnie prowadzona jest pełna księgowość, natomiast spółka cywilna jest prowadzona w formie księgi przychodów i rozchodów, zaś pod pełną księgowość podlega dopiero w roku kolejnym po roku, w którym przychody wyniosą 800 tys. euro. Kolejna różnica - to konieczność zarejestrowania spółki jawnej w krajowym rejestrze sądowym (tzw. KRS).

Każdy wspólnik spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Z tym że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki każe się bezskuteczna (tzw. subsydiarna odpowiedzialność wspólnika). W praktyce gospodarczej banki bardzo łatwo omijają utrudnienie w zakresie ewentualnej egzekucji z majątku prywatnego wspólników dopiero po bezskutecznej egzekucji z majątku firmowego. Wystarczy bowiem, aby weksel wystawiony przez spółkę poręczyli wszyscy wspólnicy oraz ich małżonki (jeśli są w związkach małżeńskich i nie posiadają rozdzielności majątkowej). Wówczas ewentualną egzekucję wierzytelności można prowadzić równolegle z majątku spółki jawnej i majątku prywatnego wspólników.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest spółką osobową utworzoną przez wspólników zwanych w tym przypadku partnerami. Spółki partnerskie tworzy się w celu wykonywania wolnego zawodu. Najczęściej spotyka się spółki partnerskie wśród reprezentantów wolnych zawodów, tj.: prawników, komorników, doradców podatkowych, biegłych rewidentów, księgowych, diagnostów i laborantów, kuratorów sądowych, architektów, aptekarzy, inżynierów budownictwa, lekarzy, rzeczoznawców majątkowych, inżynierów budownictwa, rzeczników patentowych, rzeczoznawców majątkowych, tłumaczy przysięgłych, notariuszy, pielęgniarek, położnych, psychologów, urbanistów.

Wolne zawody

Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby reprezentanci wyżej wymienionych zawodów prowadzili działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności.

Wyróżnia się następujące cechy osoby, która mogłaby prowadzić działalność w ramach wolnego zawodu. Osoba taka powinna posiadać wysokie kwalifikacje zawodowe poparte przygotowaniem praktycznym. Czynności zawodowe powinna wykonywać osobiście. Powinna reprezentować wysoki poziom moralny i wykazywać szczególną więź o charakterze osobistym miedzy wykonawcą a odbiorcą świadczenia opartą na zaufaniu, a nie tylko na wiedzy i kompetencjach. Stąd właśnie mówi się często, że wolny zawód to inaczej zawód zaufania publicznego. Przedsiębiorca w ramach wolnego zawodu powinien być osobą samodzielną i niezależną w podejmowaniu decyzji. Osoba tak powinna wykazywać osobistą odpowiedzialność za należyte wykonywanie świadczenia.

Spółka komandytowa

Jest to spółka osobowa prawa handlowego. Ta forma prawna wiąże się z wyłączeniem za zobowiązani spółki części wspólników tzw. komandytariuszy. Natomiast komplementariusze odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Zasadą w takiej spółce jest to, że co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia, a odpowiedzialność co najmniej jednego jest ograniczona.

Zaletą spółki komandytowej jest ograniczenie odpowiedzialności komandytariusza za zobowiązania firmowe do wysokości jedynie sumy komandytowej (wniesionego wkładu). Przy czym brak określonych prawem twardych wymagań co do wysokości sumy komandytowej.

Wadą tej firmy działalności gospodarczej jest konieczność sporządzania umowy spółki w formie aktu notarialnego. Rachunkowość w firmie może być prowadzona wyłącznie na zasadach ustawy o rachunkowości (pełna księgowość) - co może okazać się uciążliwe przy mały rozmiarze działalności.

Spółka komandytowo-akcyjna

Z tego typu spółką mamy do czynienia, wówczas gdy co najmniej jeden wspólnik odpowiada za zobowiązania firmy bez ograniczeń (komplementariusz), a co najmniej jeden jest akcjonariuszem. Spółka ta jest wskazana do wykonywania działalności o większym rozmiarze.

Zaletą spółki komandytowo-akcyjnej jest wyłączenie odpowiedzialności akcjonariusza za zobowiązania spółki. Akcjonariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako pełnomocnicy. Zaletą jest możliwość pozyskania kapitał poprzez emisję akcji, a komplementariusz nie musi uczestniczyć w pokryciu kapitał zakładowego. Oczywiste jest jednak, że komplementariusz musi mieć doskonały pomysł na biznes.

Wadą tego typu spółki jest stosunkowo wysoki minimalny kapitał zakładowy (50 tys. zł). Dla komplementariusza wadą jest konieczność odpowiadania całym majątkiem, w tym również prywatnym.

Spółka z o.o.

Spółka z ograniczona odpowiedzialnością jest spółka kapitałową. Minimalny kapitał zakładowy przy jej zakładaniu powinien wynosić 50 000 zł.

Zaletą tego typu spółki - jak sama nazwa wskazuje - jest wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki. Istnieje możliwość pozyskania dodatkowego kapitału poprzez pozyskanie nowego wspólnika. Istnieje również możliwość pokrycia udziałów wkładem rzeczowym, czyli tzw. aportem w formie na przykład maszyn, nieruchomości czy środków transportu.

Wadą spółki z o.o. jest konieczność wyłożenia przy jej zakładaniu kapitał zakładowego w wysokości minimum aż 50 000 zł, kosztowna jest procedura rejestracyjna (umowa spółki w formie aktu notarialnego, wpis do KRS, REGON i NIP). W przypadku spółek z o.o. brak jest możliwości zawierania umów o pracę z członkami zarządu będącymi jednocześnie wspólnikami.

Spółka akcyjna

Ta forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej jest zdecydowanie przeznaczona dla firm o większych rozmiarach. W przypadku bowiem spółek akcyjnych minimalna wielkość kapitału akcyjnego wymagana przy ich zakładaniu wynosi 500 000 zł. Struktura akcjonariatu może być zupełnie dowolna. Może zatem być jeden akcjonariusz posiadający cały kapitał, albo może być struktura rozproszona.

Zaletą spółek akcyjnych jest możliwość pozyskania znacznej wielkości kapitału, którego to pozyskanie od pojedynczego podmiotu byłoby raczej niemożliwe. Ciekawa jest w ogóle historia i geneza związana z powstaniem pierwszej spółki akcyjnej na świecie. Pierwsza taka spółka powstała w Amsterdamie w roku 1602. Była to Kampania Wschodnioindyjska, która organizowała wyprawy do tzw. wysp korzennych.

Spółkę akcyjną cechuje łatwość w kumulacji kapitału poprzez emisję akcji. Może ona również emitować inne instrumenty finansowe: obligacje czy papiery komercyjne (ang. commercial papers). Są to tzw. alternatywne metody pozyskania kapitału.

Dane finansowe spółek akcyjnych są powszechnie dostępne (np. w sądach), a dane finansowe spółek notowanych na giełdzie są upublicznianie w prospektach emisyjnych i w internecie.

Oczywiście i ta forma prawna - jak każda inna - posiada również wady. Zacznijmy od procesu rejestracji (jest drogi i czasochłonny). Pod względem księgowym - tak jak w przypadku wszystkich spółek handlowych - wymogiem jest prowadzenie pełnej księgowości. Przy tego typu skali działalności wymagane jest już zatrudnianie specjalistów z różnych dziedzin: finansów, zaopatrzenia, logistyki, produkcji, zarządzania.

W spółkach akcyjnych na działalność firmy mogą mieć wpływ jedynie większościowi akcjonariusze - bowiem uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy podejmowane są większością głosów.

Atrakcyjne regiony w Polsce

W Polsce istnieje jeszcze 5 regionów, w których szanse na rozwinięcie działalności gospodarczej są stosunkowo duże z uwagi na małą konkurencję. Są to: województwa warmińsko-mazurskie, podlaskie, świętokrzyskie, opolskie oraz lubuskie. Z uwagi na niską industrializację tych regionów wskazane na tych terenach są działalności w zakresie usług.

Województwa, w których jest wręcz wysyp firm, to mazowieckie (131 upadłości w 2006 r.), śląskie (92 upadłości w 2006 r.) i dolnośląskie (77 upadłości). Z uwagi na gigantyczna konkurencję to właśnie w tych województwach odnotowuje się rokrocznie największą ilość bankructw.

Upadłości firm

W zeszłym roku w naszym kraju zbankrutowało 648 firm. Jest to najmniej firm w przeciągu ostatnich 9 lat. (por. tabela 4)

Produkcja byłą sektorem gospodarczym, w którym odnotowano największą liczbę upadłości. W 2006 r. zbankrutowało w produkcji 201 przedsiębiorstw. W sektorze tym najwięcej upadłości odnotowano w branżach:

- produkcji wyrobów spożywczych i napojów (45 upadłości);

- produkcji obuwia i odzieży (19 upadłości).

Kolejny sektor najbardziej ryzykowny pod względem liczby upadłości to handel hurtowy.

W sektorze sprzedaży hurtowej odnotowano w 2006 r. 140 upadłości. W przypadku handlu hurtowego najbardziej ryzykowne okazały się branże:

- sprzedaży hurtowej drewna;

- sprzedaży hurtowej materiałów budowlanych;

- sprzedaży hurtowej żywności i napojów.

Trzecie miejsce najbardziej zagrożonych sektorów gospodarczych zajmują usługi. W sektorze usługowym w 2006 r. zbankrutowało 125 przedsiębiorstw. Najbardziej ryzykowne okazały się usługi w branżach:

- transportowej (35 bankructw);

- instalatorskiej (10 bankructw).

Największy odsetek spośród bankrutujących firm stanowią spółki z ograniczona odpowiedzialności (64 proc.) a na drugim miejscu to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (15 proc.). (por. tabela 5)

dr Marta Kardyś

Specjalista z dziedziny finansów przedsiębiorstw