Zarządzanie gotówką
Wysokie saldo gotówki powoduje powstawanie w przedsiębiorstwie kosztów utraconych korzyści, ponieważ tzw. wolne pieniądze nie przynoszą dodatkowego dochodu w postaci odsetek. Zbyt niskie saldo również jest niebezpieczne, bo firma może mieć kłopoty z realizacją bieżących opłat i zobowiązań. Żeby utrzymać prawidłowy stan środków, zarząd powinien skupić się motywach utrzymywania gotówki. Są one następujące:
• transakcyjny - wynika z konieczności płacenia za bieżące zobowiązania.
• przezorności - wynika z konieczności zapłaty za nieprzewidziane zakupy, konieczne do dalszego funkcjonowania firmy. Wiąże się również z niepewnością przedsiębiorstwa do otrzymania należnych jej środków pieniężnych od odbiorców.
• spekulacyjny - wynika z utrzymywania środków pieniężnych przeznaczonych na zakupy o charakterze spekulacyjnym.
Analizując powyższe można stwierdzić - królestwo dla Tego, który powie ile gotówki trzeba utrzymywać, by nie było jej zbyt mało, ani zbyt dużo. Odpowiedź na tak postawione pytanie dają modele służące do optymalizacji gotówki.
Model Baumola
Model Baumola jest bardzo podobny do modelu, opisywanego we wcześniejszych częściach cyklu, umożliwiającego optymalizację poziomu utrzymywanych zapasów. Porównuje ze sobą dwa rodzaje kosztów: związane z pozostawieniem gotówki w dyspozycji firmy (koszty utraconych korzyści) oraz związane z opłatami za transfer gotówki (na przykład opłaty za sprzedaż papierów wartościowych).
Przedsiębiorstwo powinno, utrzymywać taki zasób gotówki, przy którym oba rodzaje kosztów będą najkorzystniejsze. Optymalny poziom środków pieniężnych w modelu Baumola wyznacza się za pomocą wzoru:
gdzie:
G wartość gotówki,
KT koszty jednej transakcji transferu gotówki
Z całkowite zapotrzebowanie na sumę gotówki w okresie,
K koszty utraconych korzyści,
Model Millera-Orra
To kolejne rozwiązanie, które ułatwia kontrolę utrzymywanej gotówki na poziomie pożądanym przez przedsiębiorstwo. Model Baumola zakładał, że zapotrzebowanie na gotówkę jest stałe. W praktyce sytuacja taka występuje jednak bardzo rzadko. Model Millera-Orra eliminuje tę wadę.
W celu poprawnego zastosowania modelu Millera-Orra trzeba wyznaczyć kilka parametrów umożliwiających sterowanie gotówką. Są to:
• dolny limit gotówki - limit poniżej, którego przedsiębiorstwo może mieć problemy z terminowym regulowaniem zobowiązań.
• górny limit gotówki, jest to taki poziom gotówki, którego przekroczenie wiąże się ponoszeniem koszów utraconych korzyści;
• poziom odnowienia gotówki, czyli optymalna wielkość gotówki utrzymywanej przez firmę.
Zacznijmy od wyznaczenia poziomu odnowienia gotówki. Punkt odnowienia gotówki wyznacza się za pomocą wzoru:
gdzie:
PO punkt optymalny(odnowienia gotówki),
T koszty jednej transakcji transferu gotówki (w szczególności opłaty za zakup i sprzedaż papierów wartościowych, opłaty bankowe itp.),
S2 wariancja (zmienność) dziennego stanu środków pieniężnych. Obliczana jest na podstawie historycznych wartości dziennego salda netto środków pieniężnych,
K koszty utraconych korzyści,
DL dolny limit gotówki.
Górny limit utrzymywanej gotówki ustalić można według wzoru:
GL= 3PO - 2DL
GL górny limit gotówki,
PO poziom optymalny,
DL dolny limit gotówki.
Limit dolny jest wynikiem wiedzy eksperckiej menedżerów i opiera się na dotychczasowych doświadczeniach w zakresie zarządzania gotówką.
Znajomość górnego i dolnego limitu gotówki ułatwia sterowanie saldem utrzymywanych środków pieniężnych. W przypadku, gdy saldo gotówki przekroczy górny limit, przedsiębiorstwo powinno zainwestować wolne środki (np. na zakup papierów wartościowych) tak, by osiągnęły wartość poziomu optymalnego. W przypadku osiągnięcia limitu dolnego, firma powinna z kolei pozyskać dodatkowe środki do optymalnej wysokości, np. sprzedając papiery wartościowe.
Rysunek 1 prezentuje jak można zastosować model Millera - Orra w praktyce. Czerwona linia to saldo gotówki w poszczególnych dniach. Jeśli osiągnie poziom górnego limitu gotówki, firma powinna zainwestować gotówkę, żeby osiągnąć jej wartość odpowiadającą punktowi optymalnemu. W przypadku, gdy saldo osiągnie dolny limit, powinna pozyskać środki z tego samego powodu.
Cash pooling
Zarządzanie gotówką to nie tylko sterowanie poziomem utrzymywanych środków pieniężnych, ale również efektywne wykorzystanie salda, pozostających do dyspozycji przedsiębiorstwa, pieniędzy. Coraz bardziej popularnym rozwiązaniem stosowanym w tym celu jest cash pooling. Cash pooling służy do poprawy wyniku z tytułu otrzymywanych i płaconych odsetek. Zazwyczaj jest wykorzystywany przez przedsiębiorstwa wielooddziałowe, gdzie oddziały muszą posiadać odrębne rachunki bankowe.
Jak działa cash pooling? Salda środków pieniężnych z poszczególnych rachunków oddziałów są transferowane na jeden rachunek główny. Po transferze, dla jednego skumulowanego salda, wyliczany jest wynik odsetkowy. Jest on o wiele lepszy niż w przypadku naliczania odsetek odrębnie dla każdego z rachunków.
Przykład:
Firma ZEFIR posiada 3 oddziały. Każdy ma odrębny rachunek bankowy. Przeciętne salda gotówki utrzymywane na rachunkach bankowych każdego z oddziałów za ostatni rok wynosiły:
Oddział 1: saldo = 300 000 PLN, oprocentowanie= 4%
Oddział 2: saldo = - 100 000 PLN, oprocentowanie= 5%
Oddział 3: saldo = 40 000 PLN, oprocentowanie= 3%
Przy zastosowaniu cash pooling'u oprocentowanie depozytu wyniesie 4%, a oprocentowanie kredytu wyniesie 5%.
Wynik odsetkowy bez zastosowania cash poolingu:
300 000 x 0,04 + (-100 000) x 0,05 + 40 000 x 0,03 = 8 200 PLN
Wynik odsetkowy przy zastosowaniu cash poolingu (oprocentowanie dla depozytu):
(300 000 - 100 000 + 40 000) = 240 000 x 0,04 = 9 600 PLN.
Dodatkowy zysk z zastosowania cash poolingu = 9 600 - 8 200 = 1400 PLN.
Widać wyraźnie, że zastosowanie cash poolingu pozwoliło firmie zarobić dodatkowe 1 400 zł. Podobnie będzie w przypadku salda ujemnego. Odsetki, które firma powinna zapłacić będą mniejsze, niż te naliczane dla każdego salda osobno.
Oczywiście decydując się na umowę cash poolingu należy dokładnie ją przeanalizować, aby oferowane stawki oprocentowania były korzystne po koncentracji salda.
Przedsiębiorstwo może spotkać się z następującymi rodzajami cash poolingu: interest pooling oraz zero balancing. W obu przypadkach wynik odsetkowy jest naliczany poprzez zsumowanie sald na poszczególnych rachunkach bankowych. Jednak w interest pooling nie następuje fizyczny transfer środków pieniężnych na rachunek główny. Taki transfer następuje natomiast przy zastosowaniu zero balancing. Odbywa się on na zakończenie dnia z sald poszczególnych rachunków na jeden rachunek zbiorczy. Na początek nowego dnia salda zostają przywrócone. Całość transakcji nadzoruje pool leader, którym jest bank.
Cash collection
Kolejnym narzędziem stosowanym w ramach zarządzania gotówką jest cash collection, który umożliwia szybszy spływ gotówki do firmy. Jednak nie należy go utożsamiać z remedium na opóźnienia w płatnościach przez odbiorców.
Stosowanie cash collection eliminuje utrudnienia, jakie wynikają z posiadania kilku rachunków bankowych przez różne oddziały jednej firmy. Umożliwia szybkie przesyłanie i gromadzenie gotówki na jednym rachunku głównym, przez wykorzystanie pracy partnerów transakcji. Do partnerów zalicza się głownie: filie banku, który prowadzi usługę, oddziały banków pozostałych, specjalistyczne firmy zajmujące się odbieraniem i konwojem gotówki.
Podstawowa korzyść cash collection to koncentracja wszystkich wpływów gotówki na jednym rachunku bankowym, co umożliwia znaczne ograniczenie kosztów związanych z administrowaniem kilkoma rachunkami. Kolejna korzyść to fakt, że przedsiębiorstwo szybciej dysponuje pulą środków pieniężnych i tym samym może lepiej zarządzać płynnością. Transfer gotówki z kilku rachunków w jedno miejsce, zapewnia efektywne wykorzystanie pieniędzy.
Lokata overnight
Czy firma z nadwyżką środków pieniężnych, może osiągnąć dobry przychód z odsetek, mając jednocześnie tę gotówkę do szybkiej dyspozycji? Tak, w tym przypadku dobrym rozwiązaniem będzie lokata overnight. To taki depozyt, w którym pieniądze są zablokowane na koncie na jedną noc lub dobę (w zależności od banku). W tym czasie bank nalicza odsetki. Firma oddaje do dyspozycji banku określoną kwotę, która następnie jest przekształcana na lokatę. Podpisując umowę, można dokładnie określić, jaka kwota automatycznie powinna być na koniec każdego dnia blokowana na lokacie. Bardzo często banki określają minimalną kwotę, która może być podstawą do tworzenia lokaty overnight. Oprocentowanie takiej lokaty jest wyższe niż rachunku bieżącego, ale niższe od zwykłej lokaty terminowej. Takie wypośrodkowane oprocentowanie powoduje jednak, że firma otrzymuje korzyść w postaci większej dyspozycji środkami, przy jednoczesnym zapewnieniu sobie atrakcyjnego dochodu odsetkowego.
Direct debit
Kolejnym narzędziem jest direct debit (polecenie zapłaty). Polega ono na automatycznym obciążaniu rachunku klienta. Wykorzystywane jest do regulowania cyklicznie powtarzających się zobowiązań. Rozliczanie transakcji odbywa się bezgotówkowo, a obciążenie rachunku odbywa się po otrzymaniu pisemnej zgody dłużnika. Takie rozwiązanie jest korzystne zarówno dla wierzyciela, jak i dłużnika. Wierzyciel otrzymuje terminowe płatności, natomiast dłużnik oszczędza na kosztach transakcyjnych. Oczywiście należy mieć świadomość, że zgodę na obciążanie rachunku wyrażą tylko rzetelni płatnicy. Jednak zgody na obciążanie rachunku nie można utożsamiać z doskonałą zdolnością kredytową. Może się okazać, że klient wyrazi zgodę na obciążanie rachunku, a faktycznie nie będzie posiadał odpowiedniego salda wolnych środków. O takiej sytuacji wierzyciela poinformuje Krajowa Izba Rozliczeniowa. Cały proces praktycznego wykorzystania polecenia zapłaty rozpoczyna wierzyciel, który przesyła do banku informacje potrzebne do obciążenia rachunku dłużnika. Bank dokonuje inkasa kwoty z rachunku klienta i przesyła wierzycielowi raport na temat transakcji zrealizowanych pozytywnie i niemożliwych do przeprowadzenia ze względu na brak pieniędzy na koncie dłużnika. W przypadku stosowania polecenia zapłaty należy pamiętać o ograniczeniach tego narzędzia. Po pierwsze, oba banki prowadzące rachunki wierzyciela i dłużnika powinny mieć zawartą umowę umożliwiającą wykorzystanie polecenia zapłaty. Pojedyncza transakcja w przypadku osób fizycznych nie może przekroczyć równowartości 1 000 EUR, a w przypadku pozostałych podmiotów 50 000 EUR. Ponadto dłużnik może odwołać zrealizowaną transakcję. Osoby fizyczne mają na to 30 dni, a podmioty pozostałe 5 dni.
Rys. 1. Przykład zastosowania modelu Millera - Orra w praktyce
Marcin Dymnicki, Jacek Folga
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze