Nowe wymagania sanitarne i higieniczne przy świadczeniu usług fryzjerskich i kosmetycznych

Zdaniem Ministra Zdrowia nowe przepisy w tym zakresie stały się konieczne wobec obserwowanego wzrostu liczby zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, pojawiających się także w obszarze świadczenia powszechnie dostępnych dla ludności usług pozamedycznych w zakresie pielęgnacji i zdobienia ciała. Do zagrożeń w tych usługach zalicza się w szczególności choroby: wirusowe zapalenie wątroby typu B (wzw B) – spowodowane zakażeniem wirusem HBV, wirusowe zapalenie wątroby typu C (wzw C) – wywołane zakażeniem wirusem HCV oraz zakażenie wirusem HIV (ludzkim wirusem upośledzenia odporności). Do zakażenia wirusami HCV, HBV i HIV dochodzi głównie drogą krwi.

Do zakażenia dochodzi przez kontakt z zakażoną krwią w przypadku przerwania ciągłości tkanek, np. nakłucia, rozcięcia skóry lub błony śluzowej lub kontakt z przedmiotami, które zostały zanieczyszczone zakażoną krwią. Może do tego dojść m.in.:

- w trakcie zabiegów kosmetycznych wykonywanych z użyciem niesterylnych ostrych narzędzi, zabiegów medycyny estetycznej takich jak nakłucia kosmetyczne, piercing, tatuaż itp.;

- podczas wspólnego używania przyborów kosmetyczno-higienicznych (np. maszynki do golenia i innego ostrego narzędzia kosmetycznego).

Z ww. względów Minister Zdrowia postanowił wydać (na podstawie upoważnienia zawartego w art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi) rozporządzenie w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnohigienicznych przy świadczeniu usług fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej. Projekt tego rozporządzenia jest obecnie na etapie opiniowania.

Co znajdzie się w nowym rozporządzeniu

Jak czytamy w uzasadnieniu tego projektu przepisy nowego rozporządzenia stanowią w dużej mierze kontynuację wymagań określonych uprzednio w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. poz. 273), obowiązującym do 1 stycznia 2012 r.

W szczególności podtrzymano wymagania dotyczące: rodzaju i wyposażenia pomieszczeń (np. w wentylację pomieszczeń odnowy biologicznej), miejsc przechowywania i magazynowania, wielkości oraz rodzaju powierzchni pomieszczeń, podłóg, ścian i mebli, zasad postępowania z produktami kosmetycznymi (zwanych poprzednio kosmetykami), produktami do zabiegów, materiałami, narzędziami, wyrobami i innym sprzętem, bielizną, a także z odpadami.

W projektowanym rozporządzeniu:

1) zdefiniowano używane pojęcia w celu zapewnienia przejrzystości i jednoznaczności projektowanych przepisów (§ 2 projektu rozporządzenia);

2) odniesiono się tematycznie do poszczególnych grup zagadnień, jednocześnie określając dla nich wymagania i dzieląc na wymagania dotyczące:

a) obiektów usługowych i ich wyposażenia (§ 3, § 4, § 13, § 15–19 i § 23 projektu rozporządzenia),

b) warunków świadczenia usług, obejmujących także usługi na wezwanie poza obiektem (§ 7–10, § 14 i § 23 projektu rozporządzenia),

c) sposobów zapobiegania zakażeniom i chorobom zakaźnym oraz procedur utrzymania czystości i dekontaminacji (§ 5–12, § 14, § 20 i 21 i § 23 projektu rozporządzenia),

d) kwalifikacji osób uprawnionych do realizacji procedur czystości i dekontaminacji § 22 i 23 projektu rozporządzenia),

e) postępowania z produktami kosmetycznymi, produktami do zabiegów i produktami biobójczymi służącymi do dezynfekcji (§ 3, § 9–10 i § 12 projektu rozporządzenia);

3) określono wymagania w zakresie dekontaminacji obejmującej mycie, dezynfekcję i sterylizację zanieczyszczonych wyrobów i narzędzi wielorazowego użytku, stanowiących materiał skażony (§ 11 projektu rozporządzenia).

Polecamy: INFORLEX Biznes

Wymagania co do pomieszczeń i miejsc świadczenia usług

W porównaniu do nieobowiązujących już przepisów ww. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004 r. w projektowanym rozporządzeniu zaproponowano, aby obiekty usługowe fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej były zlokalizowane w odrębnym budynku lub lokalu albo stanowiły wyodrębnioną część budynku lub lokalu i posiadały niezależne wejście z zewnątrz lub z dróg komunikacji ogólnej.

W § 3 ust. 3 projektowanego rozporządzenia określono otwarty katalog pomieszczeń i miejsc, wraz z ich przeznaczeniem, wchodzących w skład obiektu, w którym są świadczone usługi. W szczególności wskazano na pomieszczenia higienicznosanitarne, w tym ustępy, łaźnie, sauny, natryski, łazienki, umywalnie, szatnie, przebieralnie, pralnie, spełniające wymagania określone w przepisach techniczno-budowlanych, w sprawie warunków technicznych, jakie powinny spełniać budynki i ich usytuowanie, wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2018 r. poz. 1202, z późn. zm.).

W przepisach § 3 ust. 5–10 i § 14 ust. 1 projektowanego rozporządzenia, sformułowano wymagania dotyczące zapewnienia w obiekcie świadczenia usług instalacji wodociągowej, instalacji kanalizacyjnej, wentylacji, pojemników do gromadzenia odpadów oraz wyposażenia w meble posiadające gładką, niewchłaniającą kurzu i wody powierzchnię, odporną na uszkodzenia mechaniczne i umożliwiające działanie produktów biobójczych służących do dezynfekcji.

Doprecyzowano przepisy w zakresie podłączenia obiektu świadczenia usług do sieci kanalizacyjnej zbiorowego odprowadzania ścieków lub lokalnego urządzenia do gromadzenia nieczystości płynnych, zapewnienia zasilania obiektu usługowego w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, a także ogrzewania pomieszczeń. Ponadto sformułowano ogólne wymagania stanowiące, że elementy budowlane, wykończenie oraz wyposażenie pomieszczeń obiektu są łatwe do utrzymania w czystości, nieuszkodzone, a także określono minimalne standardy higieniczne dla wentylacji w obiekcie.

W projekcie rozporządzenia zrezygnowano z określania konkretnych wymiarów powierzchni i rozwiązań funkcjonalnych pomieszczeń obiektu, pozostawiając tę kwestię przepisom odrębnym oraz w dyspozycji osób zarządzających obiektem, ograniczając się jedynie do wskazania uwarunkowań koniecznych pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych (§ 3 ust. 4 projektu rozporządzenia).

O wyposażeniu obiektu, w którym świadczone są usługi w sprzęt, urządzenia i narzędzia do świadczenia usług decyduje przede wszystkim usługodawca, który jednocześnie odpowiada za świadczenie usług w warunkach higienicznych, w tym utrzymanie w czystości pomieszczeń i ich wyposażenia. Wzięto także pod uwagę okoliczność, że powierzchnie i wysokość pomieszczeń, w tym pomieszczeń na pobyt ludzi, wyznaczają przepisy ogólnobudowlane oraz ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy. Przyjęcie takiego rozwiązania w przepisach pozwoli na elastyczne podejście do wielkości powierzchni pomieszczeń i miejsc usługowych, pod warunkiem zapewnienia przestrzeni umożliwiającej rozmieszczenie, zainstalowanie i użytkowanie wyposażenia w sposób pozwalający na właściwe świadczenie usług, w tym utrzymanie w czystości pomieszczeń i ich wyposażenia. Zaproponowana regulacja uwzględnia również liberalizację przepisów w zakresie urządzania zaplecza socjalnego w małych obiektach, w których usługi są świadczone w tym samym czasie przez nie więcej niż dwie osoby (§ 3 ust. 3 pkt 4 i 7 oraz ust. 7 projektu rozporządzenia).

Od powyższej reguły przewidziano wyjątki:

1) w § 18 ust. 4 projektowanego rozporządzenia w zakresie minimalnej wolnej powierzchni podłogi na osobę (nie mniejszej niż 0,5 m²) w pomieszczeniu przechowywania odzieży, w szatni dla klientów w obiektach odnowy biologicznej oraz

2) w ust. 1 pkt 2 lit. a oraz ust. 2 załącznika nr 1 do projektowanego rozporządzenia, dotyczącego szczegółowych wymagań sanitarnohigienicznych dla stanowiska sterylizacji w obiekcie, w którym określono minimalną odległość (1,5 m) w pomieszczeniu usługowym między stanowiskiem do sterylizacji a stanowiskiem świadczenia usług oraz minimalną powierzchnię 4 m² stanowiska sterylizacji.

Dodatkowo, dookreślono, że:

- usługi mogą być świadczone wyłącznie przy bezkolizyjnym dostępie do umywalki podłączonej do instalacji wodociągowej i kanalizacyjnej oraz

- niedopuszczalne jest świadczenie usług na wolnostojących stanowiskach zorganizowanych w komunikacji ogólnej budynków, w szczególności w holach i w ciągach dróg wewnętrznych budynków (§ 7 oraz § 8 ust. 1 pkt 4 projektowanego rozporządzenia).

Standardy higieniczne, dekontaminacja, starylizacja

Projektowane rozporządzenie wprowadza zasadę, że standardy higieniczne świadczenia usług wraz z zasadami postępowania z odpadami, są jednakowe bez względu na miejsce ich wykonywania, zarówno w obiekcie usługowym, jak w miejscu wezwania u klienta (§ 8–11, § 14 projektu rozporządzenia).

Projektowane przepisy wskazują jednoznacznie, że przy świadczeniu usług można stosować wyłącznie czyste i technicznie sprawne wyroby oraz narzędzia, w stopniu zapewniającym ochronę przed szerzeniem się zakażeń i chorób zakaźnych.

Wyroby i narzędzia muszą stanowić materiał sterylny, gdy ich stosowanie narusza lub może naruszyć ciągłość tkanek ludzkich lub wiąże się z kontaktem z błoną śluzową (§ 9 pkt 1 i 2 projektu rozporządzenia).

W celu zapewnienia sterylnych wyrobów i narzędzi konieczne jest poddawanie sprzętu wielorazowego użytku dekontaminacji zakończonej skuteczną sterylizacją.

W projekcie rozporządzenia określając warunki świadczenia usług zwrócono szczególną uwagę na zagwarantowanie odpowiednich warunków dekontaminacji i magazynowania wyrobów i narzędzi, a także odzieży ochronnej i roboczej wielorazowego użytku używanych przy świadczeniu usług w obiekcie, jak i na wezwanie (§ 11 projektu rozporządzenia).

Przewidziano dwa rozwiązania dotyczące dekontaminacji narzędzi i sprzętu wielorazowego użytku:

1) przez wyspecjalizowany podmiot zewnętrzny świadczący usługi w zakresie sterylizacji narzędzi, wyrobów medycznych i innych materiałów na podstawie umowy z tym podmiotem lub;

2) na stanowisku sterylizacji w obiekcie we własnym zakresie.

W związku z przyjętymi rozwiązaniami zwrócono uwagę na istotne elementy umowy z podmiotem zewnętrznym świadczącym usługi w zakresie sterylizacji, które mają zapewnić:

1) właściwe postępowanie z materiałem skażonym w obiekcie usługowym przed przekazaniem do dekontaminacji, biorąc pod uwagę np. częstotliwość przekazywania go podmiotowi zewnętrznemu, wpływającą na stopień przylegania zanieczyszczeń do wyrobów i narzędzi, co powinno znaleźć również odzwierciedlenie w procedurach czystości i dekontaminacji opracowywanych na potrzeby danego obiektu;

2) informacje na temat stosowanej metody sterylizacji, postępowania z materiałem sterylnym do chwili jego odbioru przez świadczącego usługi, co ułatwi analizę dokumentacji przy ewentualnych dochodzeniach w sprawie jałowości narzędzi i wyrobów.

Przechowywanie w obiekcie przez okres 10 lat umowy wraz z protokołami przekazania materiału skażonego oraz odbioru materiału sterylnego będzie stanowiło dowód stosowania sterylnych wyrobów i narzędzi wielorazowego użytku przy świadczeniu usług.

Przewiduje się w projektowanym rozporządzeniu możliwość przeprowadzania dekontaminacji, obejmującej mycie, dezynfekcję i sterylizację w obiekcie usługowym
przy spełnieniu konkretnych wymagań i warunków określonych w:

1) załączniku nr 1 do projektu rozporządzenia dotyczącym szczegółowych wymagań sanitarnohigienicznych dla stanowiska sterylizacji w obiekcie;

2) załączniku nr 2 do projektu rozporządzenia dotyczącym szczegółowych warunków w zakresie dekontaminacji;

3) załączniku nr 3 do projektu rozporządzenia dotyczącym szczegółowych warunków prowadzenia sterylizacji w obiekcie.

W projekcie rozporządzenia określono kwalifikacje osób uprawnionych do realizacji procedur czystości i dekontaminacji (§ 22 projektu rozporządzenia). Przeprowadzanie skutecznego czyszczenia i dekontaminacji wszystkich powierzchni i wyposażenia w obiekcie usługowym co do zasady wymaga, aby personel zajmujący się takimi czynnościami, był przeszkolony w zakresie realizacji procedur czystości i dekontaminacji oraz obsługi i zasad działania wykorzystywanych w obiekcie urządzeń.

Sterylizacja w obiekcie ma być prowadzona w sterylizatorach parowych (autoklawach), gwarantujących uzyskanie materiału sterylnego, spełniających co najmniej standardy normy PN-EN 13060 – Małe sterylizatory parowe – służące do sterylizacji w opakowaniu sterylizacyjnym (§ 11 ust. 6 projektowanego rozporządzenia).Wymienione sterylizatory wymagają precyzyjnej obsługi i dokładnego nadzoru, znajomości zasad i terminologii określonych w Polskich Normach w zakresie techniki medycznej oraz przepisach prawa, instrukcjach montażu, obsługi, kontroli skuteczności sterylizacji, literaturze fachowej itp.

Skuteczność procesów sterylizacji to łańcuch zależności, w którym bardzo ważną rolę spełnia świadomy i odpowiedzialny personel. Ukończenie stosownego szkolenia z zakresu technologii sterylizacji i dezynfekcji, pozwoli personelowi na przeprowadzanie samodzielnie dekontaminacji wyrobów i materiałów wielorazowego użytku (procedur związanych z technologią dezynfekcji i sterylizacji), w sposób prawidłowy, bezpieczny (zgodnie z obowiązującymi przepisami BHP), skuteczny – zakończony uzyskaniem materiału sterylnego.

W związku z powyższym, osoba uprawniona do realizacji procedur dekontaminacji materiału skażonego w obiekcie ma posiadać tytuł zawodowy technika sterylizacji medycznej albo co najmniej średnie wykształcenie oraz ukończony kurs kwalifikacyjny z zakresu technologii sterylizacji i dezynfekcji według programu zatwierdzonego przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Zaproponowane przepisy w zakresie uzyskiwania ww. kwalifikacji w ramach kursu kwalifikacyjnego są zbieżne z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz. U. poz. 896) w odniesieniu do kwalifikacji wymaganych od kierowników centralnych sterylizatornii (§ 22 projektu rozporządzenia).

Przy ustalaniu przepisów w zakresie kwalifikacji osób uprawnionych do realizacji procedur czystości i dekontaminacji, uwzględniono możliwość uzyskania, po ukończeniu rocznego kształcenia w szkole policealnej, tytułu zawodowego technika sterylizacji medycznej, stosownie do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 grudnia 2016 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. poz. 2094) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 marca 2017 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. poz. 622, z późn. zm.), wydanego na podstawie art. 46 ust.1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 996, z późn. zm.).