Wysokie podatki poszerzają szarą strefę

 Jej wielkość można szacować na przykład poprzez badanie aktywności ekonomicznej ludności lub poprzez mierzenie wielkości obrotu gotówkowego w gospodarce.

Pojęcie szarej strefy odnosi się zazwyczaj do działalności gospodarczej, która jest ukryta przed organami państwa – przede wszystkim przed aparatem fiskalnym. Zasadniczym powodem powstawania szarej strefy są bowiem wysokie obciążenia podatkowe (i parapodatkowe). Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi szarej strefy jest ponadto słabość państwa, które nie jest w stanie skutecznie kontrolować przestrzegania ustanowionych przez siebie zasad gospodarowania.

Działalność w szarej strefie dotyczy zarówno firm, które w ogóle nie są zarejestrowane, jak i tych zarejestrowanych. Te drugie zaniżają po prostu swoje obroty, ujawniając fiskusowi jedynie ich część. W Polsce szara strefa jest najbardziej rozrośnięta w handlu, usługach i budownictwie – to działalności, gdzie łatwiej niż w przemyśle zaniżać i ukrywać dochody.

Szara strefa przyczynia się do ograniczania dochodów państwa oraz zaburza mechanizmy rynkowe – firmy działające w szarej strefie stanowią nieuczciwą konkurencję dla firm działających legalnie, gdyż mają niższe koszty, a zatem mogą oferować swoje dobra i usługi po niższych cenach. Zjawisko to sprawia, że wiele firm działających legalnie, chcąc utrzymać się na rynku, zostaje niejako zmuszonych do przeniesienia swojej działalności do szarej strefy. Szara strefa fałszuje też rzeczywisty obraz gospodarki, przez co spada efektywność wielu narzędzi polityki gospodarczej.

Mimo swojego negatywnego charakteru, odgrywa w gospodarce także pożyteczną rolę – często mówi się, że „oliwi gospodarkę”. Daje często zatrudnienie osobom, które nie miałyby na to szans w oficjalnej gospodarce. Oczywiste jest, że z około 3 milionów bezrobotnych w Polsce, z których ogromna większość nie ma prawa do zasiłku, część znajduje zatrudnienie w szarej strefie.

Sposób na ograniczenie szarej strefy jest tylko jeden – obniżka obciążeń podatkowych i parapodatkowych dla przedsiębiorców. Dodatkowo konieczne jest także usprawnienie działania organów kontroli skarbowej, przy czym nie chodzi o zwiększanie ich uprawnień, ale o odpowiednie ukierunkowanie działań.

Marcin Peterlik