Jak się bronić przed nieuczciwym zagranicznym sprzedawcą?

O przysługujących przedsiębiorcy uprawnieniach zawsze w pierwszej kolejności decyduje treść umowy pomiędzy stronami.

Co jednak w sytuacji, gdy jedynym potwierdzeniem zawarcia umowy jest zamówienie, które ani nie odnosi się do jakiś ogólnych warunków umów, ani nie wskazuje prawa właściwego?

W takiej sytuacji znajdzie zastosowanie Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów sporządzona w Wiedniu w dniu 11 kwietnia 1980 r. opubl. w Dz. U. 1997, nr 45, poz. 286 (popularnie określana jako CISG).

Konwencja ta ma bowiem zastosowanie do umów sprzedaży towarów między stronami mającymi siedziby handlowe w różnych państwach, które ratyfikowały konwencję. Do tych państw nalezą m.in. Polska, Stany Zjednoczone i większość państw europejskich. Aktualna listę państw, które ratyfikowały CISG znajdziesz na stronie http://www.uncitral.org/ .

W pierwszej kolejności należy ustalić, czy w danym stanie faktycznym występuje niezgodność towaru z umową.

Polecamy: Kontrola podatkowa

Zgodnie z art. 35 ust. 1. CISG sprzedający powinien dostarczyć towary według ilości, jakości i w asortymencie przewidzianym w umowie oraz umieszczone lub zapakowane w sposób przewidziany w umowie.

Nie ulega wątpliwości, że towar dostarczony jest niezgodny z umową, gdy zamówiono 100 sztuk danego produktu, a dostarczono tylko połowę, albo gdy dostarczono towar zupełnie inny asortymentowo niż zamówiony.

Problemy zaczynają się, gdy towar jakościowo odbiega od oczekiwań nabywcy, a przy składaniu zamówienia przedsiębiorca nie określił szczegółowo jego parametrów. Czy taki nabywca może w ogóle twierdzić, że towar jest wadliwy?

Odpowiedź na tak postawione pytanie zależy od rodzaju stwierdzonej wady.

Zgodnie z CISG jeżeli strony nie dokonały stosownych uzgodnień, to towary są zgodne z umową tylko wówczas, gdy:

- nadają się do użytku w takich celach, w jakich zwykle służą towary tego samego rodzaju,

- nadają się do specjalnych celów, podanych wyraźnie lub w sposób dorozumiany do wiadomości sprzedającego w chwili zawarcia umowy, chyba że z okoliczności wynika, że kupujący nie polegał lub że byłoby z jego strony nierozsądne polegać na kompetencji i ocenie sprzedającego,

- posiadają cechy towarów, które sprzedający przedstawił kupującemu jako próbki lub wzory,

- są umieszczone lub opakowane w sposób zwyczajowo przyjęty dla tego rodzaju towarów lub gdy taki zwyczajowo przyjęty sposób nie istnieje, w sposób pozwalający na odpowiednie ich utrzymanie i zabezpieczenie.

Nawet w konsekwencji, jeżeli kupujący nie wskaże konkretnych parametrów, to i tak może twierdzić, ze towar jest niezgodny z umową, bo nie nadaje się do użytku, do którego standardowo ten towar jest przeznaczony (np. folia do laminowania, która odkleja się od papieru). Inaczej przedstawia się sytuacja, gdy zamówiliśmy folię czerwoną, a dostarczony towar jest bordowy. Wówczas jeżeli nie wskazaliśmy w zamówieniu na np. określony numer koloru wg danego próbnika, to nie możemy twierdzić, że towar jest wadliwy.

Zawsze przy ustalaniu wadliwości towaru należy mieć na uwadze, że w przypadku sporu sądowego, kluczowym dowodem będzie opinia biegłego powołanego przez sąd. W każdym przypadku istnieje zatem ryzyko, że biegły inaczej od nabywcy oceni jakość towaru.

Warto zatem szczegółowo określać parametry i akceptowalny zakresu tolerancji tych parametrów dla danego towaru przy składaniu zamówienia. Takie szczegółowe określenie diametralnie zawęża pole interpretacji co do zgodności towaru z umową, a w konsekwencji eliminuje element swobodnej oceny tej kwestii przez biegłego i sąd.

Sprzedający odpowiada także za wady ukryte towaru.

Należy jednak pamiętać, że zgodnie z art. 38 CISG kupujący powinien dokonać kontroli towarów lub spowodować dokonanie kontroli w najkrótszym, praktycznie możliwym w danych okolicznościach terminie. Zgodnie zaś z art. 39 kupujący traci prawo do powoływania się na brak zgodności towarów, jeżeli nie zawiadomi sprzedającego o charakterze występujących niezgodności w rozsądnym terminie od chwili, w której niezgodności te zostały przez niego wykryte lub powinny były zostać wykryte.

Konkludując: przedsiębiorca powinien w najkrótszym możliwym terminie skontrolować dostarczony towar i jak najszybciej zgłosić wady kupującemu. Brak kontroli towaru jak i brak zgłoszenia wady towaru powodują, że kupujący nie może się później powoływać na niezgodność towaru z umową i dochodzić roszczeń na tej podstawie od kontrahenta.

Rekomendujemy przedsiębiorcom przeprowadzanie wstępnych testów dostarczonego towaru, w szczególności jeżeli towar ma być wykorzystywany do dalszej produkcji. W wielu przypadkach możliwym jest przeprowadzanie prostych i mało kosztownych prób i testów każdej partii towaru, co eliminuje ryzyko późniejszego uznania przez sąd, że nabywca nie dochował należytej staranności w sprawdzeniu dostarczonego towaru.

Zgłosiłeś wadę i co dalej?

Zgodnie z CISG w przypadku, gdy towary są niezgodne z umową kupujący może:

1. żądać od sprzedającego dostarczenia zastępczych towarów

To uprawnienie przysługuje nabywcy tylko wówczas, gdy brak zgodności stanowi istotne naruszenie umowy, a żądanie wydania zastępczych towarów zostało przedstawione jednocześnie z zawiadomieniem o braku zgodności, lub w rozsądnym terminie po tym zawiadomieniu;

2. żądać od sprzedającego usunięcia braku zgodności przez naprawienie, chyba że byłoby to nierozsądne ze względu na wszystkie okoliczności

Żądanie naprawy powinno być przedstawione jednocześnie z zawiadomieniem o braku zgodności, dokonanym zgodnie z art. 39 lub w rozsądnym terminie po tym zawiadomieniu;

3. odstąpić od umowy jeżeli niewykonanie przez sprzedającego któregokolwiek z jego obowiązków wynikających z umowy lub niniejszej konwencji stanowi istotne naruszenie umowy i żądać zwrotu ceny oraz odszkodowania (co do odszkodowania patrz punkt niżej).

Odstąpienie od umowy zwalnia obie strony z ich zobowiązań wynikających z umowy, z zastrzeżeniem ewentualnie należnego odszkodowania. Strona, która wykonała umowę w całości lub w części, może żądać od drugiej strony zwrotu tego, co dostarczyła lub zapłaciła na podstawie umowy. Jeżeli obie strony obowiązane są do zwrotu, powinny to uczynić równocześnie.

Według art. 82 CISG Kupujący traci prawo do odstąpienia od umowy lub żądania od sprzedającego dostarczenia towarów zastępczych, jeżeli jest dla niego niemożliwy zwrot towarów w takim stanie, w jakim je otrzymał, chyba że:

a) brak możliwości zwrotu towarów lub zwrotu towarów w takim stanie, w jakim otrzymał je kupujący, nie jest spowodowany działaniem lub zaniechaniem kupującego,

b) lub jeżeli całość lub część towarów uległa zniszczeniu lub uszkodzeniu w wyniku kontroli przewidzianej w artykule 38 CISG lub jeżeli towary lub część towarów została sprzedana w normalnym toku działalności handlowej kupującego

c) lub została przez niego zużyta lub przetworzona w toku normalnego użytku, zanim stwierdził lub powinien był stwierdzić brak zgodności z umową.

Przykładowo jeżeli wada ma charakter ukryty i ujawni się dopiero w fazie produkcji, to nabywca choć nie może zwrócić wykorzystanego towaru w stanie w jakim go otrzymał, zachowuje prawo do odstąpienia od umowy i żądania zwrotu ceny.

4. bez względu na to, czy cena została już zapłacona, czy nie, kupujący może obniżyć cenę proporcjonalnie do różnicy między wartością rzeczywiście dostarczonych towarów w chwili dostawy a wartością, jaką miałyby w tej chwili towary odpowiadające umowie i żądać zwrotu nadpłaty.

Jeżeli jednak sprzedający naprawi wszelkie nieprawidłowości w wykonaniu swoich obowiązków lub jeżeli kupujący odmawia przyjęcia wykonania przez sprzedającego naprawy, to kupujący nie może obniżyć ceny.

5. żądać odszkodowania

Zgodnie z art. 74 CISG odszkodowanie za naruszenie umowy przez jedną stronę obejmuje sumę równą stracie, w tym utratę zysku, poniesioną przez drugą stronę w rezultacie naruszenia. Odszkodowanie takie nie może przewyższać straty, którą strona naruszająca przewidywała lub powinna była przewidywać w chwili zawarcia umowy, w świetle okoliczności, które znała lub powinna była znać, jako możliwy rezultat naruszenia umowy.

Przykładowo jeżeli zakupiony towar posłużył do dalszej produkcji, a gotowy produkt okazał się wadliwy, to odszkodowanie może obejmować faktyczne nakłady poniesione na produkcję towaru oraz utratę zysku, jaki nabywca planował osiągnąć ze sprzedaży produktów..

Odszkodowanie nie może natomiast obejmować samej ceny zapłaconej za towar. Żądanie zapłaty zwrotu ceny możliwe jest tylko po odstąpieniu od umowy.

Dodatkowo obok wyżej opisanego odszkodowania, w przypadku gdy przedsiębiorca rozwiązał umowę ze sprzedawcą, a następnie w rozsądny sposób i w rozsądnym terminie po rozwiązaniu nabył zastępczo towary, to może także żądać zapłaty różnicy między ceną z umowy a ceną z transakcji zastępczej.

To, że przedsiębiorca nie zawarł z zagranicznym kontrahentem umowy na piśmie i dysponuje jedynie zamówieniem, nie pozbawia go ochrony prawnej w przypadku nienależytej realizacji lub braku realizacji zamówienia. Aby nie narazić się na utratę przysługujących mu roszczeń, przedsiębiorca powinien jednak pamiętać o szybkiej kontroli dostarczonych towarów i niezwłocznym zgłoszeniu reklamacji do dostawcy.

Polecamy: Czy nieściągalne należności można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów