Udzielanie pożyczek wspólnikom przez spółki

W świetle art. 720 Kodeksu Cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy bądź też rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości pożyczkodawcy. Pożyczka może zostać udzielona na czas oznaczony lub nieoznaczony, jak również może być odpłatna, jak i nieodpłatna. W omawianym przypadku pożyczkobiorcami są osoby fizyczne lub prawne, będące wspólnikami lub akcjonariuszami spółek, które tej pożyczki udzielają. W związku z tym, iż udzielającą pożyczki może być zarówno spółka osobowa, jak i kapitałowa, należy rozróżnić spółki-pożyczkodawców według kryterium podlegania opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Biorąc pod uwagę wspomniane czynniki możemy wyróżnić następujące kategorie:

- pożyczki odpłatne udzielane wspólnikom/akcjonariuszom przez spółki będące płatnikami podatku dochodowego,

- pożyczki odpłatne udzielane wspólnikom/akcjonariuszom przez spółki niebędące płatnikami podatku dochodowego,

- pożyczki nieodpłatne udzielane wspólnikom/akcjonariuszom przez spółki będące płatnikami podatku dochodowego,

- pożyczki nieodpłatne udzielane wspólnikom/akcjonariuszom przez spółki niebędące płatnikami podatku dochodowego.

ABC umowy pożyczki

Każdy z wymienionych rodzajów pożyczek pociągał będzie za sobą odmienne skutki podatkowe. Bez wątpienia w przypadku pożyczek odpłatnych, po stronie pożyczkodawcy powstanie przychód podlegający opodatkowaniu. W przypadku pożyczkodawcy będącemu płatnikiem podatku dochodowego obowiązek taki powstanie zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Jeżeli natomiast spółka udzielająca pożyczki nie jest płatnikiem CIT, przychód podlegający opodatkowaniu powstanie po stronie wspólników tej spółki, wliczając wspólników biorących pożyczkę. Inaczej sytuacja kształtuje się w przypadku udzielania pożyczek nieodpłatnych. Mianowicie po stronie wspólników i akcjonariuszy spółek udzielających pożyczki powstanie podlegający opodatkowaniu przychód z nieodpłatnych świadczeń.

Konsekwencje podatkowe udzielenia pożyczki wspólnikowi przez spółkę należy rozpatrywać nie tylko z punktu widzenia przepisów dotyczących podatków dochodowych. Istotne znaczenie w przypadku takich umów będą miały regulacje podatku od towarów i usług (VAT) oraz podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC). Co do zasady umowy pożyczki opodatkowane są podatkiem PCC stawką wynoszącą 2% od wartości przedmiotu pożyczki. Zasada ta nie znajdzie jednak zastosowania w przypadku udzielenia pożyczki wspólnikowi przez spółkę. Zgodnie bowiem z art. 2 pkt 4 ustawy o PCC nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne (inne niż umowa spółki i jej zmiany) jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług. Z kolei zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. W świetle przytoczonych przepisów należy uznać, iż każda spółka udzielająca pożyczki wspólnikowi, będąc podatnikiem podatku VAT, nie podlega opodatkowaniu podatkiem PCC. Podobnie wyglądać będzie sytuacja w przypadku opodatkowania podatkiem VAT – tutaj mamy do czynienia ze zwolnieniem przedmiotowym.

Jak firma może udzielić pożyczki pracownikom?

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż w orzecznictwie pojawia się pogląd, iż udzielenie pożyczki stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu VAT tylko w przypadku, gdy jest elementem prowadzonej przez spółkę działalności związanej z udzielaniem pożyczek. Przyjmując taką interpretację za słuszną należy stwierdzić, iż niepodleganie opodatkowaniu podatkiem PCC miałoby miejsce tylko w przypadku udzielenia pożyczki przez spółkę w ramach prowadzonej przez siebie działalności w tym przedmiocie, gdyż tylko wtedy można by uznać taką spółkę za opodatkowaną podatkiem VAT z tego tytułu, co za tym idzie – zastosowanie miałby art. 2 pkt 4 ustawy o PCC.

Pożyczka w spółce cywilnej a PCC