REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Czy uchylenie się od skutków umowy dowodowej może stanowić nadużycie prawa?

Czy uchylenie się od skutków umowy dowodowej może stanowić nadużycie prawa? /fot. Shutterstock
Czy uchylenie się od skutków umowy dowodowej może stanowić nadużycie prawa? /fot. Shutterstock
fot.Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Jedną z nowości, wprowadzonych zeszłoroczną nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego, jest umowa dowodowa, unormowana w przywróconym postępowaniu gospodarczym. Analiza nowego uregulowania skłania do wniosku, iż niektóre podmioty mogą uchylić się od skutków jej zawarcia, nie ponosząc jednocześnie z tego tytułu istotnych konsekwencji prawnych.

Dnia 07 listopada 2019 r., dodany został do Części I Księgi I Tytułu VII ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego, t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1460 ze zm. (zwana dalej ,,Kodeksem postępowania cywilnego” lub ,,k.p.c.”) Dział IIA, ustanawiający nowe postępowanie odrębne - Postępowanie w sprawach gospodarczych. W jednym z przepisów tego działu, artykule 458(9) k.p.c., ukonstytuowano nową umowę procesową, nieznaną dotąd polskiej procedurze cywilnej – umowę dowodową, zdefiniowaną w § 1 powołanej jednostki redakcyjnej cyt. ,,Strony mogą się umówić o wyłączenie określonych dowodów w postępowaniu w sprawie z określonego stosunku prawnego powstałego na podstawie umowy (umowa dowodowa).”. Powołana umowa została zatem przewidziana wyłącznie dla postępowania gospodarczego i tylko w nim może ona odnieść swoje skutki, określone w powołanym już przepisie art. 458(9) k.p.c.

REKLAMA

Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Podatki i prawo gospodarcze. Pakiet 5 ebooków

Jednocześnie, zgodnie z przepisem art. 458(6) k.p.c. przyznano stronom (zarówno powodowi, jak i pozwanemu) niebędącym przedsiębiorcą lub będącym przedsiębiorcą-osobą fizyczną, prawo do rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym cyt.:

,,§ 1. Na wniosek strony, która nie jest przedsiębiorcą lub jest przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną, sąd rozpoznaje sprawę z pominięciem przepisów niniejszego działu.

REKLAMA

§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1, strona może złożyć w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej na piśmie pouczeń, o których mowa w art. 458(4) § 1 , a jeżeli doręczenie pouczeń nie było wymagane - w pozwie albo pierwszym piśmie procesowym pozwanego.”.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Z uwagi, iż cytowany przepis art. 458(6) § 1 k.p.c. nie ogranicza przepisów, które podlegają pominięciu na wniosek uprawnionej strony, uznać należy że dotyczy on także przepisu art. 458(9) k.p.c., ustanawiającego umowę dowodową. W konsekwencji, strona uprawniona do złożenia wiążącego dla Sądu wniosku o rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym, pomimo zawarcia umowy dowodowej przed wszczęciem powództwa, może uchylić się od jej skutków, żądając rozpoznania sporu z pominięciem tych przepisów. Zadać należy pytanie, jakie konsekwencje wobec strony, która wskutek powyższego, nielojalnego zachowania uchyla się od skutków umowy dowodowej, mogą zostać wyciągnięte przez Sąd działający z urzędu lub na wniosek przeciwnika procesowego.

W ocenie autora możliwe są dwa stanowiska.

REKLAMA

Zgodnie z pierwszym, wyżej opisane nielojalne zachowanie strony umowy dowodowej, nie może dla niej rodzić żadnych negatywnych konsekwencji, z uwagi iż jest działaniem zgodnym z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego. Powyższe wspiera argument, że skoro ustawodawca nie ograniczył w przepisie art. 458(6) § 1 k.p.c. pominięcia przepisów o postępowaniu gospodarczym, wskazując iż nie dotyczy ono umowy dowodowej, jego zamiarem było przyznanie uprawnienia określonym stronom do uchylania się od skutków umów dowodowych.

Według drugiego stanowiska, skorzystanie przez stronę, która uprzednio zawarła umowę dowodową, z prawa do rozpoznania sporu z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym, może zostać uznane za nadużycie prawa procesowego, co w ocenie autora powinno być badane odrębnie w stosunku do każdego postępowania. Inaczej bowiem należy ocenić sytuację, gdy strona jako podmiot ewidentnie słabszy zawarła z dużo silniejszym kontrahentem kontrakt przewidujący umowę dowodową, rażąco godzącą w jej prawa (w zależności od umowy ryzyko wszczęcia sporu sądowego może bardziej obciążać jedną ze stron), uniemożliwiając jej de facto dowodzenia swoich racji w sporze sądowym, a inaczej sytuację, gdy umowa dowodowa została zawarta na partnerskich relacjach przez podmioty o równej pozycji negocjacyjnej.

W ocenie autora, za trafne uznać należy drugie stanowisko. System prawny nie może bowiem premiować nielojalnego zachowania strony procesu, co znajduje potwierdzenie zarówno w przepisach prawa materialnego (art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j.: Dz.U. z 2019 r., poz. 1145 ze zm. [zwana dalej ,,Kodeksem cywilnym” lub ,,k.c.”]), jak i procesowego (art. 3 i 4(1) k.p.c.).

Uznając, iż wyżej opisane uchylenie się od skutków umowy dowodowej, może stanowić nadużycie prawa procesowego, przejść należy do rozważenia, jakie konsekwencje prawne mogą zostać wyciągnięte wobec strony, która się go dopuściła.

I. Zastosowanie przepisu art. 5 k.c.

W nauce prawa oraz najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, iż nie jest możliwe stosowanie w procesie, w drodze analogii legis przepisu art. 5 k.c., który stanowi iż cyt. ,,Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.”. Przykładowo wskazać należy uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2013 r., wydaną w sprawie o sygn. akt III CZP 78/13 cyt. ,,Pierwotnie dyskusja ogniskowała się wokół pytania o dopuszczalność stosowania do oceny czynności procesowych art. 5 KC, a istotne tło dyskusji na tym tle stanowiły zasadniczo dopuszczające taką możliwość orzeczenia Sądu Najwyższego, między innymi uchwała z dnia 7 czerwca 1971 r., III CZP 87/70 (OSNC 1972, nr 3, poz. 42) i postanowienie z dnia 26 lipca 1978 r., II CR 248/78 (Państwo i Prawo 1981 r., nr 1, s. 141, teza). Chociaż stanowisko to znalazło zwolenników w doktrynie, to ostatecznie zdominował je pogląd odrzucający możliwość przenoszenia art. 5 KC do czynności procesowych, reprezentowany zarówno w piśmiennictwie, jak i w nowszym orzecznictwie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2000 r., II CKN 483/00, niepubl., z dnia 19 maja 2006 r., III CZ 28/06, niepubl. i z dnia 26 listopada 2009 r., I CZ 77/09, niepubl.).”W konsekwencji nie będzie zatem możliwe zablokowanie przez Sąd działający z urzędu lub na wniosek drugiej strony, uprawnienia strony do rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym, w tym do uchylenia się od skutków umowy dowodowej

II. Zastosowanie przepisu art. 226(2) § 2 k.p.c. w zw. z art. 4(1) k.p.c.

Z uwagi na brak możliwości zastosowania przepisu art. 5 k.c., rozważyć należy kwalifikację możliwości uchylenia się przez stronę procesu od skutków umowy dowodowej za nadużycie prawa procesowego. Zgodnie bowiem z przepisem art. 4(1) k.p.c. cyt. ,,Z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronom i uczestnikom postępowania nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono (nadużycie prawa procesowego).”. W konsekwencji, Sąd działający z urzędu lub na wniosek przeciwnika procesowego, będzie mógł zastosować wobec niej sankcje przewidziane w przepisie art. 226(2) § 2 k.p.c. cyt.:

,, § 2. W przypadku gdy sąd stwierdzi nadużycie przez stronę prawa procesowego, może w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie:

1)stronę nadużywającą skazać na grzywnę;

2)niezależnie od wyniku sprawy, odpowiednio do spowodowanej tym nadużyciem prawa procesowego zwłoki w jej rozpoznaniu, włożyć na stronę nadużywającą obowiązek zwrotu kosztów w części większej, niż wskazywałby wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów w całości;

3)na wniosek strony przeciwnej:

a)przyznać od strony nadużywającej koszty procesu podwyższone odpowiednio do spowodowanego tym nadużyciem zwiększenia nakładu pracy strony przeciwnej na prowadzenie sprawy, nie więcej jednak niż dwukrotnie,

b)podwyższyć stopę odsetek zasądzonych od strony, której nadużycie spowodowało zwłokę w rozpoznaniu sprawy, za czas odpowiadający tej zwłoce, z tym że stopa może zostać podwyższona nie więcej niż dwukrotnie; przepisów o maksymalnej dopuszczalnej wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie nie stosuje się.”.

III. Konkluzja

W obecnym stanie prawnym, strona niebędąca przedsiębiorcą lub będąca przedsiębiorcą-osobą fizyczną, która zawarła umowę dowodową, może na podstawie przepisu art. 458(6) § 1 k.p.c. uchylić się od skutków tej umowy, żądając rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym. O ile zachowanie to, może w ocenie autora zostać uznane za nadużycie przez stronę prawa procesowego, jedyne konsekwencje, jakie będą mogły wobec niej wyciągnięte, to te przewidziane w przepisie art. 226(2) § 2 k.p.c., które w żaden sposób nie przekreślają skuteczności wyżej opisanego uchylenia się od skutków umowy dowodowej. Jednocześnie uznać należy, że w zależności od wartości przedmiotu sporu, jak i przedmiotu procesu, stronie dokonującej nadużycia, zachowanie takie może się opłacać, gdyż korzyści ze zwiększenia szans na wygranie sporu sądowego, mogą znacząco przewyższać ryzyka związane z sankcjami za nadużycie prawa procesowego.

W ocenie autora opinii, z uwagi na szacunek dla doniosłej zasady pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać), przedmiotowa kwestia wymaga interwencji ustawodawcy, która umożliwi utrzymanie w mocy umowy dowodowej, również w przypadku, skorzystania przez stronę z uprawnienia do rozpoznania sprawy z pominięciem przepisów o postępowaniu gospodarczym. Obecny stan prawny godzi bowiem w aksjologię procesu, określoną m.in. przepisami art. 3 i 4(1) k.p.c., jak i w sam sens zawierania umów dowodowych przez podmioty, które mogą następnie jednostronnie uchylić się od ich skutków.

Krzysztof Drapiński

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie cywilnym 

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl

Autopromocja

REKLAMA

Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    SN: Firma może domagać się zadośćuczynienia za negatywną opinię w internecie

    Osoba prawna może domagać się finansowego zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od osoby prywatnej, która zamieściła opinię w internecie. Tak wynika z wtorkowej uchwały Sądu Najwyższego.

    Konsumenci nie przestaną kupować w sieci. Jak sprawić, aby e-commerce był bardziej eko?

    Światowy e-commerce generuje olbrzymie ilości emisji gazów cieplarnianych, ale można zauważyć, że największe firmy z tego obszaru są na dobrej drodze w kwestii neutralności klimatycznej. Co mogą robić mniejsi gracze na rynku? Jak zmniejszyć koszty redukcji emisji dwutlenku węgla? Jest kilka możliwości. 

    Jak zweryfikować, czy firma jest eko? Greenwashing jest coraz powszechniejszy

    Greenwashing nie jest już pojęciem obcym. Firmy coraz częściej proponują rozwiązania, które nazywają proekologicznymi. Czy jednak są takimi rzeczywiście?  Jak weryfikować te działania, by nie dać się nabić w „zieloną butelkę”?

    Małe, ale ważne. Busy do 3,5 t nieocenioną częścią sektora TSL

    Jeden z najszybciej rozwijających się sektorów polskiej gospodarki to sektor TSL (transport, spedycja, logistyka). Jak się okazuje, bardzo istotną częścią transportu drogowego w Polsce są busy do 3,5 t. Raport “Transport drogowy w Polsce 2023” podaje, że blisko połowa przychodów branży transportu drogowego pochodzi od transportu nierejestrowanego o DMC do 3,5 t.

    REKLAMA

    Firmy w okresowych trudnościach mogą ubiegać się o wsparcie. Budżet konkursu to 66 mln zł

    Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ogłosiła nabór do konkursu „Wsparcie firm w okresowych trudnościach”. Kto może złożyć wniosek o dofinansowanie i w jakim terminie? Na co można przeznaczyć otrzymane środki?

    Rozwój sztucznej inteligencji jak rewolucja przemysłowa? Firmy gotowe na zmiany

    Do 2030 r. będzie dziesiątki milionów nowych miejsc pracy dzięki SI - tak wynika z raportu McKinsey. Światowe Forum Ekonomiczne akcentuje jednak, że wiele stanowisk ulegnie likwidacji. O tym, że firmy muszą dostosować się do nowej rzeczywistości, wiadomo, pytanie brzmi - jak szybko? 

    Kalendarz marketingowy – czym jest i jak może pomóc w działalności małej firmy?

    Co to jest kalendarz marketingowy? Jak można wykorzystać to narzędzie do marketingu internetowego małych i średnich firm?

    Polska największym producentem jabłek w UE. Jabłek jemy jednak mało

    Polska jest największym producentem jabłek w Unii Europejskiej oraz 4. ich producentem na świecie. Mimo, że w naszym kraju tych owoców jest pod dostatkiem, a jabłko jest promowane jako owoc narodowy, jego spożycie nie rośnie. W gospodarstwach domowych zjada się rocznie ok. 11-12 kg jabłek na osobę.

    REKLAMA

    Hipermarkety tańsze niż dyskonty? Gdzie bardziej opłaca się robić zakupy?

    W sklepach ceny wciąż rosną, ale w niektórych trochę wolniej. Gdzie teraz opłaca się robić zakupy? Co lepiej kupić w dyskoncie a co w supermarkecie? Czy w najbliższym czasie można spodziewać się, że we wszystkich sklepach wzrost rdr. będzie jednocyfrowy? 

    Pożary paneli fotowoltaicznych. Jak zminimalizować ryzyko?

    Jak każdy inny rodzaj instalacji, fotowoltaika jest narażona na usterki i awarie: przegrzanie, uszkodzenia, przepięcia, a w skrajnych przypadkach nawet na pożary. Chociaż do zaprószenia ognia dochodzi bardzo rzadko, zawsze trzeba pamiętać o środkach ostrożności. Jak zminimalizować ryzyko awarii?

    REKLAMA