Zwolnienie z obowiązku przekazywania do ZUS dokumentów rozliczeniowych

Osoba prowadząca działalność gospodarczą, opłacająca składki wyłącznie za siebie i/lub za osoby współpracujące, jest zwolniona z comiesięcznego obowiązku składania zusowskich dokumentów rozliczeniowych, jeśli za poprzedni miesiąc kalendarzowy złożyła dokumenty rozliczeniowe, w których rozliczyła składki za cały miesiąc, a wykazana w nich podstawa wymiaru składek nie jest niższa od minimalnej podstawy ich wymiaru, czyli:

• 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na dany rok kalendarzowy,
• 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zwolnienie to dotyczy również miesięcy, w których następuje zmiana wysokości minimalnej podstawy wymiaru składek.

Polecamy: RODO w marketingu

Przedsiębiorcy opłacający „mały ZUS”

Z obowiązku składania zusowskich dokumentów rozliczeniowych zwolnione są także osoby, które opłacają tzw. mały ZUS (kod tytułu ubezpieczenia 05 90 xx i 05 92 xx), jeżeli złożą:

• pierwszą deklarację rozliczeniową ZUS DRA/imienny raport ZUS RCA oraz dodatkowo ZUS DRA cz. II/imienny raport ZUS RCA cz. II z najniższą podstawą wymiaru składek, ustaloną przez siebie na podstawie przychodu za ubiegły rok,
• kolejną deklarację rozliczeniową ZUS DRA/imienny raport ZUS RCA oraz ZUS DRA cz. II/imienny raport ZUS RCA cz. II w następnym roku kalendarzowym (za styczeń każdego roku) z ustaloną przez siebie podstawą wymiaru składek na podstawie przychodu za rok ubiegły.

Zaznaczmy, że osoby opłacające „mały ZUS” wraz z kompletem dokumentów rozliczeniowych składają nowe rodzaje dokumentów ZUS DRA cz. II oraz ZUS RCA cz. II:

• za styczeń każdego roku, z kwotą przychodu za ubiegły rok kalendarzowy, albo
• za pierwszy miesiąc po rozpoczęciu lub wznowieniu działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

Andrzej S. do końca lutego korzysta z preferencyjnych składek ZUS opłacanych od podstawy wymiaru w wysokości 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. W związku z tym, że jego roczny przychód z działalności gospodarczej osiągnięty w 2018 r. wyniósł 46 233,65 zł, spełnia warunki do skorzystania z „małego ZUS”. A zatem od 1 marca 2019 r. Andrzej S. wyrejestrował się z ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego na druku ZUS ZWUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 70 00, i zarejestrował się z tym samym dniem na druku ZUS ZUA z kodem 05 90 00.

Uwzględniając fakt, że w zeszłym roku Andrzej S. prowadził działalność przez 304 dni (2 miesiące działalność była zawieszona), jego przeciętny miesięczny przychód z działalności gospodarczej wynosi 4562,53 zł, co wynika z następującego wyliczenia:

(46 233,65 : 304) × 30 = 4562,53 zł.

W konsekwencji jego najniższa podstawa wymiaru składek od 1 marca 2019 r. powinna zostać skalkulowana w następujący sposób:

4562,53 × 0,5083 = 2319,13 zł.

Uwzględniając fakt, że w trakcie roku kalendarzowego przedsiębiorca zmienił kod tytułu ubezpieczenia, za marzec 2019 r. ma on obowiązek złożenia deklaracji ZUS DRA i dodatkowo deklaracji ZUS DRA cz. II. W następnych miesiącach 2019 r. Andrzej S. nie musi już składać dokumentów rozliczeniowych (chyba że zrezygnuje z korzystania z ulgi i rozpocznie opłacanie składek ZUS na zasadach ogólnych).

Przedsiębiorcy pobierający zasiłek macierzyński nieprzekraczający kwoty świadczenia rodzicielskiego

Jeśli przedsiębiorca opłaca składki wyłącznie za siebie i/lub za osobę współpracującą oraz za poprzedni miesiąc kalendarzowy złożył dokumenty rozliczeniowe z kodem tytułu ubezpieczenia 05 80 xx i 05 81 xx, w których rozliczone zostały składki na ubezpieczenie zdrowotne za cały miesiąc, a wykazana w nich składka jest równa 0, wówczas jest zwolniony z przekazywania dokumentów rozliczeniowych w okresie, w którym będzie prowadzić działalność i jednocześnie będzie pobierać zasiłek macierzyński, który nie przekracza kwoty świadczenia rodzicielskiego (wynoszącego obecnie 1000 zł).

Pozostałe grupy płatników składek zwolnione ze składania dokumentów rozliczeniowych

Do grupy płatników zwolnionych z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych zaliczają się także:

• osoby, które zgłosiły się dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, opłacające składki tylko za siebie, jeżeli w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia kwotę nie niższą niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (kod tytułu ubezpieczenia 19 00 xx) – osoby te są zwolnione z obowiązku składania dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc kalendarzowy także wówczas, gdy zmiana w stosunku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą ustawowej płacy minimalnej,
• osoby, które skorzystały z ulgi na start i przystąpiły tylko do ubezpieczenia zdrowotnego, ale tylko przez 6 miesięcy od dnia, w którym rozpoczęły prowadzenie działalności.

W sytuacji gdy przedsiębiorca rozpoczyna lub wznawia działalność:

• od pierwszego dnia danego miesiąca, jako płatnik składek powinien złożyć za ten miesiąc deklarację rozliczeniową ZUS DRA z pełnymi składkami,
• w trakcie miesiąca, jako płatnik składek powinien złożyć za ten miesiąc deklarację rozliczeniową ZUS DRA z pomniejszonymi proporcjonalnie składkami na ubezpieczenia społeczne i FP oraz pełną kwotą składek na ubezpieczenie zdrowotne. Za następny miesiąc natomiast zobowiązany jest on do złożenia deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA z pełnymi składkami.

Na podstawie tak złożonych dokumentów ZUS będzie sporządzać za przedsiębiorcę dokumenty rozliczeniowe za następne miesiące.

Jeśli przedsiębiorca kończy lub zawiesza działalność od pierwszego dnia następnego miesiąca i jest zwolniony ze składania ZUS DRA, ZUS przygotuje za niego dokumenty rozliczeniowe za ostatni miesiąc prowadzonej działalności.

Gdy osoba objęta dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym oraz rentowymi dodatkowo przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, wówczas składa za każdy miesiąc dwie deklaracje rozliczeniowe ZUS DRA z wykazanymi w polach X.01 odpowiednimi kodami tytułu ubezpieczenia:

• pierwszą, oznaczoną w polu I.02 identyfikatorem z zakresu 01–39, w której powinna być wykazana podstawa wymiaru oraz rozliczone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
• drugą, oznaczoną w polu I.02 identyfikatorem z zakresu 40–49, w której wykazaniu podlega podstawa wymiaru i rozliczona składka na ubezpieczenie zdrowotne.

Jeśli dana osoba złożyła deklarację z rozliczeniem składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe oznaczoną identyfikatorem z zakresu 01–39, organ rentowy będzie tworzył deklaracje ZUS DRA za kolejne miesiące. Drugą deklarację z rozliczeniem składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, oznaczoną identyfikatorem z zakresu 40–49, ubezpieczona osoba jest zobowiązana w dalszym ciągu przekazywać do ZUS co miesiąc.

Zasady składania dokumentów rozliczeniowych przez przedsiębiorców opłacających wyłącznie składkę na ubezpieczenie zdrowotne

Jeśli przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą i płaci składki na ubezpieczenie zdrowotne z więcej niż jednego źródła przychodu (w sytuacji gdy minimalna podstawa wymiaru składek na to ubezpieczenie jest wielokrotnością kwoty stanowiącej 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, wraz z wypłatami z zysku), wówczas nie musi składać dokumentów rozliczeniowych za miesiące, w których następuje zmiana minimalnej podstawy wymiaru składki zdrowotnej, o ile nie zmienia się liczba źródeł przychodu.

Podstawa prawna:

art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, art. 8 ust. 6–6a, art. 8 pkt 11, art. 16 ust. 5a, art. 18–20, art. 36, art. 36a–36aa, art. 47, art. 48c ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (j.t. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60);

art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 79 ust. 2, art. 81 ust. 2, art. 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60);

art. 5, art. 18, art. 23 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2018 r. poz. 646; ost.zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 2212);

art. 104, art. 104b ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1265; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60);

art. 9b ust. 2, art. 10 ustawy z 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1433; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 60);

art. 195 ustawy z 6 marca 2018 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 650);

§ 1 ust. 1 pkt 1, 5, 17, 18 rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 20 grudnia 2018 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika składek, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, raportów informacyjnych, oświadczeń o zamiarze przekazania raportów informacyjnych oraz innych dokumentów (Dz.U. z 2018 r. poz. 2495).

Mariusz Pigulski - ekspert i praktyk, zajmujący się od wielu lat prawem pracy i ubezpieczeń społecznych, absolwent Podyplomowego Studium Prawa Pracy na Uniwersytecie Łódzkim,
autor licznych opracowań i publikacji z dziedziny kadrowo-płacowej

Artykuł niniejszy jest fragmentem publikacji: Mały ZUS i inne formy opłacania składek