REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika

Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika
Odpowiedzialność odszkodowawcza pracownika

REKLAMA

REKLAMA

Odpowiedzialność odszkodowawcza na zasadach ogólnych w polskim prawie uregulowana jest w kodeksie cywilnym. Obok niej ustawodawca stworzył odrębne przepisy odnoszące się tylko i wyłącznie do pracowników a znajdujące swoje miejsce w kodeksie pracy.

Na początku należy wskazać, że szczególna regulacja dotycząca odpowiedzialności odszkodowawczej znajduje zastosowanie wyłącznie w stosunku do pracowników, którymi są osoby wskazane w art. 2 kodeksu pracy, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę, co oznacza, że nie ma zastosowania do osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia, czy też umowy o dzieło. Bezpośrednio stosuje się ją do odpowiedzialności pracownika wyglądem pracodawcy, zaś pośrednio pracownika względem osoby trzeciej. 

REKLAMA

Przepisy kodeksu pracy stanowią, że pracownicza odpowiedzialność odszkodowawcza powstaje gdy zostaną spełnione łącznie cztery przesłanki.

Mianowicie:

REKLAMA

- pracownik nie wykonał lub nienależycie wykonał swoje obowiązki,
- w mieniu pracodawcy powstała szkoda,
- działanie,  bądź też zaniechanie pracownika było zawinione,
- zaistniał adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem, bądź też zaniechaniem, które było zawinione, a powstałą szkodą w mieniu pracodawcy.

1. Pierwsza przesłanka wskazuje na nie wykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków pracowniczych. Przepis art. 100 kodeksu pracy stanowi, że pracownik powinien wykonywać swoją pracę starannie, sumiennie, a także z uwzględnieniem szeregu szczegółowych obowiązków, wynikających z prawa pracy czy przepisów zakładowych.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Powołany powyżej artykuł wyznacza podstawowe obowiązki pracownika wskazując, że są nimi szczególnie przestrzeganie czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, przestrzeganie regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych, dbanie o dobro zakładu pracy, chronienie jego mienia oraz zachowywanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę i inne.

Rozszerzając powyższe pracownik zobowiązany jest pozostawać w stanie gotowości do pracy w przewidzianym ilościowym wymiarze godzin, na swoim stanowisku pracy wyznaczonym przez pracodawcę.

REKLAMA

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego należy przyjąć, że w zakresie dbałości o dobro zakładu pracy i chronienia jego mienia pracowniczy obowiązek stanowi swoistą zasadę lojalności pracownika, w ramach której powinien on powstrzymywać się od działań niekorzystnych dla pracodawcy, tym bardziej zmierzających do wyrządzenia pracodawcy szkody (I PKN 118/97). 

2. Kolejną przesłanką jest zaistnienie w mieniu pracodawcy szkody, którą można zdefiniować jako uszczerbek w majątku pracodawcy, powstały bez jego woli, przy czym za szkodę nie można uznać normalnego zużycia przedmiotów udostępnionych pracownikom do pracy, jak również ubytków naturalnych – np. zgnite owoce.

3. Kolejną przesłanką, która warunkuje zastosowanie instytucji pracowniczej odpowiedzialności pracowniczej jest zawinione działanie, bądź też zaniechanie pracownika. Świadczy to o fakcie oparcia tej instytucji na zasadzie winy, którą należy pojmować szeroko i stopniowo, analogicznie jak w przypadku prawa karnego.

W takim razie wina umyślna zachodzi wówczas, gdy czyn został popełniony z zamiarem bezpośrednim, bądź ewentualnym. Zamiar bezpośredni oznacza, że pracownik chciał spowodować szkodę w mieniu pracodawcy. Zaś zamiar ewentualny cechuje się tym, że pracownik przewidywał możliwość wyrządzenia pracodawcy szkody i godził się na to.

Z drugiej strony mamy do czynienia z winą nieumyślną, która może mieć postać lekkomyślności lub niedbalstwa. O lekkomyślności mówimy wtedy, gdy pracownik przewiduje możliwość powstania powstania szkody poprzez naruszenie obowiązków pracowniczych, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że jej uniknie. Z kolei niedbalstwo istnieje wtedy, gdy pracownik wyrządził szkodę, lecz nie przewidywał możliwości jej wyrządzenia, chociaż taką możliwość powinien i mógł przewidzieć.

Rozróżnienie postaci winy ma olbrzymie znaczenie praktyczne, ponieważ w przypadku winy umyślnej, odpowiedzialność pracownika kształtuje się - w pełnej wysokości tj. pracownik zobowiązany będzie do zwrotu rzeczywistych strat w mieniu pracodawcy oraz utraconych korzyści. Z kolei w przypadku winy nieumyślnej – w ograniczonej wysokości, odnoszącej się tylko do rzeczywistej szkody powstałej w majątku pracodawcy.

4. Ostatnią przesłanką jest adekwatny związek przyczynowy, który zachodzi pomiędzy poniesioną przez pracodawcę szkodą, a zawinionym działaniem lub też zaniechaniem pracownika. Szkoda ma więc być normalnym, typowym następstwem zachowania pracownika.

Adekwatny związek przyczynowy oznacza normalne następstwa zachowania pracownika. Oznacza to, że pracownik, który wyrządził szkodę będzie odpowiadał za swoje zachowanie tylko wtedy, gdy szkoda powstała wskutek jego właśnie działania, bądź też do powstania której pracownik się przyczynił. Przypisanie tego związku ma bardzo istotny wpływ zarówno na powstanie odpowiedzialności, jak również gdy taka odpowiedzialność zachodzi, na jej zasięg. Może przecież zdarzyć się tak, że pracownik przyczynił się do powstania tylko części szkody. W tym wypadku, w oparciu o art. 115 kodeksu pracy, będzie on odpowiadał tylko za tę część szkody, która powstała w skutek normalnego następstwa jego zawinionego zachowania.

Zakres odpowiedzialności

Jak zostało już wspomniane, celowe wyrządzenie szkody w mieniu pracodawcy skutkuje powstaniem odpowiedzialności w pełnym wymiarze, czyli pracownik zobowiązany będzie do zwrotu rzeczywistych strat jak i utraconych korzyści z tytułu powstania szkody. 

Jednak w przypadku wyrządzenia szkody z winy nieumyślnej pracownik będzie odpowiadać jedynie w wysokości rzeczywiście powstałej szkody. Ponadto wobec takiego pracownika, pracodawca będzie mógł domagać się zwrotu w wysokości maksymalnie równowartości 3-miesięcznego wynagrodzenia za pracę. W związku z czym, może zdarzyć się taka sytuacja, w której pracodawca nie otrzyma pełnego wyrównania strat.

Przykładowo miesięczne zarobki Jana Kowalskiego wynoszą 2000 zł, zaś nieumyślnie wyrządzona szkoda opiewa na kwotę 20 000 zł. W takiej sytuacji pracodawca może żądać od Pana Jana zwrotu kwoty maksymalnie 6000 zł.

Ponadto, jak wskazuje orzecznictwo wysokość odszkodowania ustala się według cen z daty powstania szkody, a nie według cen ustalenia tego odszkodowania (IV PR 65/83); przy wyrządzeniu kilku szkód jednym zachowaniem, to łączne odszkodowanie nie może przekroczyć 3-miesięcznego wynagrodzenia za pracę, co oznacza, że jeżeli kilka szkód powstało wskutek odrębnych czynów pracownika, odszkodowanie oblicza się oddzielnie w stosunku do każdej powstałej szkody(III PN 1/89). Również należy zaznaczyć, że w obu przypadkach tj. umyślnym i nieumyślnym wyrządzeniu szkody przez pracownika, ciężar dowodu spoczywa na pracodawcy.
Możliwość częściowego wyłączenia odpowiedzialności reguluje paragraf 1 art. 117 kodeksu pracy. 

W ramach jego zastosowania, pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę w takim zakresie w jakim pracodawca, względnie osoba trzecia przyczynili się do powstania lub zwiększenia szkody. Oznacza to częściowe zwolnienie pracownika od odszkodowania, nie zaś całkowite. Jednakże przepis ten znajduje zastosowanie dopiero wtedy, gdy przyczynienie się pracodawcy, bądź tez osoby trzeciej do powstania/zwiększenia szkody pozostaje w adekwatnym związku przyczynowym z powstałą szkodą. Sąd Najwyższy wskazuje, że pracownik, który świadomie działał na szkodę pracodawcy nie może się powoływać na ten przepis, wysuwają zarzut, że do powstania szkody przyczynił się pracodawca poprzez złą organizację pracy i brak jej nadzoru.

Paragraf 2 art. 117 kodeksu pracy stanowi, że pracownik nie ponosi ryzyka związanego z działalnością pracodawcy, gdyż odpowiada on za spełnienie swoich obowiązków. W szczególności nie odpowiada za szkodę wynikłą w związku z działaniem w granicach dopuszczalnego ryzyka, a więc wówczas, gdy dany pracownik, działając na rzecz pracodawcy, poświęca dobro mniejszej wartości dla ratowania dobra o większej wartości. Jak przyjmuje Sąd Najwyższy (I PR 478/65) działanie w ramach dopuszczalnego ryzyka ma miejsce z reguły w sytuacjach, których nie można było przewidzieć. 

W odróżnieniu do sytuacji omówionej powyżej, w ramach zastosowania dopuszczalnego ryzyka, pracownik może całkowicie uwolnić się od odpowiedzialności za powstałą szkodę.

Ponadto, jak zostało wspomniane na wstępie, pracownicza odpowiedzialność odszkodowawcza ma także pośrednie zastosowanie w relacjach pracownik – osoba trzecia. Może się zdarzyć przecież tak, ze podczas pracy pracownik wyrządzi szkodę osobie trzeciej, nie zaś pracodawcy. 

Szkody na osobie

Po pojęciem szkody należy rozumieć zarówno szkody w mieniu, jak również szkody na osobie. W ramach tej odpowiedzialności możemy dokonać podziału na dwa przypadki: gdy do naprawienia szkody obowiązany jest pracodawca oraz gdy obowiązek naprawienia szkody spoczywa na pracowniku.

Z pierwszą sytuacją mamy do czynienia, gdy pracownik wyrządza szkodę osobie trzeciej z winy nieumyślnej w ramach wykonywania swoich obowiązków pracowniczych. W tym wypadku to pracodawca jest zobowiązany do naprawienia szkody osobie trzeciej w jej pełnym rozmiarze, co oznacza, że osobie trzeciej przysługuje roszenie tylko względem pracodawcy, a nie pracownika.

Dopiero po wyrównaniu szkody przez pracodawcę, po jego stronie powstaje roszczenie regresowe względem pracownika o zwrot poniesionych kosztów z tytułu wyrządzenia osobie trzeciej szkody, z tym zastrzeżeniem, że może dochodzić maksymalnie 3-krotności miesięcznego wynagrodzenia za pracę, przysługującego mu w dniu wyrównania szkody.

Druga sytuacja ma miejsce w trzech przypadkach: gdy pracownik wyrządził szkodę umyślnie; gdy pracownik wyrządził szkodę przy okazji wykonywania swoich obowiązków; gdy zatrudniający pracownika, pracodawca jest niewypłacalny (III CZP 5/76).

W wyżej wymienionych przypadkach pracownik jest zobowiązany do naprawienia szkody na zasadach ogólnych przewidzianych w kodeksie cywilnym, a więc w pełnym jej rozmiarze obejmującym rzeczywiste straty i utracone korzyści. Roszczenie osoby trzeciej skierowane jest w tym wypadku bezpośrednio wobec pracownika.

Należy zaznaczyć, że istnieją ponadto odrębne przepisy, które regulują odpowiedzialność odszkodowawczą za wspólne wyrządzenie szkody przez kilku pracowników, jednakże będzie o tym mowa w innym artykule.

Marek Pasiński – Radca Prawny
Wojciech Czerny - Prawnik

Kancelaria Radcy Prawnego w Krakowie www.pasinski.pl

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: Własne
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

REKLAMA

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Moja firma
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Współpraca na styku biznesu i nauki to nieocenione korzyści także dla firm

    Współpraca praktyków biznesu z instytucjami naukowymi wielu z nas kojarzy się głównie z działalnością społeczną. Korzyści dla uczelni i ich studentów są bowiem dość oczywiste. Mowa m.in. o dostępie do najnowszej wiedzy praktycznej i możliwości warsztatowego pogłębiania umiejętności uczniów, co pośrednio buduje także prestiż szkoły wyższej. A co z takiej współpracy może wynieść biznes? Wbrew pozorom to nie tylko poczucie dobrze wypełnionej misji, ale też korzyści ekonomiczne i wizerunkowe.

    Kto zakłada firmę by spełnić swoje marzenia a kto przechodzi na swoje, by skorzystać z okazji

    Daleko za sobą mamy już etap szybkiego przyrostu firm wskutek wymuszania przez dotychczasowych pracodawców przejścia na samozatrudnienie. Teraz rynek młodych firm znormalniał i niewiele różni się od innych, w krajach o ustabilizowanej od dekad gospodarce.

    Przedsiębiorcy z listą oczekiwań do nowego rządu. Na co liczą najbardziej?

    Lista oczekiwań przedsiębiorców wobec nowego rządu jest całkiem długa, a otwierają ją: odblokowanie środków z KPO, przywrócenie dialogu społecznego i stabilności wprowadzania zmian w przepisach czy powrót do poprzedniego sposobu rozliczania składki zdrowotnej.

    1000 zł na całe świąteczne zakupy? Taka kwota wystarczy połowie Polaków

    Ponad połowa badanych Polaków planuje przeznaczyć na wszystkie świąteczne (chodzi oczywiście o Święta Bożego Narodzenia) zakupy do 1000 zł - wynika z badania opublikowanego 6 grudnia 2023 r. przez Mastercard. Dodano, że ok. 46 proc. odkłada na ten cel z dużym wyprzedzeniem.

    REKLAMA

    Prawdziwa szynka, wędlina, kiełbasa, wędzonka – z czego powinny być zrobione? Określi rozporządzenie

    Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi przygotował 5 grudnia 2023 r. projekt rozporządzenia, które ma na celu wprowadzenie zasad stosowania określeń "szynka" „wędlina”, „wędzonka”, „kiełbasa” przy znakowaniu produktów żywnościowych. Po wejściu w życie tych przepisów będzie jasne jakie produkty będą mogły być oznaczane na opakowaniach tymi określeniami. Projekt ten spotkał się ze sprzeciwem polskich producentów żywności roślinnej.

    Do 200 tys. euro i szansa rozwoju w USA. 10-12 polskich startupów zostanie wybranych w I kwartale 2024 roku

    Maverick Nation wyselekcjonuje technologiczne startupy z Polski i umożliwi im rozwój w Stanach Zjednoczonych. Na początku II kwartału 2024 roku swoich sił w USA spróbuje od 10 do 12 polskich startupów, które na ten cel otrzymają do 200 tys. euro i niespotykane dotąd wsparcie biznesowe. To pierwszy polski, całkowicie prywatny projekt tego typu, utworzony bez wsparcia publicznego ze strony Polskiego Funduszu Rozwoju czy Europejskiego Funduszu Innowacji, co jest ewenementem w inicjatywach tego typu.

    Co dostaniemy zamiast podwyżki w 2024 roku? Firmy szukają oszczędności. Ale pracownicy mogą na tym zyskać!

    Widmo wysokich kosztów firmowych skłania pracodawców do szukania rozwiązań, które pozwolą optymalizować wydatki. Jednym z nich jest wdrożenie strategii pozapłacowej bazującej na benefitach żywieniowych, która zapewnia oszczędności zarówno firmie, jak i zatrudnionym. Aby przyciągnąć i zatrzymać talenty, firmy coraz częściej już na etapie rekrutacji informują o wartości finansowej benefitów, ponieważ kandydaci nie mają świadomości, z czego składa się całkowity pakiet wynagrodzeń. 

    Branża transportowa najdłużej czeka na pieniądze od kontrahentów

    Branża TSL jest najszybciej rozwijającym się sektorem gospodarki. Najważniejszą składową tego sukcesu jest transport, który w ciągu ostatnich 10 lat zwiększył zatrudnienie o blisko ćwierć miliona osób (najnowszy raport „Transport drogowy w Polsce 2023”). Skąd zatem biorą się finansowe wyzwania i problemy tej branży? Chociażby z długich terminów płatności. 

    REKLAMA

    Które branże mają najlepsze perspektywy na przyszły rok?

    Pozytywne dane z NBP pokazujące wzrost wskaźnika prognoz popytu dają optymizm firmom. Które branże mają najlepsze perspektywy? 

    Czy inwestorzy w spółki memowe są bardziej skłonni do inwestowania w kryptowaluty czy w akcje?

    Czy inwestorzy którzy wcześniej kupowali akcje memowej spółki GameStop mogą być zainteresowani bardziej tradycyjną giełdą? Jakie są główne trendy dominujące wśród osób wybierających inwestowanie w te nowe instrumenty?

    REKLAMA