Usługi serwisowe a zmiana stawek - porada

Nie ma wątpliwości, iż sama tylko gotowość do świadczeń w pewnym okresie czasu może być uznana za świadczenie usług. W ten sposób czynnościami opodatkowanymi są usługi polegające na zobowiązaniu się do serwisowania jakiegoś sprzętu, czy oprogramowania w przedziale czasowym. Te usługi pozostawania w gotowości, z których – notabene – nabywca może realnie nie korzystać, stanowią świadczenia ciągłe. Skoro polegają na gwarantowaniu, lecz niekoniecznie na faktycznych czynnościach, nie da się określić stopnia faktycznego ich wykonania. Dlatego należy uznać, iż wykonane zostają w całości lub w części z upływem okresu rozliczeniowego ustalonego między stronami.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług w różnych miejscach uzależniają skutki podatkowe od uznania, iż dane świadczenie zostało w całości lub w części zrealizowane. Dla przykładu zasadą jest, iż obowiązek podatkowy powstaje z momentem wykonania czynności. Z reguły import usług, gdzie miejscem opodatkowania jest siedziba świadczeniobiorcy, uznaje się za dokonany właśnie w momencie wykonania usługi. Ponadto – co do zasady – prawo do odliczenia nie przysługuje dopóki świadczenie (np. usługa ciągła polegająca na pozostawaniu w gotowości) nie zostanie zrealizowane.

Do grona tych przepisów dołączyły ponadto regulacje dotyczące zmiany stawek. Gdy zasadą jest, iż obowiązuje stawka właściwa na moment wykonania świadczenia, dla usług ciągłych – w tym usługi gotowości – upływ poszczególnego okresu rozliczeniowego uznany być powinien za moment wykonania usługi. Dlatego, co oczywiste, usługi serwisowe zakończone w 2010 r. (okres rozliczeniowy upłynął w 2010 r.) powinny być opodatkowane starą stawką.

Jednakże w praktyce mogą występować bardziej złożone przypadki. W warunkach umowy ramowej lub regulaminu usługodawcy często zawarte jest postanowienie, iż nabywca, który w pewnym okresie nie miał prawa korzystać z usługi serwisowej (po prostu jej nie nabył), jeśli zdecyduje się w następnym okresie rozliczeniowym skorzystać z tej usługi, jest dodatkowo obciążany obowiązkiem poniesienia opłaty za poprzedni okres, w którym nie był formalnie związany umową. Innymi słowy chodzi o sytuację, w której w pewnym okresie czasu usługodawca nie był (przestał być) obowiązany do serwisowania sprzętu lub oprogramowania nabywcy, zaś usługobiorca nie miał obowiązku ponoszenia wynagrodzenia z tego tytułu. Natomiast w kolejnym okresie nabywca zdecydował się korzystać z usług serwisowych, co jednak wiązało się dodatkowo z koniecznością zapłaty pewnego „wynagrodzenia” lub rekompensaty za okres poprzedni.

Tego rodzaju świadczenia występują często w branży informatycznej, gdzie decyzja o korzystaniu z serwisowania w okresie bieżącym wiąże się z koniecznością aktualizacji oprogramowania za okresy ubiegłe. Natomiast aktualizacja oprogramowania wiąże się z zapłatą określonej kwoty pieniędzy.

Ponadto opłata za przerwę w korzystaniu z serwisowania może mieć również charakter sankcyjny. Nabywca płaci wyższą należność ponieważ nie dochował lojalności swojemu dostawcy we wszystkich dotychczasowych okresach obejmujących łącznie np. wiele lat.

Jednakże brak jest w powyższych przypadkach uzasadnienia, by twierdzić, iż owa opłata, wynagrodzenie lub rekompensata za okres ubiegły dotyczy usługi gotowości, która – dla celów VAT – została wykonana również w owym ubiegłym okresie rozliczeniowym. Trudno bowiem mówić o usłudze w przypadku, gdy w danym okresie nie istniał stosunek prawny (porozumienie) na podstawie którego mogłaby być ona świadczona. Jeśli brak przesłanek do uznania, iż strony porozumiały się przed podjęciem się wykonywania usługi, nie można mówić o czynności podlegającej opodatkowaniu. Dla opodatkowania usługi wykonywanej w danym okresie wystarczyłby wyłącznie uprzedni konsensus, iż taka usługa będzie opodatkowana oraz że z tytułu jej świadczenia przysługuje wynagrodzenie. Gdy brak jest tego czynnika, nie można również mówić o czynności będącej przedmiotem VAT.

Polecamy: Wybór ryczałtu - krok po kroku

Jeśli zaś strony następczo, na moment zawarcia umowy na następny okres, uznają iż wynagrodzenie przysługuje za okres uprzedni, to wcale nie konstytuuje to usługi za ten ubiegły okres. Co najwyżej może oznaczać, iż obrót za bieżący okres powinien być zwiększony o obrót związany z okresem poprzednim. Przy założeniu, że w 2010 r. strony nie były związane umową, gdy – dajmy na to – w momencie zawarcia umowy serwisowej na 2011 r. zbywca obciąża nabywcę opłatą za aktualizację oprogramowania za 2010 r., nie można twierdzić, iż jakakolwiek usługa była świadczona w 2010 r. Brak stosunku prawnego przed okresem którego dotyczyła aktualizacja uniemożliwia takie twierdzenie. O wykonaniu usługi w zakresie aktualizacji możemy mówić co najwyżej w momencie zawarcia umowy na 2011 r. i zasadniczo nie będzie to usługa ciągła. Identyczne twierdzenia powinny dotyczyć opłat o charakterze sankcyjnym.

Powyższe twierdzenia są w pełni zgodne z orzecznictwem ETS oraz z poglądami doktryny. W sztandarowym orzeczeniu ETS w tym przedmiocie C-16/93 Tolsma stwierdzono, iż usługi świadczone za wynagrodzeniem „podlegają opodatkowaniu wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne”.

Podobne poglądy pojawiły się w orzeczeniu w sprawie C-498/99 Town & County Factors. Dlatego, gdy w danym okresie – np. w roku 2010 – nie istniało porozumienie w sprawie świadczenia, nie można mówić o usłudze ciągłej, rozpoczętej i zakończonej w 2010 r.

Powyższe ma znaczenie dla określenia skutków podatkowych takich sytuacji. Skoro nie mamy prawa uznać z mocą wsteczną, iż usługa była wykonywana w poprzednim okresie, np. roku 2010, to stawka podatkowa nie będzie związana z końcem roku 2010, lecz z momentem zawarcia porozumienia w sprawie sprzedaży „starych” aktualizacji lub będzie włączona w skład obrotu z tytułu świadczenia usługi w 2011 r.

To samo będzie dotyczyło momentu powstania obowiązku podatkowego. Nie będzie on zależny od końca poprzedniego okresu, lecz od postanowień dotyczących nowego okresu, które uwzględniają wynagrodzenie sankcyjne za brak korzystania z usługi w ubiegłym okresie lub zakup aktualizacji dotyczących ubiegłego okresu. Przede wszystkim jednak należy podatników przestrzec przed schematycznym wnioskowaniem, które sprowadza się do tego, iż to co dotyczy okresu ubiegłego z pewnością zostało w tym okresie wykonane. Jak widać, w niektórych przypadkach może się ono okazać zawodne.

Polecamy: Rozpoczęcie działalności a zakres opodatkowania

Polecamy: serwis Leasing