Czy warto wszczynać sprawę karną przeciwko dłużnikowi?

Najlepsza droga do celu - postępowanie cywilne.

Najwłaściwszym sposobem dochodzenia roszczeń jest postępowanie cywilne. Można w nim dochodzić między innymi:

- zaległej zapłaty,

- wydania rzeczy (np. powierzonych podwykonawcy),

- wykonania zobowiązania (np. wykonania umówionej usługi),

Obok głównego roszczenia pieniężnego można żądać zapłaty odsetek

- od dnia następnego po upływie terminu płatności, jeśli termin płatności był określony (np. w umowie, na fakturze),

- od dnia następnego po terminie określonym w wezwaniu do zapłaty,

- od dnia wniesienia pozwu (jeśli termin zapłaty nie był określony lub nie było wezwania do zapłaty).

Obok roszczeń niepieniężnych (wykonanie zobowiązania, wydanie rzeczy) można żądać:

- zwrotu utraconych korzyści, czyli tego, o co przedsiębiorca wzbogaciłby się, gdyby zobowiązanie było wykonane na czas,

- odszkodowania za to co przedsiębiorca stracił z tego powodu, że zobowiązanie nie zostało wykonane w terminie.

Zobacz: Białoruski sektor budowlany czeka na inwestorów

Uwaga!

Podpisanie faktury przez nabywcę nie jest już wymagane dla celów podatkowych. Warto jednak odbierać podpis od nabywcy. Podpisana faktura jest podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Pozew podlega wówczas opłacie w wysokości 1/4 opłaty sądowej.

Postępowanie karne

Najczęstszym motywem kierowania sprawy na drogę postępowania karnego jest to, że w przeciwieństwie do postępowania cywilnego jest ono wolne od opłat sądowych

Decydując się na dochodzenie roszczeń w postępowaniu karnym trzeba mieć na uwadze, że celem postępowania karnego jest przede wszystkim orzeczenie o winie i sprawstwie przestępstwa. Odzyskanie należnej zapłaty lub rzecz jest tu ściśle związane i wynika z uznania sprawcy za winnego popełnienia przestępstwa.

Jak wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach, niewykonanie umowy cywilno-prawnej nie przesądza o tym, że doszło do popełnienia przestępstwa.

Wydanie wyroku uniewinniającego zamyka drogę do orzeczenie jakiejkolwiek kwoty pieniężnej lub obowiązku zwrotu rzeczy w postępowaniu karnym. W takim przypadku roszczenia majątkowe pozostaną nieuwzględnione, nawet wtedy, jeśli były uzasadnione i prawidłowo zgłoszone.

Co i dlaczego można stracić decydując się wyłącznie na postępowanie karne?

Niepowodzenie w procesie karnym może w późniejszym czasie udaremnić dochodzenie roszczeń w postępowaniu cywilnym.

Obowiązek naprawienia szkody orzeczony w wyroku karnym może nie objąć całej należności.

Przedawnienie

Podstawowy okres przedawnienia roszczeń cywilnych wynosi 10 lat. Jednak dla roszczeń wynikających z działalności gospodarczej – jedynie 3 lata. Ulega on dalszemu skróceniu przy niektórych typach umów – np. do 2 lat przy mowie sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedawcy czy przy roszczeniach z umowy zlecenia.

Jeśli jednocześnie:

- postępowanie karne zakończy się po upływie okresu przedawnienia

- dłużnik zostanie uniewinniony bądź postępowanie zostanie umorzone (ale nie warunkowo umorzone)

- do zakończenia okresu przedawnienia nie zostanie prawidłowo wytoczone powództwo cywilne

to w wytoczonym później procesie cywilnym pozwany będzie mógł skutecznie podnieść zarzut przedawnienia.

Powód nie będzie mógł się bronić tym, że dochodził swoich praw żądając naprawienia szkody w postępowaniu karnym.

Zobacz: Remanent na koniec działalności

Odsetki

W razie skazania za przestępstwo przeciwko mieniu lub obrotowi gospodarczemu, sąd, na wniosek pokrzywdzonego orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części. Wniosek taki musi być złożony do zakończenia pierwszego przesłuchania na rozprawie głównej.

Jeśli pokrzywdzony takiego wniosku nie złożył lub złożył go po terminie, sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody, o ile poddaje sprawcę próbie, czyli:

- warunkowo umarza postępowanie karne lub

- warunkowo zawiesza wykonanie kary.

Szkodą, do której naprawienia sąd karny zobowiązuje sprawcę, jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa . Nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu jej wysokości tych składników i elementów szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek, zapłaty za naprawę przywłaszczonego i uszkodzonego mienia.

Warto więc pamiętać, że naprawienie szkody w postępowaniu karnym zostanie orzeczone bez odsetek, nawet jeśli dotyczy należności pieniężnej, której termin płatności był określony

Powództwo cywilne w procesie karnym.

Wytoczenie w procesie karnym powództwa cywilnego może uchronić przed negatywnymi skutkami upływu okresu przedawnienia, pod warunkiem, że zostało przyjęte do rozpoznania przez sąd. W takim przypadku bieg okresu przedawnienia zostaje przerwany.

Czy sąd karny jest zobowiązany rozpoznać powództwo cywilne?

NIE Nawet jeśli powództwo cywilne zostało przyjęte do rozpoznania, to nie znaczy, że sąd karny je rozpozna.

Powództwo cywilne zostanie pozostawione bez rozpoznania, jeśli:

- powód cywilny nie stawi się do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego i nie złoży wniosku o rozpoznanie pomimo jego nieobecności,

- w razie wydania orzeczenia innego niż skazujące ( to jest uniewinniającego, umarzającego postępowanie, warunkowo umarzającego postępowanie),

- jeżeli materiał dowodowy ujawniony w toku rozprawy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego, a uzupełnienie tego materiału spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania.

Jeśli powództwo cywilne w procesie karnym

- nie zostało przyjęte do rozpoznania lub

- zostało pozostawione bez rozpoznania

powód cywilny ma 30 dni na złożenie wniosku o przekazanie sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania spraw cywilnych. Przekroczenie terminu skutkuje tym, że pozew wniesiony w postępowaniu karnym nie wywoła żadnych skutków prawnych.

Praktyka dowodzi, że powództwa cywilne są niechętnie rozpoznawane w procesie karnym. Zgłoszenie przez pozwanego najprostszego dla spraw cywilnych zarzutu, np.

- potrącenia wzajemnej wierzytelności,

- niewykonania świadczenia wzajemnego,

- zgłoszenia roszczenia z rękojmi bądź gwarancji

powoduje, że sądy karne powołują się na przesłankę znacznej przewlekłości postępowania i pozostawiają je bez rozpoznania.

Uwaga!

Orzeczenie o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania zapada zawsze w orzeczeniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji. W takim przypadku powód cywilny nic nie zyskuje. Czas poświęcony na postępowanie karne jest dla niego bezowocny pod względem majątkowym. Musi też zadbać o przekazanie sprawy do wydziału cywilnego, skąd otrzyma wezwanie do uiszczenia opłaty sądowej od pozwu.

Co więc wybrać – proces cywilny czy karny?

Postępowanie cywilne zostało ukształtowane w taki sposób, że zapewnia dochodzenie każdego roszczenia w pełni, wraz z roszczeniami związanymi z żądaniem głównym (np. zapłata kwoty głównej z odsetkami). Jego celem jest ustalenie zasadności i rozmiaru zgłoszonego żądania i otwarcie drogi do dochodzenia należności w postępowaniu egzekucyjnym.

Proces karny ma natomiast na celu ustalenie odpowiedzialności prawno-karnej. Roszczenia majątkowe są w nim kwestiami drugorzędnymi.

Już z samego porównania celów obu postępowań wynika, że to postępowanie cywilne jest właściwe do ochrony roszczeń z umów i nie powinno być zastępowane procesem karnym.

Nie bez znaczenia jest również fakt, że w postępowaniu cywilnym powód jest stroną postępowania, które wszczyna. Ma niekwestionowany wpływ na jego bieg – może np. składać wnioski dowodowe, zaskarżyć orzeczenie. W postępowaniu karnym natomiast pokrzywdzonemu nie przysługują prawa strony. Aby móc aktywnie uczestniczyć w postępowaniu musi złożyć oświadczenie, że będzie działał w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego bądź wnieść powództwo cywilne.

Sprawy o roszczenia z niewykonanych przez kontrahentów umów winny być kierowane na drogę postępowania cywilnego.

Proces karny można traktować jako ostatnią deskę ratunku gdy uprawniony do dochodzenia roszczeń nie wniósł na czas powództwa cywilnego. W procesie karnym może żądać naprawienia szkody pomimo upływu terminu przedawnienia powództwa cywilnego. W takim przypadku może liczyć jedynie na orzeczenie obowiązku naprawienia szkody w kwocie głównej i musi pogodzić się z utratą świadczeń z nia związanych.

Agnieszka Schneider, adwokat
agnieszka.schneider@adwokatura.pl
Kancelaria Adwokacka
ul. Kazimierza Wielkiego 2
63-300 Pleszew