Czym jest potrącenie?

Co to jest potrącenie

Instytucja potrącenia polega na kompensacji wierzytelności, której dokonać mogą dwie osoby będące wobec siebie jednocześnie wierzycielami i dłużnikami w ten sposób, że jedna z tych osób nie spełnia swego świadczenia, lecz je umarza poprzez zaliczenie świadczenia drugiej osoby do własnej wierzytelności. Potrącenie powoduje więc wygaśnięcie zobowiązania. Zgodnie z art. art. 498. § 2. skutkiem potrącenia jest wzajemne umorzenie obu wierzytelności do wysokości wierzytelności  niższej. W sytuacji, gdy obie wierzytelności posiadają taką samą wysokość, to obie ulegają całkowitemu umorzeniu.

Wejdź na nasze Forum!

Maria Nowak jest wierzycielem Krzysztofa Nowaka na kwotę opiewającą na 3000 zł. Krzysztof Nowak jest jednocześnie wierzycielem Marii Nowak na kwotę opiewającą na 1500 zł.  W tym przypadku potrącenia można dokonać na kwotę 1500 zł, a do spłacenia zostaje wtedy 1500 zł.

Przesłanki potrącenia

Kodeks Cywilny (art. 498. § 1.²⁰² k.c.) wyróżnia następujące przesłanki potrącenia:

1. Wymóg istnienia dwóch wzajemnych wierzytelności, których właściciele są względem siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami (każda z tych dwóch osób może dokonać potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelności drugiej strony);
2. Wymóg jednorodzajowości świadczeń obu wierzytelności (przedmiotem wierzytelności, które podlegają potrąceniu muszą być pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku);
3. Wymóg wymagalności wierzytelności;
4. Wymóg zaskarżalności wierzytelności (musi istnieć możliwość dochodzenia obu wierzytelności przed sądem lub przed innym organem państwowym).

Materialnoprawne i prawnoprocesowe przesłanki i skutki złożenia oświadczenia o potrąceniu

W jaki sposób dokonuje się potrącenia

Zgodnie z art. 499. k.c. potrącenia (ustawodawca ma tu na myśli potrącenie ustawowe) dokonuje się poprzez złożenie stosownego oświadczenia woli drugiej stronie. Jest to więc czynność prawna o charakterze jednostronnym (inaczej ma się kwestia potrącenia umownego, którego nie reguluje Kodeks Cywilny, a które ma charakter czynności prawnej dwustronnej i które jest dopuszczalne w oparciu o zasadę swobody zawierania umów).

Oświadczenie o potrąceniu posiada moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Oświadczenie takie uważa się za skuteczne pod warunkiem, że zostało ono dostarczone do wierzyciela wzajemnego, w taki sposób, że mógł on się z nim z łatwością zapoznać. Ustawodawca nie wymaga przy tym, aby oświadczenie o potrąceniu złożone zostało w formie szczególnej, jednak obowiązek udowodnienia faktu potrącenia ciąży na osobie potrącającego, a więc warto zachować formę pisemną.

Kiedy można zastosować potrącenie?

Rodzaje wierzytelności nie podlegające potrąceniu

Rodzaje wierzytelności wyłączone od potrącenia wymienia art. 505. k.c. Są to następujące typy wierzytelności:

1) wierzytelności nie ulegające zajęciu;

2) wierzytelności o dostarczenie środków utrzymania;

3) wierzytelności wynikające z czynów niedozwolonych;

4) wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone przez przepisy szczególne.

Kwota wolna od potrąceń w 2015 roku

Potrącenie umowne

Potrącenie umowne nie jest uregulowane przepisami Kodeksu Cywilnego. Instytucja ta wynika z zasady swobody zawierania umów, która została uregulowana w art. 353¹ k.c. Potrącenie umowne jest umową wzajemną zawieraną pomiędzy dwoma wierzycielami, przy czym umorzenie jednej z wierzytelności jest w tym przypadku ekwiwalentem drugiej wierzytelności. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r. (Sygn. akt: I ACa 2213/05) nie mają tu zastosowania uregulowania dotyczące potrącenia ustawowego wynikające z art. 498 k.c. Zasady potrącenia umownego wynikają z treści umowy, a więc są kształtowane przez obie strony tej umowy. Nie istnieje przy tym wymóg jednorodzajowości świadczeń obu wierzytelności, wymóg wymagalności wierzytelności ani wymóg ich zaskarżalności. Strony mogą ponadto zdecydować, że potrącenie będzie miało moc wsteczną, albo będzie skuteczne od chwili potrącenia.

Potrącenie wierzytelności z tytułu kary umownej