Rachunek escrow zabezpieczy transakcję zbycia udziałów lub akcji

Rachunek ten zapewnia poczucie bezpieczeństwa każdej ze stron transakcji, gdyż kupujący zyskuje pewność, że sprzedający otrzyma pieniądze dopiero, gdy wywiąże się on ze swoich umownych obowiązków, a sprzedający – że kontrahent jest wypłacalny i nie wystąpią trudności z uregulowaniem ceny.

Rachunek zastrzeżony

Rachunek escrow to rachunek bankowy, który umożliwia dokonanie rozliczeń finansowych między kupującym i sprzedającym przy pomocy instytucji bankowej pełniącej rolę powiernika. Tryb działania rachunku zastrzeżonego polega na czasowym zablokowaniu przez bank środków pieniężnych ulokowanych na rachunku, aby uniemożliwić stronom transakcji ich wydatkowanie w sposób niezgodny z ustalonymi wcześniej warunkami. Co istotne, jedynym dysponentem środków pieniężnych wpłaconych na rachunek escrow jest bank. Uwolnienie przez bank środków zgromadzonych na rachunku escrow następuje dopiero po spełnieniu się przesłanek zastrzeżonych przez strony. Dodać należy, że środki mogą być wypłacane przez bank – w zależności od woli stron – jednorazowo lub w częściach.

W celu przystępnego zobrazowania funkcjonowania systemu escrow można odwołać się do nieskomplikowanego przykładu powiązanego z umową sprzedaży. Kupujący po zawarciu umowy sprzedaży wpłaca na rachunek escrow kwotę stanowiącą równowartość ceny, następnie sprzedający po okazaniu mu dokumentu potwierdzającego ulokowanie środków na rachunku spełnia na jego rzecz świadczenie wzajemne z umowy. Kolejno sprzedający okazuje bankowi dokument potwierdzający wykonanie zobowiązania na rzecz kupującego wraz z dyspozycją wypłaty. Bank – po weryfikacji spełnienia uzgodnionych między stronami warunków umowy sprzedaży – wypłaca sprzedającemu środki zgromadzone na rachunku celem zapłaty przez kupującego ceny.

Umowa rachunku escrow

Podstawą utworzenia rachunku zastrzeżonego jest umowa trójstronna zawierana pomiędzy kupującym, sprzedającym oraz bankiem. Umowa ta zwykle podpisywana jest na czas określony, a jego długość uzależniona jest od terminu finalizacji transakcji, na potrzeby której otwierany jest rachunek. Postanowienia umowy rachunku escrow powinny być negocjowane symultanicznie z umową zbycia udziałów (akcji), gdyż materie obu umów są ze sobą ściśle powiązane.

Szczególnie ważne jest, aby w umowie rachunku escrow w sposób skrupulatny uregulować zasady uwolnienia przez bank środków zgromadzonych na rachunku zastrzeżonym, jak też wskazać dodatkowo konkretne dokumenty, które będą stanowiły dowód ziszczenia się przesłanek z umowy zbycia udziałów (akcji) do wypłaty środków. W przeciwnym bowiem razie interesy stron transakcji mogą nie być dostatecznie zabezpieczone, jak i może pojawić się problem z realizacją przez bank dyspozycji wypłaty. Bank nie chcąc narazić się na odpowiedzialność odszkodowawczą, może odmówić wypłaty środków, jeżeli będzie miał wątpliwości, czy wszystkie przesłanki zostały spełnione. Warto też z tego względu, w umowie rachunku escrow przewidzieć klauzulę regulującą tryb rozwiązywania sporów dotyczących oceny wystąpienia przesłanek wypłaty środków.

Swoboda w kształtowaniu umowy escrow

Umowa rachunku zastrzeżonego nie jest przedmiotem regulacji prawnej, w związku z czym strony transakcji mają swobodę w kształtowaniu jej postanowień i mogą uregulować zasady funkcjonowania rachunku escrow stosownie do swoich indywidualnych potrzeb i specyfiki konkretnej transakcji. Strony mogą zatem dowolnie uzgodnić m.in.:

• warunki zwrotu środków wpłacającemu,
• warunki i procedurę wypłaty środków,
• rodzaj dokumentów, które należy przedłożyć instytucji bankowej wraz z dyspozycją wypłaty w celu potwierdzenia wykonania zobowiązania wzajemnego czy też spełnienia innych warunków koniecznych do zapłaty ceny. W przypadku transakcji zbycia udziałów (akcji) takim dokumentem może być dla przykładu zgodne oświadczenie stron transakcji bądź osoby trzeciej (wspólnego eksperta), że ziściły się przesłanki określone w umowie zbycia udziałów (akcji) do zapłaty ceny na rzecz dotychczasowego wspólnika (akcjonariusza).

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Przeznaczenie rachunku escrow

W transakcji zbycia udziałów (akcji) rachunek escrow może posłużyć stronom do dwóch kategorii rozliczeń. Po pierwsze rachunek zastrzeżony może być przeznaczony do rozliczenia ceny za udziały (akcje), w szczególności wtedy, gdy kupujący ma wpłacić cenę za udziały (akcje) jeszcze przed dniem zakończenia transakcji. Po drugie – do zabezpieczenia roszczeń kupującego wobec sprzedającego na wypadek nieprawdziwości oświadczeń i zapewnień złożonych przez sprzedającego w umowie zbycia udziałów (akcji). W tym ostatnim przypadku rachunek escrow stanowi pewnego rodzaju depozyt gwarancyjny. W praktyce może bowiem zdarzyć się, że w pewnym czasie po transakcji wyjdzie na jaw, że sprzedający zataił przed kupującym niekorzystne okoliczności związane ze zbywanymi udziałami (akcji) lub samą spółką, której udziały (akcje) są przedmiotem umowy sprzedaży.

W zależności od transakcji strony mogą otworzyć dwa odrębne rachunki zastrzeżone, w takim przypadku jeden będzie służył do zapłaty ceny a drugi do uregulowania ewentualnych roszczeń gwarancyjnych, bądź też otworzyć tylko jeden rachunek escrow. Wówczas w dniu zamknięcia transakcji większość środków zgromadzonych na rachunku jest wypłacana sprzedającemu tytułem ceny. Pozostała ich część przez okres uzgodniony przez strony pozostaje na rachunku i w zależności od tego, czy przez ten czas powstaną roszczenia kupującego wobec sprzedającego, są wypłacane kupującemu (jako odszkodowanie) albo sprzedającemu (jako zapłata reszty ceny). Oczywiście strony mogą przy danej transakcji utworzyć tylko jeden rachunek escrow bądź do zapłaty ceny bądź wyłącznie do zabezpieczenia roszczeń gwarancyjnych.

Waluta i oprocentowanie rachunku escrow

Rachunek zastrzeżony w zależności od decyzji stron może być prowadzony w złotówkach lub walucie obcej na rzecz kupującego bądź sprzedającego. Kupujący i sprzedający mogą też wspólnie uzgodnić, czy zgromadzone na rachunku środki mają podlegać oprocentowaniu i komu mają przypaść odsetki z tego tytułu. Dodać należy, że instytucje bankowe za otworzenie i prowadzenie rachunku zastrzeżonego pobierają opłaty, które zazwyczaj stanowią określony procent wartości transakcji.

Podsumowanie

Rachunek escrow jest instrumentem, który umożliwia zabezpieczenie zarówno interesów kupującego jak i sprzedającego. W transakcji zbycia udziałów (akcji) może on być wykorzystany do zabezpieczenia ceny oraz roszczeń kupującego w związku z nieprawdziwością zapewnień i oświadczeń złożonych przez sprzedającego w umowie sprzedaży. Zsynchronizowanie momentu zwolnienia środków pieniężnych z rachunku zastrzeżonego z chwilą przejścia własności zbywanych udziałów (akcji) albo stwierdzenia wad udziałów (akcji) – dzięki umiejętnemu skonstruowanie postanowień umowy rachunku escrow jak i umowy sprzedaży udziałów (akcji) – pozwala na zabezpieczenie i pogodzenie indywidualnych interesów obu stron transakcji.

Autor: Ewa Marczak, prawnik, Kancelaria Prawna Piszcz i Wspólnicy