Spółka jawna

Dla kogo spółka jawna

Można przyjąć, iż spóła jawna jest wśród spółek prawa handlowego (regulowanych w ksh) odpowiednikiem spółki cywilnej. Bardzo podobna struktura i sposób reprezentacji oraz prowadzenia jej spraw sprawia, iż jest przewidziana (docelowo) dla tego samego odbiorcy. W ramach spółki jawnej powinno się (choć formalnie nie ma tu żadnych ograniczeń) – prowadzić niewielkie przedsiębiorstwo i działalność gospodarczą, która nie narazi wspólników na dużą odpowiedzialność.

Podobnie jak w spółce cywilnej (choć z pewnymi ograniczeniami opisanymi w dalszej części artykułu) wspólnicy spółki jawnej ponoszą odpowiedzialność za jej zobowiązania całym swoim majątkiem- stąd zaciąganie przez spółkę dużych zobowiązań może się okazać ryzykowne.

Spółka jawna nie posiada również organów, a jej wewnętrzne funkcjonowanie w znacznej mierze opiera się na wzajemnym porozumieniu i zaufaniu wspólników- ewentualne konflikty mogą w łatwy sposób sparaliżować pracę spółki.

Polecamy: Postępowanie podatkowe

W odróżnieniu jednak od spółki cywilnej, spółka jawna ma podmiotowość prawną – jest więc, na gruncie prawa cywilnego, oddzielnym od wspólników podmiotem prawa- nie ma jednak osobowości prawnej (ta jest zarezerwowana dla spółek kapitałowych).

Spółka jawna jest jednym z podmiotów zwanych „ułomnymi osobami prawnymi” – kodeksowo zwanych jednostkami organizacyjnymi nie posiadającymi osobowości prawnej, którym ustawa nadała zdolność prawną. Oznacza to, że spółka może posiadać własny majątek (odrębny od majątku wspólników), zaciągać zobowiązania we własnym imieniu, pozywać i być pozywaną. Wkłady wnoszone przez wspólników stają się własnością spółki – podobnie jak rzeczy i prawa nabyte w trakcie jej funkcjonowania – inaczej niż ma to miejsce w spółce cywilnej – nie powstaje współwłasność pomiędzy wspólnikami.

Reasumując- spółka jawna - podobnie jak spółka cywilna przeznaczona jest dla stosunkowo niewielkich przedsięwzięć- większe zobowiązania mogą stanowić spore ryzyko dla wspólników.

Jeśli chodzi o osoby wspólników - przepisy kodeksu spółek handlowych nie przewidują w tym zakresie, żadnych ograniczeń – mogą nimi być zarówno osoby fizyczne, jak i inne podmioty (osoby prawne i „ułomne osoby prawne”).

Ograniczenie pojawia się w celu w jakim może być zawarta spółka jawna- musi to być prowadzenie przedsiębiorstwa (działalności gospodarczej) – spółka jawna nie może więc mieć charakteru niekomercyjnego.

Jak założyć spółkę jawną

Spółka jawna jest jedną ze spółek prawa handlowego regulowanych w kodeksie spółek handlowych- stąd jak wszystkie w swojej docelowej postaci powstaje dopiero z momentem wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Pierwszym krokiem do założenia spółki jest jednak spisanie umowy.

Umowa

Umowa spółki jawnej nie wymaga formy aktu notarialnego- musi natomiast mieć co najmniej formę pisemną. Zgodnie z art. 25 ksh obowiązkowymi elementami umowy są:

- firma i siedziba spółki

Firma spółki jawnej (oprócz nazwy własnej) musi zawierać nazwisko lub firmę co najmniej jednego ze wspólników oraz oznaczenie spółka jawna (w obrocie dopuszczalne jest użycie skrótu sp. j.). Kolejność występowania nazwisk, czy miejsce położenia nazwy własnej jest nieistotne.

Jan Kowalski i Stefan Nowak postanowili założyć spółkę jawną- „Kowak”. Firma spółki jawnej powinna wyglądać następująco: „Kowak” J. Kowalski S. Nowak spółka jawna. Może również wyglądać następująco „Kowak” Kowalski sp. j. – ważne aby znalazło się w nim co najmniej jedno nazwisko. Nazwa własna spółki nie musi się w ogóle pojawić.

Siedzibą spółki jest miasto, w którym spółka faktycznie działa (ma np. swoje biuro lub biuro centrali)- siedziba nie jest oznaczana adresem (nr ulicy i domu/ mieszkania).

- określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartości,

Wkłady w spółce jawnej mogą stanowić:

- pieniądze
- przekazanie własności przedmiotów i praw na rzecz spółki
- przekazanie przedmiotów i praw na rzecz spółki- do użytkowania
- obciążenie praw (np. zabezpieczenie kredytu zaciągniętego na rzecz spółki hipoteką na własnej nieruchomości)
- świadczenie usług i pracy na rzecz spółki.

Zobacz: Do czego służy REGON?

Co do zasady jedynym warunkiem dotyczącym wkładu jest możliwość jego wyceny. Wysokość wkładu jest istotna dla ustalenia udziału kapitałowego w spółce i tym samym prawa pobierania zysku. Wspólnik nie jest zobowiązany ani uprawniony do zwiększenia wkładu ustalonego w umowie spółki (bez jej zmiany).

- przedmiot działalności spółki,

Przedmiot działalności spółki powinien odpowiadać Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) - jest to przydatne przy zgłaszaniu spółki do KRS.

- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Spółka jawna (jak wszystkie inne spółki) może być zawarta na czas określony- po którego upływie (o ile wspólnicy nie zadecydują inaczej- będzie rozwiązana.

Spółka oprócz określonego czasu - może być zawiązana dla wykonania określonego przedsięwzięcia. Po jego wykonaniu może być rozwiązana.

Teoretycznie wystarczy, aby umowa spółki zawierała te cztery wskazane elementy- będzie mogła zostać wpisana do rejestru przedsiębiorców i rozpocząć działania. Wszystkie zasady rządzące stosunkami wewnętrznymi spółki oraz jej działaniem w stosunku do osób trzecich będą podlegały reżimowi ustawowemu.

Wspólnicy mogą jednak umowę spółki zmodyfikować wg własnych potrzeb- możliwość zmiany zasad ustawowych będzie wskazywana w opracowaniu.

Zgłoszenie i wpis do rejestru przedsiębiorców KRS

Spóła jawna do swojego powstania (i możliwości skutecznego działania) potrzebuje wpisania w KRS. Wpis ma w przypadku spółek osobowych charakter konstytutywny- tj. powołuje je do istnienia (wpis deklaratywny potwierdza tylko określony stan rzeczy).

Przypadku spółek kapitałowych (sp. z o.o. i S.A.) – przed wpisem do rejestru a po spisaniu umowy (statutu) – spółka może działać w formie spółki w organizacji- mającej status „ułomnej osoby prawnej”.

Kto zgłasza spółkę do rejestru

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek zgłoszenia spółki jawnej do rejestru.

Co musi znaleźć się w zgłoszeniu

• firma, siedziba i adres spółki,
• przedmiot działalności spółki,
• nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
• nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób reprezentacji.

Co należy dołączyć do zgłoszenia

Do zgłoszenia należy dołączyć:
- umowę spółki
- złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów osób uprawnionych do reprezentowania spółki.
- Dowód uiszczenia opłaty sądowej za wpis do rejestru (750 zł).

Gdzie i jak składa się wniosek

Wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców nowej spółki składa się do właściwego wydziału gospodarczego sądu rejonowego, w okręgu którego znajduje się znajduje się siedziba spółki (w przypadku dużych miast istotny jest również jej adres - jako wskazówka do właściwości sądu).

Wniosek należy złożyć na urzędowym formularzu. W przypadku spółki jawnej (oraz partnerskiej i komandytowej) jest do druk KRS-W1

Zgłaszając spółkę do rejestru musimy załączyć dodatkowo formularze:
- KRS-WM – przedmiot działalności
- KRS- WB – wspólnicy spółki jawnej

Ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

Każde zarejestrowanie spółki ( i m.in. spółdzielni) podlega ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Zgłoszenia można składać w sądach rejestrowych. Koszt ogłoszenia wynosi:
- 500 zł przy pierwszym wpisie do rejestru
- 250 zł przy kolejnych wpisach (zmianach wpisów).

NIP i REGON

Spółka jawna jest samodzielnym podmiotem prawa- jednostką organizacyjną, która nie posiada osobowości prawnej, ale której ustawa nadała zdolność prawną. Oznacza to, że spółka jawna jest odrębnym od wspólników przedsiębiorcą- prowadzącym działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. Taka regulacja skutkuje tym, że spółka musi mieć oddzielny NIP (jest samodzielnym podatnikiem podatku VAT) i REGON.

NIP konieczny jest do rozliczania podatku VAT przez spółkę. Spółki osobowe nie są jednak podatnikami podatku od osób prawnych (CIT)- opodatkowanie zysków obciąża wspólników spółki.

Prowadzenie działalności w ramach spółki

Zarejestrowawszy spółkę w KRS, urzędzie skarbowym i GUS- można przystąpić do prowadzenia działalności w ramach spółki jawnej. W tym miejscu warto wspomnieć o reprezentacji i prowadzeniu spraw spółki i przede wszystkim podziale zysków i strat.

Reprezentacja i prowadzenia spraw spółki

Prowadzenie spraw spółki- oznacza takie działanie, które odnosi się wyłącznie do sfery wewnętrznej spółki – nie oddziałując na podmioty trzecie- np. poprzez podejmowanie uchwał. Działanie skierowane do innych podmiotów to reprezentacja spółki.

- prowadzenie spraw spółki

Uprawnienie do prowadzenia spraw spółki co do zasady spoczywa na każdym ze wspólników, są oni do tego nie tylko upoważnieni, ale i zobowiązani(nie mogą się uchylić od obowiązku). Samodzielne prowadzenie spraw ograniczone jest jednak do tzw. spraw zwykłego zarządu, a i nawet wtedy każdy z pozostałych uprawnionych wspólników może złożyć sprzeciw od takiej czynności- powodując obowiązek podjęcia w danej sprawy uchwały (uchwała musi być podjęta jednomyślnie przez wspólników posiadających prawo do prowadzenia spraw spółki).

Natomiast sprawy przekraczające zwykły zarząd (zazwyczaj generujące duże ryzyko lub powodujące znaczne obciążenie finansowe)- zawsze wymagają jednomyślnej uchwały wspólników (w tym również tych nie posiadających prawa prowadzenia spraw spółki).

W umowie spółki lub uchwale wspólników można zastrzec, iż uprawnienia do prowadzenia spraw spółki należą wyłącznie do wybranych wspólników/ wspólnika. Umowa nie może jednak wyłączyć prowadzenia praw spółki w stosunku do wszystkich wspólników i powierzyć go osobie trzeciej.

W przypadku, w którym wspólnikiem spółki jawnej jest osoba prawna lub inny podmiot wyposażony w organy- decyzje dotyczące prowadzenia spraw spółki (oraz reprezentacji)- w imieniu takiego wspólnika podejmowane są zgodnie z zasadami funkcjonowania jego organów.

Kwestia przekraczania zwykłego zarządu- jest niedookreślona i może się różnic w zależności od spółki i przedmiotu jej działalności. Przyjmuje się, że są to sprawy generujące duże ryzyko, znacząco różniące się od typowych działań danej spółki, mocno obciążające finansowo , czy dotyczące zbycia lub obciążenia nieruchomości należącej do przedsiębiorstwa.

Zobacz: Jak przebiega postępowanie rejestrowe?

Reprezentacja

Każdy wspólnik spółki jawnej jest uprawniony do jej reprezentowania. Jednakże umowa spółki może:
- pozbawić jednego/ lub kilku wspólników prawa do reprezentowania spółki
- zobowiązać wspólników do łącznej reprezentacji (np. z innym wspólnikiem lub prokurentem).

Pozbawienie wspólnika prawa do reprezentacji (o ile nie jest efektem zmiany umowy)- może nastąpić jedynie z ważnych przyczyn na mocy orzeczenia sądu.

Prokura
Prokura jest specyficznym rodzajem (stałego) pełnomocnictwa, w którym przedsiębiorca (wpisany do KRS) upoważnia prokurenta do jego reprezentacji w całym zakresie prowadzonej działalności. Prokurent może występować samodzielnie, jak i łącznie z innym wspólnikiem lub drugim prokurentem.
Do powołania prokury konieczna jest jednomyślna uchwała wspólników- do jej odwołania wystarczy już decyzja jednego wspólnika (uprawnionego do prowadzenia spraw spółki). Prokura jest ujawniana w KRS spółki (wpis konstytutywny). Do wniosku należy załączyć poświadczony notarialnie wzór podpisu.

Podział zysku

Prowadzenie działalności w ramach spółki jawnej zawsze powinno dążyć do osiągnięcia zysku. Ten powinien podlegać podziałowi pomiędzy wspólników.

Kodeks spółek handlowych wskazuje, że podział zysku nie jest powiązany z wielkością wkładów wniesionych przez wspólników oraz przede wszystkim zakłada równy udział w zysku. Ta reguła może być zmieniona w umowie spółki

Umowa spółki może przewidywać, różne sposoby podziału zysku (a także udziału w stratach)np.:
- powiązany parytetem wielkości wkładów
- ustalanym procentowo indywidualnie dla każdego ze wspólników (wg dowolnych kryteriów).

Co do zasady udział w zyskach odpowiada udziałowi w stratach danej spółki. Oznacza to, że jeżeli w umowie nie zastrzeżono inaczej- każdy ze wspólników ma równy udział w stratach. Umowa spółki może przewidywać jednak inne zasady, włącznie z wyłączeniem danego wspólnika w ogóle w udziału w stratach (nie można jednak wyłączyć wspólnika z udziału w zyskach).

Stopień udziału w stratach spółki jest istotny wyłącznie w stosunkach wewnętrznych- nie ma znaczenia dla wierzycieli spółki (porównaj dalszą część artykułu dotyczącą odpowiedzialności za zobowiązania spółki).

Zysk powinien być dzielony raz do roku (chyba, że spółka została zawarta na krótszy czas)- ustawa dopuszcza tu jednak możliwość daleko idących zmian.

- udział kapitałowy

Dodatkowo w odróżnieniu od spółki cywilnej, spółka jawna wprowadza instytucję udziału kapitałowego- tj. nominalnej wartości rzeczywiście wniesionego wkładu. Wartość wkładu kapitałowego stanowi podstawę do ciekawego uprawnienia wspólnika spółki jawnej. Otóż ma on prawo do corocznego pobierania odsetek od udziału kapitałowego – w wysokości 5%, nawet wtedy gdy spółka poniosła stratę.

Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki

Wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za długi spółki- jest to jednak odpowiedzialność subsydiarna (pomocnicza) w stosunku do samej spółki. Wierzyciel w pierwszej kolejności kieruje bowiem swoje roszczenia w pierwszej kolejności do spółki- dopiero kiedy spółka okaże się niewypłacalna- może rozpocząć egzekucję majątku wspólników.

Odpowiedzialność wspólników ma charakter solidarny- oznacza to, że wierzyciel może ściągnąć dług od wszystkich lub tylko niektórych dłużników. Ci, którzy uregulowali należność mają potem roszczenia zwrotne do pozostałych wspólników (regres).

Odpowiedzialność wspólników ma również charakter osobisty i nieograniczony. Oznacza to, że odpowiadają całym swoim majątkiem osobistym i w sposób nieograniczony (choć mogą potrącić zobowiązania jakie mają osobiście w stosunku do wierzyciela spółki).

Odpowiedzialność za długi wspólnika – przedsiębiorcy

Wspólnicy spółki jawnej ponoszą również odpowiedzialność za zobowiązania wspólnika- przedsiębiorcy jednoosobowego, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki. Odpowiedzialność jest ograniczona do wartości wniesionego przedsiębiorstwa według stanu w chwili wniesienia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela.

Oznacza to, że wchodząc w spółkę z przedsiębiorcą możemy ponosić odpowiedzialność za jego długi powstałe przed przyjęciem go do spółki i wniesieniem do jej majątku przedsiębiorstwa.

Dochodzenie roszczeń od wspólników

Co prawda odpowiedzialność wspólników jest subsydiarna (patrz wyżej)- jednak wierzyciel nie musi czekać do stwierdzenia niewypłacalności spółki, żeby pozwać wspólników. Ma dwa inne wyjścia:

- może pozwać wspólników razem ze spółką (w takiej sytuacji nie otrzyma jednak klauzuli wykonalności przeciwko wspólnikom dopóki nie wykaże niewypłacalności spółki),
- może pozwać samą spółkę- po czym po stwierdzeniu jej niewypłacalności, rozszerzyć jej wykonalność na wspólników (otrzyma klauzulę wykonalności na wyroku wydanym przeciwko spółce – na jej wspólników). W tym wypadku nie jest jednak możliwe dalsze rozszerzenie klauzuli na małżonków wspólników- a tym samym sięgnięcie do ich majątku wspólnego.

Kiedy można skierować egzekucję przeciwko wspólnikom

Skierowanie roszczeń przeciwko wspólnikom jest możliwe w przypadku bezskutecznej egzekucji przeciwko spółki (kiedy komornik umorzył postępowanie egzekucyjne jako bezskuteczne), jak również w sytuacji, w której oczywiste jest, że egzekucja będzie bezskuteczna.

Polecamy: serwis VAT

Adam Kret