Księgi rachunkowe też dla jednoosobowych firm

Prowadzenie działalności gospodarczej, w zależności od rodzaju wybranej formy opodatkowania, wymaga od podatnika prowadzenia ewidencji zdarzeń gospodarczych, mających wpływ na wysokość podatku dochodowego. Zasadniczo w tym celu stosuje się dwa rodzaje rejestrów - mianowicie podatkową księgę przychodów i rozchodów, czyli tak zwaną uproszczoną księgowość oraz pełną księgowość na podstawie ksiąg rachunkowych.  

W przypadku osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych, spółek partnerskich oraz spółdzielni socjalnych, należy prowadzić księgi rachunkowe, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro (5 293 440 zł w 2011 roku dla roku 2012).

Forma opodatkowania może wpłynąć na decyzję o ewidencji

Wybór formy opodatkowania to istotny punkt w trakcie zakładania działalności gospodarczej. Rozpoczynający działalność gospodarczą  podatnicy, poza złożeniem odpowiedniego wniosku o wpis do centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej (formularz CEIDG-1 ), obowiązani są do wyboru formy opodatkowania, zgodnie z którą będą rozliczać się z organem podatkowym z tytułu podatku dochodowego. Należy przy tym pamiętać, że do dyspozycji mają aż 4 różne metody, różniące się stopniem trudności w zakresie prowadzenia ewidencji operacji gospodarczych podlegających opodatkowaniu. Należą do nich:

•    Opodatkowanie na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej (18%, 32%)

•    Opodatkowanie według jednolitej stawki podatku (19%)

•    Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

•    Karta podatkowa

Wybór właściwej dla podatnika formy ustalania wartości zobowiązania względem fiskusa jest bardzo istotny, gdyż wpływa on na wysokość przyszłego podatku, jak również na rodzaj i zakres prowadzonych ewidencji księgowych.

Przy wyborze jednej z dwóch pierwszych form opodatkowania podatkiem obciążony jest dochód, to znaczy różnica pomiędzy faktycznie uzyskanym przychodem, a kosztami jego uzyskania dlatego też koniecznym jest prowadzenie ewidencji zdarzeń gospodarczych, ujmującej zarówno przychody, jak i koszty, w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów lub też bardziej zaawansowanej formy, to znaczy ksiąg rachunkowych.

Kolejna forma opodatkowania, to znaczy ryczał od przychodów ewidencjonowanych wymaga od przedsiębiorcy prowadzenia ewidencji przychodów, co stanowi istotne uproszczenie.

Przy opodatkowaniu w formie ryczałtu podatek odprowadzany jest jedynie od przychodów, natomiast w przypadku karty podatkowej wartość podatku ustalona jest na podstawie decyzji naczelnika urzędu skarbowego. Można zatem stwierdzić, że potrzeba prowadzenia pełnej księgowości może wynikać z zastosowania opodatkowania na zasadach ogólnych lub też podatku liniowego.

Do 1 200 000 euro wybór rodzaju ewidencji zależy od preferencji przedsiębiorcy

Wybór metody ewidencjonowania operacji podlegających opodatkowaniu zależy od preferencji przedsiębiorcy (do limitu 1 200 000 euro), jak również od wybranej formy opodatkowania. Podatkowa księga przychodów i rozchodów to niewątpliwie łatwiejsze rozwiązanie, służące głównie celom podatkowym. Wynika to bezpośrednio z faktu, iż jest ona prowadzona w systemie księgowości pojedynczej, polegającej na rejestracji przychodów ze sprzedaży, zakupów towarów lub materiałów oraz wydatków, zapisywanych pojedynczo w księdze po dokonaniu transakcji. W przeciwieństwie do podatkowej księgi przychodów i rozchodów, księgi rachunkowe, prowadzone w ramach tak zwanej pełnej księgowości, dają pełniejszy obraz sytuacji gospodarczej jednostki, co wynika z faktu, iż są prowadzone na podstawie dowodów księgowych, ujmując zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym.

Pomimo, iż prostszą formą ewidencji księgowej jest podatkowa księga przychodów i rozchodów, jednakże podatnik może zdecydować się na rozwiązanie bardziej zaawansowane, dostarczające wszelkie niezbędne informacje rachunkowo-księgowe w postaci sprawozdania finansowego. Istotnym jest również, aby podkreślić, że w przypadku, gdy suma przychodów uzyskanych w poprzednim roku podatkowym wyniosą co najmniej równowartość kwoty 1 200 000, obowiązkowo należy założyć pełną księgowość. Jednak zmiana ta nie będzie obowiązywać ciągle. Podatnik będzie mógł wrócić do prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów już w kolejnym roku podatkowym, pod warunkiem, że przychody w roku poprzedzającym nie przekroczą wskazanego limitu.

Do wyliczenia limitu uwzględnia się przychody netto, czyli bez uwzględniania podatku VAT, jeśli przedsiębiorca jest jednocześnie podatnikiem tego podatku.

Jak już zostało wspomniane, wybór metody stosowanej do ewidencji zdarzeń gospodarczych z zasady zależy od preferencji przedsiębiorcy. Wynika to wprost  z przepisów ustawy o rachunkowości, zgodnie z którymi osoby fizyczne mogą (ale nie muszą) stosować reżim rachunkowości określony ustawą o rachunkowości od początku następnego roku obrotowego, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy są niższe niż równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro. W takim przypadku, osoby te obowiązane są do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego właściwego w sprawach opodatkowania podatkiem dochodowym, przed  rozpoczęciem roku obrotowego. W związku z tym, że prawo nie narzuca na podatnika sprecyzowanej formy zawiadomienia, zwykło się przyjmować, że koniecznym jest jedynie powiadomienie  właściwego organu podatkowego o rozpoczęciu prowadzenia ksiąg i stosowaniu przepisów ustawy o rachunkowości.

Elżbieta Węcławik

Dorota Kępka