W okresie zawieszenia działalności przedsiębiorca może podlegać ubezpieczeniom

W nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie rozstrzygnięto, czy przedsiębiorcy decydujący się na dobrowolne opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie zawieszenia działalności będą podlegali tym ubezpieczeniom jako osoby prowadzące działalność gospodarczą czy też jako kontynuujący opłacanie składek po ustaniu ubezpieczeń. Od rozstrzygnięcia tej wątpliwości zależy, od jakiej podstawy wymiaru powinny być opłacane składki na ubezpieczenia. Jeśli przyjmiemy, że w okresie zawieszenia składki powinny być opłacane od podstawy obowiązującej prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, to stanowić ją będzie zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (za wrzesień, październik, listopad wynosi 1770,82 zł) albo 30 proc. wynagrodzenia minimalnego - 337,80 zł (dla przedsiębiorcy, który spełnia warunki do opłacania składek od takiej podstawy). Natomiast dla osoby kontynuującej opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po ustaniu ubezpieczeń podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2008 r. 1126 zł).

Podstawa wymiaru składek

Dodanie odrębnego przepisu do ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (art. 36a ust. 1) wskazywałoby raczej na konieczność opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy, jaka obowiązuje przedsiębiorcę, i uznania, iż jest to przepis szczególny w stosunku ustalającego prawo do kontynuowania ubezpieczeń po ich ustaniu. Naruszałoby to jednak zasadę równości - każdy kto kontynuuje opłacanie składek na ubezpieczenia, powinien mieć możliwość opłacania ich od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż minimalne wynagrodzenie.

Wydaje się, iż optymalnym rozwiązaniem byłoby pozwolenie przedsiębiorcy na dokonanie wyboru, czy w okresie zawieszenia działalności chce on podlegać ubezpieczeniom jako osoba kontynuująca opłacanie składek po ich ustaniu czy też jako przedsiębiorca.

PRZYKŁAD

USTANIE UBEZPIECZENIA CZŁONKÓW RODZINY

Wojciech L. od 25 września do 20 listopada 2008 r. zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej. Zgłasza on do ubezpieczenia zdrowotnego żonę, która jest osobą bezrobotną (złożyła w urzędzie pracy oświadczenie, iż spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu jako członek rodziny i tym samym urząd nie zgłosił jej do tego ubezpieczenia), i syna, który jest uczniem szkoły podstawowej. Od 1 października Wojciech L. oraz jego żona i syn nie będą podlegali ubezpieczeniu zdrowotnemu. Prawo do korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego będzie im przysługiwało tylko do 30 października. W związku z tym, iż żona Wojciecha L. ma tytuł do ubezpieczenia zdrowotnego (jest osobą bezrobotną), powinna zostać od 1 października 2008 r. objęta ubezpieczeniem jako osoba bezrobotna i zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego syna oraz męża. Natomiast po wznowieniu przez Wojciecha L. działalności gospodarczej (tj. od 1 grudnia) ponownie powinien on zgłosić żonę i syna do ubezpieczenia zdrowotnego, a żona powinna poinformować o tym urząd pracy.

Opłacenie składek

Osoba, która przystąpi do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, musi pamiętać o terminowym opłacaniu za siebie składek na te ubezpieczenia - do dziesiątego dnia następnego miesiąca. Jeżeli opłaci składki po tym terminie lub w niepełnej wysokości, zostanie wyłączona z ubezpieczeń od pierwszego dnia miesiąca, za który składki nie zostały opłacone. Wyjaśnić trzeba, że tylko w uzasadnionych przypadkach ZUS może wyrazić zgodę na opłacanie składek po terminie i tym samym dalsze podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom.

Zawieszenie wykonywania działalności gospodarczej będzie wywierało skutki prawne w zakresie ubezpieczeń społecznych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia zawieszenia do ostatniego dnia miesiąca, w którym dokonał zgłoszenia wznowienia wykonywania działalności. Z uwagi na to składki na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą opłacane za pełne miesiące.

Niepodleganie ubezpieczeniu chorobowemu

Przedsiębiorca, który zawiesi wykonywanie działalności gospodarczej, nie będzie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu, co będzie miało wpływ na prawo do świadczeń z tego ubezpieczenia. Przypomnieć trzeba, że osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu i nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 180 dni nieprzerwanego podlegania temu ubezpieczeniu. Gdy zatem przykładowo zawieszenie działalności nastąpi na dwa miesiące i po tym okresie nastąpi wznowienie jej wykonywania, to jeśli przedsiębiorca zachoruje przed upływem sześciu miesięcy ubezpieczenia, nie otrzyma zasiłku. Okres poprzedniego ubezpieczenia nie będzie bowiem uwzględniony. Pamiętać bowiem trzeba, że do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy tego ubezpieczenia, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Skutki ustania ubezpieczenia zdrowotnego

Osoba zawieszająca wykonywanie działalności gospodarczej nie podlega w tym okresie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Z uwagi że podlegający ubezpieczeniu zdrowotnemu ma prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej przez 30 dni od daty ustania tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego, to po 30 dniach od zawieszenia wykonywania działalności przedsiębiorca nie będzie mógł korzystać ze świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Dotyczy to zarówno jego, jak i zgłoszonych przez niego do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny.

Ubezpieczenie przez rodzinę albo umowa z NFZ

Po utracie prawa do korzystania ze świadczeń zdrowotnych zawieszający działalność w pierwszej kolejności powinien być zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny. Gdy nie jest to możliwe, gdyż na przykład jest osobą samotną lub współmałżonek nie ma swojego tytułu do ubezpieczenia zdrowotnego i sam był przez przedsiębiorcę zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, wówczas jedynym rozwiązaniem jest zawarcie umowy dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego z Narodowym Funduszem Zdrowia i opłacanie za siebie składki na to ubezpieczenie.

Składka na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne powinna być opłaca od zadeklarowanej kwoty nie niższej jednak niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku (za wrzesień, październik i listopad wynosi 3152,36 zł). Składka na ubezpieczenie zdrowotne w okresie zawieszenia działalności będzie więc wyższa niż w okresie, w którym działalność jest prowadzona, liczona jest bowiem od 75 proc. tego wynagrodzenia.

W związku z tym, iż przez 30 dni od zawieszenia działalności prowadzący działalność ma jeszcze prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych, do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego może przystąpić po upływie tego okresu.

Po zawarciu umowy dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego przedsiębiorca powinien zgłosić się do ZUS na druku ZZA z kodem tytułu do ubezpieczeń 24 10 XX oraz zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny. Zgłoszenie członków rodziny następuje poprzez złożenie druku ZUS ZCNA.

Podkreślić trzeba, że po zakończeniu okresu zawieszenia wykonywania działalności osoba prowadząca działalność będzie w dalszym ciągu podlegała ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z tego tytułu i wówczas nie będzie potrzeby opłacania za siebie składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne.

PRZYKŁAD

ZGŁOSZENIE PRZEDSIĘBIORCY DO UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO PRZEZ ŻONĘ

Marek P. od 22 września do 10 grudnia 2008 r. zawiesi prowadzenie działalności gospodarczej. Okres zawieszenia będzie liczony przez ZUS od 1 października (tj. od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca dokonał zgłoszenia zawieszenia) do 31 grudnia (do ostatniego dnia miesiąca, w którym dokonał zgłoszenia wznowienia wykonywania działalności). Żona Marka P. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Powinna ona w okresie zawieszenia działalności zgłosić męża do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny. W tym celu jej pracodawca powinien złożyć druk ZUS ZCNA i zgłosić męża pracownicy do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny.

MICHAŁ JAROSIK

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Art. 7 ustawy z 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie innych ustaw (Dz.U. nr 141, poz. 888).

-Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 10, art. 18 ust. 8, art. 18 ust. 7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z późn. zm.).

-Art. 66, art. 68 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).