Jak dokonywać korekty rocznej po zakończeniu roku

Kto dokonuje korekty

Korektę roczną jest zobowiązany dokonać podatnik, który (art. 91 ust. 1 ustawy):

1) rozliczał podatek według proporcji w 2008 r.;

2) odliczał 100% VAT w 2008 r., ale w tym roku rozpoczął wykonywanie czynności zarówno opodatkowanych, jak i zwolnionych;

3) nie odliczał w ogóle VAT w 2008 r., ale w tym roku rozpoczął wykonywanie czynności zarówno opodatkowanych, jak i zwolnionych,

a różnica między proporcją wstępną a proporcją ostateczną przekracza 2 punkty procentowe. Żeby podatnik miał obowiązek dokonywać korekty odliczeń, różnica między proporcją wstępną a ostateczną musi wynosić co najmniej 3%.

Przykład

Spółka w 2008 r. obliczała podatek naliczony na podstawie proporcji w wysokości 78%. Po zakończeniu roku obliczyła proporcję, która wyniosła 80%. Oznacza to, że nie musi dokonywać korekty. Korekty musiałaby dokonać, gdyby proporcja wyniosła co najmniej 81% lub 75%.

Korekty będzie dokonywał również podatnik, który miał prawo do obniżenia kwot podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego od wykorzystywanych przez siebie towarów lub usług i dokonał takiego obniżenia, albo nie miał takiego prawa, a następnie w trakcie roku zmieniło się to prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od tego towaru lub usługi (art. 91 ust. 7 ustawy).

Korekty rocznej podatnik będzie dokonywał w deklaracji za styczeń 2009 r. w przypadku towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez niego do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, a także gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli zostały zaliczone do środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych nabywcy, których wartość początkowa:

• przekracza 15 000 zł (art. 91 ust. 7a ustawy);

• nie przekracza 15 000 zł, z wyłączeniem przypadków, gdy następuje całkowita zmiana przeznaczenia tych towarów; po zmianie towar będzie przeznaczony wyłącznie do wykonywania czynności, w stosunku do których nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego, lub wyłącznie do czynności, w stosunku do których takie prawo przysługuje - korekty w takim przypadku podatnik dokonuje w deklaracji podatkowej składanej za okres rozliczeniowy, w którym wystąpiła ta zmiana (art. 91 ust. 7b i c ustawy). Nie będzie w ogóle dokonywał korekty, gdy od okresu, kiedy wydano towary lub usługi do użytkowania, minęło 12 miesięcy.

Przykład

Spółka świadczy usługi szkoleniowe oraz ma księgarnię. W 2007 r. zakupiła samochód, od którego nabycia mogła odliczyć 100% VAT, tj. 11 000 zł. W grudniu 2008 r. samochód został przeznaczony do wykonywania czynności zwolnionych. W deklaracji za styczeń 2009 r. musi skorygować 1/5 odliczonego podatku, tj. 2200 zł. Będzie korygować odliczony podatek co roku (ostatnia korekta za 2011 r., jeśli samochód będzie nadal przeznaczony do wykonywania czynności zwolnionych).

Spółka zmieniła również w grudniu przeznaczenie laptopa wykorzystywanego do działalności opodatkowanej na przeznaczony do działalności zwolnionej. Wartość zakupionego laptopa wyniosła 5000 zł. Korekty nie będzie dokonywać po zakończeniu roku, powinna jej dokonać w deklaracji za grudzień 2008 r.

Jaki podatek naliczony nie podlega korekcie rocznej

Podatnik, który będzie musiał dokonać rocznej korekty, musi najpierw wyodrębnić podatek naliczony, który związany jest:

• wyłącznie ze sprzedażą opodatkowaną;

• wyłącznie ze sprzedażą zwolnioną;

• ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną, ale był w stanie przypisać, jaka część podatku naliczonego jest związana ze sprzedażą opodatkowaną.

Podatek ten nie podlega korekcie, chyba że w trakcie roku nastąpiła zmiana przeznaczenia tych towarów.

Co do zasady na podatniku, który dokonuje sprzedaży mieszanej (opodatkowanej i nieopodatkowanej), spoczywa więc obowiązek odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanego z czynnościami, z którymi wiąże się prawo do odliczenia podatku naliczonego. Jeżeli natomiast nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot podatku naliczonego związanego wyłącznie z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony, lub podatku naliczonego związanego wyłącznie z czynnościami, w stosunku do których powyższe prawo nie przysługuje, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego (wyrok WSA z 22 kwietnia 2008 r. sygn. akt ISA/Gd 116/08).

Korygujemy w związku z tym tylko podatek naliczony, który był obliczany do odliczenia na podstawie proporcji i którego podatnik nie mógł przypisać do konkretnych czynności. Jest to najczęściej podatek związany z najmem, opłatami za użytkowanie lokali, samochodami.

Trzeba przestrzec podatników przed przypisywaniem podatku naliczonego do odliczenia na podstawie wielkości zajmowanej powierzchni do czynności opodatkowanych w przypadku np. faktur za najem. Taka metoda jest kwestionowana przez część organów podatkowych oraz przez sądy. Jeżeli nie jesteśmy w stanie przypisać, jaka część powierzchni jest związana z obrotem, który daje prawo do odliczenia VAT, stosujemy proporcję, którą ustalamy na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy.

Jak czytamy w wyroku WSA w Warszawie z 8 października 2008 r. sygn. akt III SA/Wa 467/08: W sytuacji, kiedy nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535, ze zm.), inny sposób pomniejszenia kwoty podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego niż ten, który wynika z proporcji oznaczonej przez ustawodawcę w art. 90 ust. 3 tej ustawy, nie ma uzasadnienia w obowiązujących przepisach prawa. Kryterium powierzchni związanej z czynnościami, w stosunku do których przysługuje podatnikowi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w stosunku do których takie prawo nie przysługuje, nie może być zastosowane do ustalania proporcji odliczenia podatku naliczonego, ponieważ nie zostało ono przewidziane przez ustawodawcę.

Jak ustalamy proporcję ostateczną

Proporcję ustalamy jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo (art. 90 ust. 3 ustawy). Proporcję tę zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej.

Ustalając proporcję, musimy dać odpowiedź na pytanie, co to są czynności, które nie dają prawa do odliczenia VAT oraz które prawo do odliczenia VAT dają.

Obowiązują tutaj następujące zasady, zarówno do licznika, jak i mianownika:

1) wliczamy obrót z tytułu sprzedaży; czyli następujące czynności:

   • odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług; są to zarówno czynności odpłatne, jak i nieodpłatne, które na podstawie ustawy zostały uznane za odpłatne (art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy), opodatkowane stawką 0%, 3%, 7%, 22% lub zwolnione z VAT);

   • eksport towarów; od 1 grudnia 2008 r. za eksport może być uznana również czynność nieodpłatna;

   • wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów;

   • dotacje, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów i usług, a tym samym podlegają opodatkowaniu;

2) nie wliczamy natomiast obrotu z tytułu:

   • importu usług i towarów, zarówno opodatkowanego, jak i zwolnionego z VAT;

   • wewnątrzwspólnotowego nabycia;

   • dostawy, dla której podatnikiem jest nabywca;

Jak czytamy w piśmie z 14 września 2007 r. nr 1471/VUR1/443-81/07/IK Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie: W świetle powołanych przepisów należy stwierdzić, że import usług nie stanowi sprzedaży. W związku z czym prawidłowym jest stwierdzenie, że do proporcji do odliczenia VAT naliczonego związanego z czynnościami, w stosunku do których przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, oraz czynnościami, w stosunku do których takie prawo nie przysługuje, nie powinny być wliczane kwoty wynikające z importu usług w kontekście art. 90 ust. 3 ustawy.

3) nie wliczamy czynności, które nie podlegają w ogóle opodatkowaniu VAT;

Jak uznał WSA we Wrocławiu w wyroku z 9 kwietnia 2008 r. sygn. akt I SA/Wr 1790/07: Czynności niepodlegające w ogóle opodatkowaniu podatkiem VAT powinny być całkowicie neutralne z punktu widzenia tego podatku i nie wpływać ani na jego wysokość, ani na zasady jego rozliczania. Ten pogląd znajduje też potwierdzenie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości - takie stanowisko zajął ETS m.in. w wyrokach w sprawie C-333/91 (Sofitam S.A. a Ministre charge du Budget) i C-16/00 (Cibo Participations S.A. a Directeur regional des impots du Nord-Pas-de-Calais).

Do takich czynności na pewno można zaliczyć:

• wniesienie aportem przedsiębiorstwa,

• w 2008 r. czynności z zakresu gier losowych, zakładów wzajemnych, gier na automatach i gier na automatach o niskich wygranych, podlegających opodatkowaniu podatkiem od gier na zasadach określonych w odrębnej ustawie - nie podlegają w ogóle opodatkowaniu; od 1 stycznia czynności te będą zwolnione z VAT; oznacza to, że ustalając proporcję po zakończeniu 2009 r. będą musiały być wliczone do proporcji;

• czynności wykonane przez osobę, która nie działała jako podatnik, wykonując tę czynność, np. sprzedaż osobistego majątku,

• dotacje, które nie powiększają podstawy opodatkowania, a tym samym nie podlegają opodatkowaniu,

• opłaty z tytułu ustanowienie użytkowania wieczystego, które zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r.

Problem powstaje, gdy podatnik wykonuje wyłącznie czynności opodatkowane i niepodlegające opodatkowaniu. Jak w takiej sytuacji należy postąpić, gdy nie można przypisać podatku naliczonego do czynności, które dają prawo do odliczenia? W takim przypadku sądy uznają, że podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia 100% VAT.

Jak czytamy w wyroku WSA we Wrocławiu z 9 kwietnia 2008 r. sygn. akt I SA/Wr 1790/07: W kontekście powyższego także źródła obowiązku wyodrębnienia kwot podatku naliczonego związanego ze sprzedażą opodatkowaną oraz związanego ze sprzedażą niepodlegającą opodatkowaniu, należy, zdaniem Sądu, upatrywać w wynikającym z art. 86 ustawy VAT warunku odliczenia podatku naliczonego w zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, nie zaś w regulacji art. 90 ust. 1 ustawy VAT. Jeśli takie wyodrębnienie nie jest możliwe, należy przyjąć, że całość podatku naliczonego jest związana ze sprzedażą opodatkowaną i że podlega on odliczeniu w 100%. Wypada też w tym miejscu końcowo zauważyć, że pojęcie „czynności, w związku z którymi nie przysługuje prawo do odliczenia” nie powinno być odmiennie rozumiane na gruncie art. 90 ust. 1 i dalszych ustępów tego przepisu - a do tego prowadzi stanowisko organu co do stosowania art. 90 w opisanej sytuacji.

Problemem jest również, co zrobić z czynnościami, które nie podlegają opodatkowaniu w kraju ze względu na miejsce ich świadczenia. Organy podatkowe uznają, że do proporcji wliczamy obrót z tytułu tych czynności, które dają prawo do odliczenia VAT, jak i tych, które nie dają prawa do odliczenia VAT. Taki wniosek wynika również z przepisów dyrektywy.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w Giżycku w piśmie z 13 stycznia 2006 r. (nr US-I-2/443-45/05) stwierdził, że: (...) przy ustalaniu proporcji (...) jako obrót z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, przyjmuje się obrót niepodlegający opodatkowaniu w kraju, z którym wiąże się prawo do odliczenia;

4) nie wliczamy również obrotu uzyskanego z dostawy towarów i usług, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, oraz gruntów i praw wieczystego użytkowania gruntów, jeżeli są zaliczane do środków trwałych podatnika - używanych przez podatnika na potrzeby jego działalności.

Po zmianie przepisów, ustając proporcję za 2008 r., nie będziemy również wliczać obrotu z tytułu sprzedaży wartości niematerialnych i prawnych;

5) nie wliczamy również obrotu uzyskanego z tytułu transakcji dotyczących nieruchomości lub usług pośrednictwa finansowego (usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy w poz. 3), w zakresie, w jakim czynności te są dokonywane sporadycznie.

Przepisy nie określają, co oznacza pojęcie „sporadycznie”. Musimy w takim przypadku odwołać się przede wszystkim do przepisów dyrektywy, która nazywa te czynności usługami pomocniczymi. Również ETS określił, że nie mogą to być czynności, które stanowią przedmiot działalności podatnika.

Jakich zasad nie stosujemy, ustalając proporcję ostateczną

Przy ustalaniu proporcji obowiązuje zasada, że w przypadku gdy proporcja:

1) przekroczyła 98% - podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o całą kwotę podatku naliczonego;

2) nie przekroczyła 2% - podatnik nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Nie stosujemy tej zasady przy ustalaniu proporcji ostatecznej. Oznacza to dla podatnika następujące konsekwencje:

• jeśli proporcja ostateczna wyniesie 98%, to musi zastosować ten współczynnik do korekty za 2008 r., natomiast obliczając podatek naliczony do odliczenia w 2009 r. stosuje proporcję 100%;

• jeśli proporcja ostateczna wyniesie 2%, to stosuje ten współczynnik do korekty za 2008 r., natomiast obliczając podatek naliczony do odliczenia w 2009 r. stosuje proporcję 0%.

Nie stosuje się przepisów o ustalaniu prognozy proporcji (art. 90 ust. 8 i 9 ustawy o VAT).

Jaką korektę stosujemy

Przepisy przewidują dwa rodzaje korekt, które są uzależnione od rodzajów towarów i usług będących ich przedmiotem oraz daty ich nabycia.

W przypadku korekty jednorazowej podatnik musi przemnożyć proporcję ostateczną przez łączną kwotę podatku naliczonego na fakturach dokumentujących zakupy towarów i usług, które podlegają przepisom o odliczeniach proporcjonalnych. Następnie od osiągniętego wyniku trzeba odjąć łączną kwotę podatku faktycznie odliczonego z faktur, z których podatek do odliczenia podlega ustaleniu na podstawie proporcji.

W tym celu można się posłużyć następującym wzorem:

K = (P × S) - O

gdzie:

K - oznacza kwotę korekty,

P - oznacza proporcję ostateczną,

S - oznacza kwotę podatku naliczonego na fakturach, które dotyczyły zakupów związanych zarówno ze sprzedażą opodatkowaną, jak i zwolnioną,

O - oznacza łączną kwotę podatku faktycznie odliczonego z tych faktur (na podstawie proporcji wstępnej).

Przykład

Podatnik świadczy usługi zwolnione z VAT i opodatkowane stawką 22%. Proporcja wstępna ustalona przez niego dla 2008 r. wyniosła 82%. Kwota podatku naliczonego podlegająca odliczeniu według proporcji wyniosła u podatnika w 2008 r. 38 000 zł. W trakcie 2008 r. podatnik odliczył 31 160 zł (82% × 38 000 zł). Po zakończeniu roku proporcja ostateczna obliczona przez podatnika wyniosła 79%.

P = 79%, S = 38 000 zł, O = 31 160 zł. A zatem:

K = (79% × 38 000 zł) - 31 160 zł = 30 020 zł - 31 160 zł = -1140 zł

Kwota korekty jest wartością ujemną, a zatem kwota ta pomniejsza podatek podlegający odliczeniu. Kwotę tę trzeba wykazać w poz. 49 deklaracji VAT-7 za styczeń 2009 r.

Korekta roczna za 2008 r. w deklaracji za styczeń 2009 r.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Jeśli jesteśmy zobowiązani dokonać korekty rozłożonej w czasie, to roczna korekta dotyczy 1/5, a w przypadku nieruchomości i praw wieczystego użytkowania gruntów - 1/10 kwoty podatku naliczonego przy ich nabyciu lub wytworzeniu. Po zmianie przepisów już jasno z nich wynika, że w przypadku opłat rocznych pobieranych z tytułu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste obowiązuje korekta jednorazowa.

Jeśli będziemy dokonywać korekty rozłożonej w czasie, musimy znać następujące dane:

1) 1/5 (w przypadku nieruchomości - 1/10) podatku naliczonego na fakturze dokumentującej nabycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających korekcie (a więc wykorzystywanych jednocześnie do wykonywania czynności opodatkowanych i zwolnionych),

2) 1/5 (w przypadku nieruchomości - 1/10) podatku faktycznie odliczonego w związku z nabyciem (wytworzeniem) tych środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych,

3) proporcję ostateczną dla zakończonego roku.

K = (P × N) - O

gdzie:

K - oznacza kwotę korekty,

P - oznacza proporcję ostateczną obliczona na rok, którego dotyczy korekta,

N - oznacza 1/5 (1/10) podatku naliczonego na fakturze dokumentującej nabycie tego środka trwałego (na fakturach dokumentujących zakupy związane z wytworzeniem tego środka trwałego),

O - oznacza 1/5 (1/10) podatku faktycznie odliczonego w związku z nabyciem (wytworzeniem) środka trwałego.

Przykład

W 2007 r. spółka zakupiła od gminy budynek położony na gruncie, do którego gmina ustanowiła prawo użytkowania wieczystego. VAT dla budynku 24 000 zł, VAT od ustanowionego prawa użytkowania wieczystego 6200 zł. Budynek jest wykorzystywany do wykonywania czynności zarówno podlegających opodatkowaniu, jak i zwolnionych, dlatego odliczyła w 2007 r. VAT na podstawie proporcji wynoszącej 89%, tj. od budynku 21 360 zł, od użytkowania wieczystego 5518 zł. Po zakończeniu 2007 r. proporcja wyniosła 95%. Dlatego korekta została dokonana w następujący sposób:

(95% x 2400 zł) - 21360 zł = 2280 zł - 2136 zł = 144 zł

(95% x 620 zł) - 551,8 zł = 37,2 zł; w deklaracji w poz. 48 wykazał 181 zł.

Dla 2008 r. proporcja wyniosła 80%, dlatego skoryguje podatek w następujący sposób:

(80% x 2400 zł) - 2136 zł = -216 zł

(80% x 620 zł) - 551,8 zł = -55,8 zł; w deklaracji w poz. 48 wykazał -272 zł.

Jak rozliczać inwestycje w obcych środkach trwałych

Inwestycja w obcym środku trwałym jest odrębnym środkiem trwałym. Jak wynika z art. 16a ust. 2 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, amortyzacji podlegają również, niezależnie od przewidzianego okresu używania, przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, zwane dalej „inwestycjami w obcych środkach trwałych”. Znaczy to, że stanowią one u inwestora odrębny od nieruchomości środek trwały i podlegają amortyzacji według zasad określonych dla takich środków trwałych (art. 16j ust. 4), a nie według zasad odnoszących się do nieruchomości. Dlatego inwestycje w obcych środkach trwałych podlegają korekcie rozłożonej w czasie przez 5 lat. Potwierdzają to również organy podatkowe.

Jak czytamy w piśmie z 8 czerwca 2006 r. nr VI/443-87/06/JW Pomorskiego Urzędu Skarbowego: Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie definiuje pojęcia inwestycji w obcym środku trwałym. Posiłkując się zatem zapisem art. 16g ust. 3-5 w związku z ust. 7 tego przepisu, określającym pojęcie ceny nabycia i kosztu wytworzenia dla potrzeb ustalenia wartości początkowej środków trwałych, przy uwzględnieniu faktu, że inwestycją w obcym środku trwałym nie są budynki i budowle wybudowane na cudzym gruncie, stanowiące odrębną grupę środków trwałych, należy uznać, że inwestycją w obcym środku trwałym są działania podatnika odnoszące się do niestanowiącego jego własności środka trwałego, które zmierzają do jego ulepszenia, tzn. polegają na jego przebudowie, rozbudowie, rekonstrukcji, adaptacji lub modernizacji. Natomiast suma zaewidencjonowanych wydatków takich inwestycji pod datą ich zakończenia i przyjęcia do używania stanowić będzie wartość początkową środka trwałego, jakim jest w tym przypadku inwestycja w obcym środku trwałym, która będzie podlegała amortyzacji. Jednocześnie tut. Organ podatkowy zauważa, iż z powołanego przez Podatnika przepisu art. 16j ust. 4 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika, że w przypadku inwestycji w obcych budynkach (lokalach) lub budowlach okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat. O tym, że stanowią one u inwestora odrębny od nieruchomości środek trwały i podlegają amortyzacji wg zasad określonych dla takich środków trwałych, świadczy autonomiczne wskazanie okresu amortyzacji bez odniesienia bezpośredniego do przepisów o nieruchomościach - w odróżnieniu od konstrukcji pkt 2 tego przepisu.

Joanna Dmowska

ekspert w zakresie VAT