Reforma OFE zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego

we wniosku skierowanym 14 marca br. do Trybunału Konstytucyjnego.

1. Zarzuty dotyczące umorzenia 51,5% aktywów OFE

W opinii Lewiatana wprowadzenie regulacji przewidującej obowiązek umorzenia przez OFE 51,5% zgromadzonych środków i przekazania ich wartości do ZUS stanowi ingerencję m.in. we własność OFE oraz ubezpieczonych, której nie sposób uzasadnić koniecznością ochrony innej wartości konstytucyjnej. Przepis ten zatem narusza konstytucyjne prawo podmiotowe czyli ochronę własności i innych praw majątkowych. Za wywłaszczenie środków OFE ustawodawca nie przewiduje odszkodowania, czego konsekwencją jest naruszenie art. 21 ust. 2 Konstytucji RP.
Dodatkowo, ingerencja ustawodawcy w prawa majątkowe OFE i ubezpieczonych pozostaje w sprzeczności z zasadą proporcjonalności wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, zarówno w zakresie nadmiernej ingerencji we własności i inne prawa majątkowe, jak i w swobodę działalności gospodarczej (art. 20 i 22 Konstytucji RP).
Art. 23 Ustawy stanowi również przejaw dyskryminacji OFE wobec innych uczestników rynku kapitałowego, co narusza zasadę równości i zakazu dyskryminacji (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP)
Ponadto normy wynikające z art. 23 Ustawy nie licują ze standardami państwa prawnego, a w szczególności z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także z zasadami prawidłowej legislacji, jak zasada ochrony praw nabytych oraz zasada ochrony interesów w toku.

Jak zrezygnować z OFE?

2. Zarzuty dotyczące przebiegu prac legislacyjnych

Ustawa została przyjęta przez Sejm w błyskawicznym tempie. Posłowie pozbawieni zostali prawa do zgłaszania poprawek. Prace legislacyjne nad projektem zarówno w rządowej fazie, jak i w szczególności w fazie parlamentarnej, były prowadzone w pośpiechu, który nie licuje z podstawowymi standardami stanowienia prawa w demokratycznym państwie.
Powyższy sposób działania rzuca cień na dalszą praktykę legislacyjną, dochowanie standardów państwa prawnego oraz rolę parlamentu i posłów w procesie stanowienia prawa. Gdyby bowiem przyjąć taką praktykę za dopuszczalną, to w każdym innym przypadku koalicja posiadająca aktualnie większość w Sejmie RP mogłaby w toku II czytania wnieść ponownie jednolity tekst projektu ustawy z dowolnymi poprawkami, a następnie go przyjąć w III czytaniu, a tym samym całość wcześniejszej debaty parlamentarnej uczynić bezprzedmiotową. Z tego względu - w ochronie podstawowych standardów demokratycznego państwa prawnego - zasadne jest kategoryczne zanegowanie przez Trybunał Konstytucyjny dopuszczalności podejmowania podobnych praktyk w procesie stanowienia prawa.

OFE przekazują część zgromadzonych środków do ZUS

3. Zarzuty dotyczące tzw. „suwaka bezpieczeństwa"

Przesuwanie oszczędności z OFE do ZUS w okresie 10 lat przed emeryturą, zwane propagandowo suwakiem bezpieczeństwa, w rzeczywistości oznacza całkowitą likwidację emerytur pochodzących z oszczędności. Emerytury w całości będą pochodziły z ZUS.
W opinii Lewiatana przepisy nakazujące umorzenie i przekazanie do ZUS środków OFE na 10 lat przed emeryturą prowadzą do naruszenia art. 21 ust. 1 i art. 64 ust. 1-3 Konstytucji RP (ochrona prawa własności i innych praw majątkowych). Przepisy te prowadzą także do wywłaszczenia środków OFE bez słusznego odszkodowania, czego konsekwencją jest naruszenie art. 21 ust. 2 Konstytucji RP. Dodatkowo ingerencja ustawodawcy w prawa majątkowe OFE i ubezpieczonych - podobnie jak w przypadku umorzenia 51,5% aktywów OFE, pozostaje w sprzeczności z zasadą proporcjonalności wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Takie działania nie licują także ze standardami państwa prawnego, a w szczególności z wynikającą z art. 2 Konstytucji zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, a także z takimi zasadami prawidłowej legislacji, jak zasada ochrony praw nabytych oraz zasada ochrony interesów w toku.

4. Zarzuty dotyczące pozornej „dobrowolności" wyboru między OFE a ZUS

Ustawodawca aby zmniejszyć liczbę osób, które zdecydują się cześć składki przekazywać do OFE, wprowadził rozwiązania organizacyjne utrudniające dokonanie takiego wyboru. Dlatego w naszej opinii mamy do czynienia z pozorną dobrowolnością.
Ustanawiając przepis art. 11 prawodawca dopuścił się naruszenia szeregu zasad i norm konstytucyjnych, do których należą m.in. zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada pewności prawa (art. 2 Konstytucji), zasada ochrony praw nabytych i interesów w toku (art. 2 Konstytucji), zasada pacta sunt servanda (art. 2 Konstytucji), zakaz dyskryminacji (art. 32 Konstytucji RP), prawo do zabezpieczenia emerytalnego oraz zasada proporcjonalności (art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji).

Zmiany w OFE bez znaczenia dla przedsiębiorców

5. Zarzuty dotyczące ograniczenia swobody lokowania aktywów OFE

Regulacja ograniczająca swobodę inwestowania OFE jest przejawem nadmiernej ingerencji prawodawcy w prawa i wolności PTE, a także istotnym wypaczeniem roli systemu emerytalnego, służącego ochronie prawa konstytucyjnego wynikającego z art. 67 Konstytucji RP. Regulacja ta podważa zaufanie przedsiębiorców do państwa (art. 2 Konstytucji RP) prowadząc do nieproporcjonalnego ograniczenia prawa własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 1 - 3 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), a także prowadzi do ograniczenia swobody prowadzenia działalności gospodarczej (art. 20 i 22 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP).
Przede wszystkim jednak regulacja ta prowadzi do naruszenia prawa ubezpieczonych do zabezpieczenia emerytalnego (art. 67 ust. 1 Konstytucji RP). W doktrynie wskazuje się bowiem, że wszelkie świadczenia emerytalne powinny mieć charakter wzajemny, co oznacza, że wysokość otrzymanego świadczenia powinna zależeć od wysokości wpłacanych składek. Z tego powodu regulacja nakazująca inwestowanie w papiery wartościowe o wysokim ryzyku (akcje), której towarzyszy zakaz inwestowania w papiery wartościowe cechujące się wysokim stopniem bezpieczeństwa (obligacje). W takiej sytuacji fundusz przestaje pełnić funkcje zabezpieczenia emerytalnego, a staje się zwykłem funduszem inwestycyjnym, co uzasadnia tezę o naruszeniu art. 67 ust. 1 Konstytucji RP.

6. Zarzuty dotyczące zakazu reklamy OFE

Całkowity zakaz reklamy OFE, a nie tylko zakaz reklamy wprowadzającej w błąd narusza zasadę swobody działalności gospodarczej oraz społecznej gospodarki rynkowej (art. 20 i 22 Konstytucji RP), ograniczając tym samym prawo do wypowiedzi oraz rozpowszechniania informacji komercyjnej przedsiębiorców. Narusza także zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), zasadę zaufania obywateli i przedsiębiorców do Państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2 Konstytucji RP), zasadę określoności przepisów represyjnych i standardy prawidłowej legislacji (art. 2 Konstytucji RP) oraz prawo do rozpowszechniania informacji (art. 54 ust. 1 Konstytucji RP), w tym informacji o prowadzonej działalności gospodarczej.

Składki ZUS przy działalności gospodarczej

7.Zarzut dotyczący braku odpowiedniego vacatio legis

Biorąc pod uwagę zakres i znaczenie społeczne wprowadzanych zmian, zwłaszcza stopień ich ingerencji w prawa i interesy w toku OFE i PTE oraz fakt pozostawienia krótkiego czasu na podjęcie decyzji co do wyboru systemu zabezpieczenia społecznego przez obywateli, przyjęta długość okresu vacatio legis nie jest wystarczająca. Warto zauważyć, że w toku konsultacji społecznych i międzyresortowych ZUS przedstawił stanowisko, z którego wynikało, że jest w stanie przygotować się do wprowadzanych zmian dopiero w terminie 12 miesięcy od ich wejścia w życie. W związku z powyższym zarzut naruszenia art. 2 Konstytucji RP i wynikający z niego obowiązek zachowania odpowiedniego okresu dostosowawczego jest zasadny.

Konfederacja Lewiatan