Umowa leasingu – aspekty cywilnoprawne

Umowa leasingu

Szerszy katalog umów określanych mianem umów leasingu na potrzeby podatkowe niż w kodeksie cywilnym oznacza, że pewne umowy będą mogły korzystać z korzystnego reżimu podatkowego przewidzianego na gruncie przepisów podatkowych, nie będąc jednocześnie stricte umowami leasingu.

W szczególności z reżimu podatkowego przewidzianego dla umów leasingu korzystać mogą umowy nienazwane określone w art. 70918 kodeksu cywilnego, to jest „umowy przez które jedna strona zobowiązuje się oddać rzecz stanowiącą jej własność do używania albo używania i pobierania pożytków drugiej stronie, a druga strona zobowiązuje się zapłacić właścicielowi rzeczy w umówionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej wartości rzeczy w chwili zawarcia tej umowy” – do których stosuje się przepisy Tytułu XVII1 kodeksu cywilnego o umowach leasingu.

Porozmawiaj o tym na naszym FORUM!

Regulacje prawne dotyczące leasingu są relatywnie nowe, gdyż sięgają zaledwie grudnia 2000 roku – do tego czasu umowy leasingu były umowami nienazwanymi, nieuregulowanymi w prawie cywilnym.

Zgodnie z obecnymi regulacjami kodeksu cywilnego, podstawowym obowiązkiem finansującego w ramach umowy leasingu jest nabycie rzeczy od oznaczonego zbywcy i oddanie jej korzystającemu do korzystania (i ewentualnie pobierania pożytków) przez czas oznaczony. Głównym obowiązkiem korzystającego jest natomiast zapłata w ratach wynagrodzenia pieniężnego, które ma odpowiadać co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego. W przeciwieństwie do najmu i dzierżawy przepisy dotyczące leasingu zakładają obowiązkową spłatę wartości przedmiotu leasingu przez korzystającego, co jest jednym z elementów odróżniających umowę leasingu od innych umów zakładających oddanie rzeczy do używania bądź używania i pobierania pożytków drugiej stronie.

Zobacz: Leasing towarów używanych

Należy przy tym zaznaczyć, że do sumy opłat wymaganych na podstawie umowy leasingu – jako że na potrzeby kwalifikacji umowy na gruncie prawa cywilnego istotne są opłaty ponoszone w związku z używaniem (bądź używaniem i pobieraniem pożytków) przedmiotu umowy – nie powinna być doliczana wartość wykupu tego przedmiotu po zakończeniu trwania umowy. Jest to całkowicie odrębna transakcja, a płatność z nią związana nie oznacza już używania rzeczy przez korzy-stającego. Odmiennie reguluje tę kwestię prawo podatkowe, które wprost przewiduje, że do sumy opłat ponoszonych w okresie trwania umowy leasingu doliczana jest wartość wykupu przed-miotu leasingu.

Przepisy dotyczące umowy leasingu mogłyby sugerować, że umowa leasingu może mieć zastosowanie wyłącznie do rzeczy nabytych w tym celu przez finansującego. Jednak przepisy kodeksu cywilnego dotyczące leasingu stosuje się odpowiednio do umów, w których jedna strona zobowiązuje się oddać rzecz stanowiącą jej własność do używania (i ewentualnie pobierania pożytków). W praktyce więc umowę leasingu można zawrzeć zarówno w stosunku do przedmiotu leasingu, który został w tym celu nabyty przez finansującego, jak i w stosunku do każdego innego składnika majątku rzeczowego finansującego, a także rzeczy wytworzonej przez finansującego.

Zobacz: Opłata początkowa przy umowie leasingu

Co istotne, definicja kodeksowa umowy leasingu wskazuje, że przedmiotem takiej umowy mogą być wyłącznie rzeczy, to jest przed-mioty materialne, w tym ruchomości, grunty, budynki i budowle. Przedmiotem umowy leasingu mogą więc być zarówno rzeczy ruchome, jak i nieruchomości. Natomiast gdyby umowa, której przedmiotem byłoby prawo użytkowania wieczystego gruntu, miałaby być umową nienazwaną, co do której posiłkowo stosowane byłyby zapewne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące leasingu, musiałaby spełniać co najmniej warunki zawarte w art. 70918.

W związku z tym mogą powstać wątpliwości co do możliwości skorzystania z leasingu budynku posadowionego na gruncie, który jest przedmiotem użytkowania wieczystego. Własność budynków wybudowanych przez użytkownika wieczystego, a także przeniesionych na niego wraz z ustanowieniem użytkowania wieczystego, jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Budynki stanowiące własność użytkownika wieczystego są – w drodze wyjątku od zasady „superficies solo cedit”  – odrębnymi nieruchomościami. W doktrynie i orzecznictwie uznaje się, że prawo własności takich budynków nie może być przedmiotem obrotu prawnego odrębnym od prawa użytkowania wieczystego, jednak taki nierozerwalny związek ma miejsce tylko w przypadku przenoszenia praw rzeczowych (na przykład sprzedaż budynku pociąga za sobą sprzedaż prawa użytkowania wieczystego).

Zobacz: Nabycie rzeczy po zakończeniu leasingu operacyjnego

Zasada ta nie wprowadza jednak podobnych ograniczeń w stosunku do czynności z zakresu prawa zobowiązań, w tym do umów leasingu. Możliwe jest więc oddanie budynku do używania na podstawie umowy leasingu bez jednoczesnego oddania w leasing prawa wieczystego użytkowania gruntu, na którym posadowiony jest sam budynek. W praktyce w celu uniknięcia powyższych wątpliwości finansujący powszechnie stosują rozwiązanie, zgodnie z którym w kwestii budynku zawierana jest umowa leasingu, a w sprawie gruntu będącego przedmiotem użytkowania wieczystego – umowa dzierżawy.

Z punktu widzenia kodeksu cywilnego, umowa leasingu może zostać zawarta na czas oznaczony, dowolnie uzgodniony przez strony. Jednocześnie konstrukcja umowy leasingu w kodeksie cywilnym określa skutki przeniesienia własności przedmiotu leasingu przez finansującego na rzecz korzystającego po zakończeniu okresu trwania umowy – prze-pisy te dotyczą jednak wyłącznie nieodpłatnego przeniesienia własności. Co więcej, przepisy w żaden sposób nie wymagają, aby taka sprzedaż miała miejsce. Tym samym z prawnego punktu widzenia możliwe i spotykane w praktyce jest zawarcie umowy leasingu, która w ogóle nie będzie przewidywała przeniesienia prawa własności przedmiotu leasingu na korzystającego.

Zobacz: Cesja umowy leasingu

Takie podejście do sprzedaży przedmiotu umowy leasingu po-twierdza, że sprzedaż ta stanowi całkowicie odrębną od samego leasingu transakcję.

Pod rygorem nieważności umowa leasingu musi być zawarta w formie pisemnej. Jeśli chodzi o formę umowy, szczególne wymogi obowiązują w przypadku umów leasingu, których przedmiotem są nieruchomości. Jeśli w umowie leasingu nieruchomości zawarta jest opcja zakupu nieruchomości przez korzystającego, to umowa leasingu powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Z perspektywy prawa cywilnego umowa leasingu odznacza się istotną przewagą nad umowami najmu czy dzierżawy. Umowa najmu zawarta na czas dłuższy niż 10 lat uznawana jest po upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony. Odpowiednio za umowę zawartą na czas nieoznaczony uznaje się umowę dzierżawy zawartą na czas dłuższy niż 30 lat. Umowa leasingu daje korzystającemu uprawnienia zbliżone do najmu czy dzierżawy, ale nieograniczone 10- lub 30-letnim terminem, co ma szczególne znaczenie w przypadku leasingu nieruchomości, jeśli korzystający zainteresowany jest zawarciem umowy o charakterze długookresowym.

Zobacz: Amortyzacja samochodów osobowych przy leasingu finansowym