Indywidualny nadzór może sparaliżować rady nadzorcze

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o nadzorze właścicielskim nad spółkami z udziałem Skarbu Państwa oraz o przekształceniach własnościowych (dalej jako projekt). Do istotnych nowości należy zaliczyć rozwiązanie, zgodnie z którym w spółce z o.o. z większościowym udziałem SP będzie można delegować członka rady nadzorczej do czasowego (nie dłużej niż trzy miesiące) wykonywania czynności członka zarządu. Będzie to możliwe w sytuacji, gdy członek zarządu zostanie odwołany, złoży rezygnację albo z innych ważnych powodów nie będzie mógł wykonywać swych obowiązków. Obecnie możliwość taka istnieje tylko w spółce akcyjnej (art. 383 par. 1 kodeksu spółek handlowych).

W spółkach o istotnym znaczeniu dla Skarbu Państwa projekt przewiduje możliwość delegowania przez akcjonariuszy, reprezentujących co najmniej 1/5 kapitału zakładowego, jednego z członków rady nadzorczej do stałego indywidualnego wykonywania czynności nadzorczych. Delegowana osoba składać będzie radzie nadzorczej kwartalne sprawozdanie z wykonywania swej funkcji, które będzie załącznikiem do sprawozdania przedstawianego walnemu zgromadzeniu. Indywidualny nadzór będzie polegał na prawie do uczestniczenia w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym, przeglądania dokumentów spółki oraz żądania wyjaśnień od zarządu i pracowników. Zgodnie z uzasadnieniem projektu możliwość aktywnego udziału w życiu spółki przez członka rady nadzorczej ma usprawnić oraz poprawić jakość nadzoru. Trudno jednak nie zauważyć, że obecnie na gruncie kodeksu spółek handlowych rada nadzorcza może zapoznawać się z dokumentami spółki i żądać wyjaśnień od zarządu czy pracowników, a także delegować swoich członków do samodzielnego wykonywania określonych czynności nadzorczych (art. 390 par. 1 k.s.h. w zw. z art. 382 par. 4 k.s.h.). Istnieje obawa, że w spółkach o rozproszonym akcjonariacie każdy z akcjonariuszy reprezentujących 1/5 kapitału zakładowego będzie delegował po jednym z członków rady nadzorczej. Należy przy tym rozważyć, czy wskutek projektu nie dojdzie niekiedy do sytuacji, w której większość albo wszyscy członkowie rady nadzorczej będą wykonywać indywidualny nadzór i składać osobne sprawozdania, co byłoby niezgodne z zasadą kolegialności działania rady nadzorczej (art. 390 par. 1 k.s.h.), która stanowi istotny składnik natury spółki akcyjnej.

Możliwość utworzenia tzw. komitetu audytu jako organu pomocniczego rady nadzorczej jest kolejną nowością przewidzianą w projekcie. Dzięki temu spółka ma minimalizować ryzyko finansowe i operacyjne oraz usprawnić system kontroli wewnętrznej. Komitet audytu składać się będzie z nie więcej niż sześciu osób, wybieranych przez walne zgromadzenie (w drodze głosowania oddzielnymi grupami) na wniosek akcjonariuszy, reprezentujących co najmniej 1/5 kapitału zakładowego. Radzie nadzorczej została przyznana natomiast kompetencja do delegowania do komitetu audytu jednej osoby spośród swoich członków. Zadania komitetu audytu będą zbieżne z ustawowymi zadaniami rady nadzorczej i polegać będą na monitorowaniu m.in. procesu sprawozdawczości finansowej oraz raportów biegłego rewidenta (art. 382 par. 3 k.s.h.). Komitet audytu ma cechować się fachowością, dlatego też przynajmniej jeden z członków powinien posiadać kompetencje w zakresie rachunkowości lub rewizji finansowej. Nowy quasi-organ będzie niezależny od zarządu i w związku z wykonywaniem swoich obowiązków będzie miał prawo żądać informacji z zakresu księgowości, finansów, audytu wewnętrznego i zarządzania ryzykiem.