Prokury oddziałowej nie można udzielić

Prokura jest najszerszym pełnomocnictwem handlowym, udzielanym przez przedsiębiorcę wpisanego do Krajowego Rejestru Sądowego. Teoretycznie możliwe jest udzielenie nie tylko prokury pełnej, upoważniającej do dokonywania wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem całego przedsiębiorstwa, lecz także prokury oddziałowej. Tę ostatnią przewiduje art. 109⁵ kodeksu cywilnego.

Ten rodzaj pełnomocnictwa powinien być ograniczony do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa. W założeniu chodziło o to, że kiedy przedsiębiorca działa np. w całym kraju, powinien móc zakładać oddziały, które prowadziłyby działalność lokalnie w różnych dziedzinach. W praktyce okazuje się, że ustanowienie prokury oddziałowej jest niemożliwe. Nie ma bowiem nawet prawnie usankcjonowanej możliwości ujawnienia w KRS odrębnych informacji o zakresie spraw właściwych dla poszczególnych oddziałów.

- Jeden z moich klientów chciał ustanowić prokurę oddziałową. Starania o nią były pozbawione sensu. Przedsiębiorca poprzestał na udzieleniu pełnej prokury, ale nie potrafił zrozumieć, dlaczego niby mu wolno, a nie może zrealizować swego prawa - mówi Jan Rostafiński, adwokat i radca prawny z kancelarii Prokurent.

Ani w kodeksie spółek handlowych, ani w kodeksie cywilnym, ani w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym nie ma definicji oddziału. Jedynie ustawa o swobodzie działalności gospodarczej stanowi, że oddziałem jest wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności, wykonywana przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą lub głównym miejscem wykonywania działalności.

Choć warunkiem działania oddziału nie jest wpis do rejestru przedsiębiorców, to z uwagi na to, że k.c. pozwala ustanowić prokurę oddziałową z ograniczeniem działania prokurenta do spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa, nie można jej ustanowić bez oddziału uwidocznionego w KRS.

Trzeba pamiętać, że nie ma możliwości wpisania do rejestru oddziału rozumianego jako wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą lub głównym miejscem aktywności inaczej niż w rejestrze zakładu głównego. W takiej sytuacji zakres działalności oddziału powinien pokrywać się z zakresem podstawowej części przedsiębiorstwa, i nawet gdyby przedsiębiorca wpisał kilka oddziałów, wszystkie musiałyby robić to samo. Przeczyłoby to istocie prokury oddziałowej, która ma być umocowaniem udzielanym osobie zorientowanej w sprawach konkretnego oddziału do prowadzenia specyficznych interesów.