Znany instrument w nowym wydaniu

Ideą powołania specjalnych stref ekonomicznych w Polsce (ustawa z 20 października 1994 roku) było złagodzenie strukturalnego bezrobocia w wybranych regionach kraju. Zachęta inwestycyjna dotyczyła ulgi w podatku korporacyjnym. W latach 1995-1997 utworzono 17 stref ekonomicznych, z których działalność podjęło 15. Dwie z nich, mazowiecką i częstochowską, zlikwidowano, ponieważ żaden inwestor się tam nie ulokował. Dwie inne strefy – w Tczewie i Żarnowcu – połączono, tworząc strefę pomorską.

Dzisiaj mamy 14 stref o łącznym obszarze ustawowym 7796 ha. Z tej puli 1498 ha jest przeznaczonych na realizację dużych inwestycji (powyżej 40 mln euro lub tworzących co najmniej 500 miejsc pracy). Strefy są zlokalizowane w 87 miastach i 76 gminach.

Zasadnicza formuła prawna specjalnych stref ekonomicznych została w 2001 roku dostosowana do przepisów UE w zakresie udzielania pomocy regionalnej.

Dzisiaj nie jesteśmy ograniczeni obszarem stref. Komisja Europejska nie liczy hektarów, lecz wartość pomocy regionalnej udzielanej na wspieranie inwestycji w formie podatku dochodowego. Limit roczny dla Polski wynosi 100 mln euro.

W wyniku nowelizacji ustawy o specjalnych strefach wkrótce ich obszar powiększy się do 12 tys. ha. Nowelizacja znosi także podział na dużych i małych inwestorów. Zainicjowane przez rząd zmiany w ustawie prowadzą również do praktycznego uruchomienia instrumentu, jakim jest Fundusz Strefowy. Gromadzi się na nim środki zakumulowanych podatków, których przedsiębiorca nie musiałby płacić, gdyby obowiązywały regulacje sprzed 2000 r. Te pieniądze będą do dyspozycji inwestora na jego nowe inwestycje. Dzięki nowelizacji ustawy przedsiębiorca będzie mógł sięgać po te środki w kilku transzach, a nie jednorazowo.

Kolejną nowością jest zmiana relacji właścicielskich w spółkach zarządzających strefami, które z jednym wyjątkiem w 100 proc. należą do Skarbu Państwa. Strefy przechodzą pod nadzór właścicielski Ministerstwa Gospodarki, co pozwoli na aktywne menedżerskie zarządzanie. Możliwe byłoby tworzenie nowych spółek zarządzających, ale resort nie widzi potrzeby powoływania kolejnych podmiotów.

Rozszerzenie obszaru stref pozwala na racjonalizację wykorzystania gruntów. Będzie obowiązywało kryterium operacyjne, a nie ustawowe. Strefy powiększą się tylko wtedy, jeśli wskaźnik wykorzystania własnego gruntu będzie dostatecznie wysoki, wyniesie przynajmniej 65-75 proc. Inną koniecznością jest potrzeba doprowadzenia do ścisłego powiązania strefy z polityką regionalną. To region powinien uwzględniać strefę w swojej strategii rozwoju. Dzisiaj strefy powiększa sie pod gotowe projekty, co nie zawsze jest racjonalne. System zachęt jest bowiem wszędzie identyczny.