Rzecznik praw obywatelskich zwrócił się do Sądu Najwyższego z pytaniem, czy umowę przekazania gospodarstwa rolnego, będącą podstawą do otrzymania emerytury rolniczej, należy traktować jak umowę darowizny.
Wątpliwości RPO wynikają z faktu, że w ciągu ostatnich lat pojawiły się rozbieżności w orzecznictwie SN co do oceny charakteru prawnego umowy o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy pozostającemu w momencie zawierania umowy we wspólności majątkowej ze współmałżonkiem.
Pierwszy kierunek orzecznictwa został zaprezentowany w uchwale z 15 listopada 1989 r. (sygn. akt III CZP 93/89, niepublik.). Sąd Najwyższy uznał, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy jest umową prawa cywilnego i wykazuje cechy upodabniające ją do darowizny. W konsekwencji w razie zawarcia takiej umowy z następcą pozostającym w ramach małżeńskiej wspólności majątkowej, gospodarstwo rolne wchodzi do jego majątku odrębnego. Może ono wejść do majątku wspólnego, ale nie z mocy prawa, lecz z woli rolnika wyraźnie wyrażonej w samej umowie.
Wyraźne przeciwieństwo przedstawionej wyżej tezy stanowi wyrok z 4 października 2001 r. (sygn. akt I CKN 402/00, OSNC 2002/6/79). Sąd Najwyższy stwierdził w nim, że umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego jest cywilnoprawną pozakodeksową umową nazwaną o swoistym charakterze, a jej celem nie jest obdarowanie następcy, lecz uzyskanie świadczenia od państwa. Tym samym gospodarstwo rolne w razie przekazania go umową małżonkowi pozostającemu we wspólności małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
