Nabycie udziałów spółki dominującej przez spółkę zależną

Stosunki zależności czy dominacji pomiędzy spółkami handlowymi zwykle kojarzone są z kryterium większości głosów na zgromadzeniu wspólników czy walnym zgromadzeniu. Spółka dysponująca taką większością głosów określana jest mianem spółki dominującej, natomiast spółka kontrolowana w ten sposób przez spółkę dominującą nazywana jest spółką zależną.

Przepisy Kodeksu spółek handlowych wprowadzają jednak znacznie szerzej rozumiane pojęcia zależności i dominacji (art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych). Kryterium większości głosów jest co prawda jednym z najistotniejszych, jednakże bynajmniej nie jedynym czynnikiem determinującym powstanie stosunku zależności czy dominacji. Wśród pozostałych czynników, często w praktyce pomijanych, można wymienić chociażby występowanie tych samych osób w zarządach spółek pozostających względem siebie w stosunku zależności i dominacji (członkowie zarządu spółki dominującej muszą stanowić więcej niż połowę członków zarządu spółki zależnej).

Zobacz: Kiedy nastąpi przymusowy wykup akcji drobnych akcjonariuszy?

W przypadku jednoczesnego spełnienia kryterium powstania dominacji po stronie obu spółek handlowych, spółki te mogą pozostawać względem siebie we wzajemnej relacji zależności i dominacji. Oznacza to, że w pewnych przypadkach dwie spółki handlowe mogą być względem siebie jednocześnie spółkami dominującymi oraz zależnymi.

Uwzględnienie istnienia stosunku zależności i dominacji ma niezwykle istotne znaczenie w procesie transakcji, zwłaszcza w przypadku transakcji polegających na nabyciu praw udziałowych. W skrajnych przypadkach pominięcie tego aspektu może zaważyć na skuteczności całej transakcji. Wiąże się to przede wszystkim z istnieniem reguły, zgodnie z którą spółka zależna nie może nabywać udziałów ani akcji spółki dominującej (art. 200 § 1 oraz art. 362 §§ 1 i 4 k.s.h.).

Zobacz: Grupa kapitałowa

Naruszenie wskazanego powyżej zakazu nabywania własnych praw udziałowych (w tym przypadku nabycie tych praw przez spółkę zależną uważane jest za równoznaczne z nabyciem przez spółkę dominującą jej własnych udziałów czy akcji) wiąże się z odmiennymi sankcjami w zależności od tego, czy mamy do czynienia ze spółką z o.o., czy ze spółką akcyjną.

W przypadku nabycia udziałów w spółce z o.o. wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 200 § 1 k.s.h., skutkiem jest bezwzględna nieważność czynności nabycia. Oznacza to, że mimo zawarcia umowy sprzedaży udziałów ich właścicielem nadal pozostanie zbywca.

Zobacz: Zbywanie udziałów spółki z o.o.