Środki pieniężne na wypłatę dywidendy

ODPOWIEDŹ

Jeśli jednostka nie posiada w danym roku wystarczających środków pieniężnych na wypłatę dywidendy, wówczas może zaciągnąć kredyt w tym celu lub wypłacić dywidendę w ratach bądź utworzyć kapitał rezerwowy na równowartość kwot przeznaczonych do wypłaty w przyszłych latach. Ważne jest, aby sposób i terminy wypłaty dywidendy zostały określone w uchwale zgromadzenia wspólników. W kwestii odsetek nie można zająć jednoznacznego stanowiska, gdyż opinie organów skarbowych na ten temat są różne.

WYJAŚNIENIE

Wspólnik, zgodnie z zapisami k.s.h., ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy (dzień dywidendy). Dzień dywidendy wyznacza się w ciągu dwóch miesięcy od dnia powzięcia uchwały o przeznaczeniu zysku na wypłatę dywidendy.

Podejmując uchwałę o wypłacie dywidendy, zgromadzenie wspólników powinno się zastanowić, czy spółka posiada odpowiednie środki pieniężne na ten cel. W obecnym czasie, gdy występuje spowolnienie gospodarcze spowodowane skutkami globalnego kryzysu finansowego, jednostkom gospodarczym coraz trudniej utrzymać płynność finansową. Podmioty tracą płynność, gdyż w czasie kryzysu maleje sprzedaż, rosną zapasy, które zalegają w magazynach, ponieważ trudno je upłynnić. Coraz więcej kontrahentów ma problemy z płatnościami, przez co jednostki otrzymują zapłatę za sprzedane produkty lub usługi z opóźnieniem, a co za tym idzie - i one płacą swoim dostawcom zobowiązania po ustalonym wcześniej terminie płatności.

Kwestia płynności jest bardzo ważna, gdyż jednostce, która osiąga zyski, a nie ma płynności finansowej, grozi bankructwo. Natomiast firma, która posiada płynność finansową, a ponosi straty z działalności, ma szansę przetrwać na rynku, ponieważ ma zdolność do regulowania swoich zobowiązań. Dlatego firmy powinny skupić się bardziej na poprawieniu płynności finansowej, niż na wynikach finansowych. Trzeba także pamiętać, że podstawą rozwoju każdej firmy jest silna baza kapitałowa, a wypłata dywidendy o dużej wartości, zwłaszcza gdy jednostka nie posiada środków, obniża nie tylko jej płynność, ale i wiarygodność. W takiej sytuacji zatrzymanie zysków i rezygnacja z wypłaty dywidendy wpisują się w wysiłek na rzecz łagodzenia skutków kryzysu i poprawy sytuacji finansowej spółki. Celem wspólników nie powinno być wyłącznie uzyskiwanie korzyści w postaci dywidendy, szczególnie w latach kryzysowych. Jest to działanie krótkowzroczne.

Dywidenda jest płatna w terminie wyznaczonym przez uchwałę wspólników. Jeżeli uchwała takiego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacana w dniu określonym przez zarząd.

Zgromadzenie wspólników tych jednostek gospodarczych, które nie posiadają środków na wypłatę dywidendy, powinno zastanowić się nad terminem ich wypłat i sposobem pozyskania na nie środków. Jednym ze sposobów może być zaciągnięcie kredytu bankowego. Nie jest to jednak racjonalne podejście, ponieważ wiąże się z dodatkowymi kosztami pozyskania środków pieniężnych w postaci odsetek. Ponadto spółka, która nie posiada środków, a mimo to wypłaca dywidendę, osłabia swoją siłę kapitałową. Innym sposobem może być podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy w ratach lub przekazanie części wypracowanego zysku na kapitał rezerwowy z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy w latach następnych. Podjęcie uchwały o wypłacie dywidendy w ratach oznacza, że staje się ona należna w terminie wypłaty poszczególnych rat. W przypadku gdy rata dywidendy nie zostanie wypłacona w terminie, spółka staje się dłużnikiem wobec wspólników (wierzycieli) i w związku z tym wierzyciele z tytułu zwłoki w zapłacie mogą żądać odsetek. Zatem jeśli spółka nie wypłaca dywidendy mimo podjęcia uchwały o jej wypłacie, wówczas organy podatkowe mogą uznać, że osiąga ona przychody z tytułu nieodpłatnych świadczeń za otrzymanie kapitału, w wysokości odsetek, jakie musiałaby zapłacić w warunkach rynkowych za pozyskanie kapitału odpowiadającego kwocie niewypłaconych dywidend, do czasu ich wypłat. W związku z tym spółka powinna wówczas zapłacić podatek dochodowy wynikający ze zwiększenia podstawy opodatkowania o wartość odsetek.

Jeżeli nie ustalono terminu wypłaty dywidendy, należy przyjąć, że świadczenie jest natychmiast wymagalne, po powzięciu uchwały o podziale zysku.

W przypadku zaciągnięcia kredytu na wypłatę dywidendy organy podatkowe kwestionują zaliczenie odsetek do kosztów uzyskania przychodów, argumentując, że wydatek ten nie wpływa na uzyskanie konkretnych przychodów. Niekorzystne dla podatników stanowisko zajął Minister Finansów w piśmie z dnia 2 maja 2007 r. (nr MB8/347/2007), w którym stwierdził, że: (...) zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kosztami podatkowymi są wydatki poniesione w celu uzyskania przychodów albo utrzymania oraz zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem tych, które są enumeratywnie wymienione jako niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 15 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p.). Wypłata dywidendy nie jest związana z żadną ze wspomnianych wyżej przesłanek, tzn. nie stanowi wydatku umożliwiającego powstanie przychodu, ani też nie jest związana z utrzymaniem bądź zabezpieczeniem źródła przychodu. Tym samym nie stanowi kosztu podatkowego. Konsekwentnie także odsetki od kredytu lub pożyczki zaciągniętych na wypłatę dywidendy, jako związane z wydatkiem niestanowiącym kosztu podatkowego, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów.

Przeciwne stanowisko zajął m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 10 czerwca 2009 r. (sygn. akt II FSK 234/08, niepublikowany), który uznał, że zaciągnięcie przez spółkę kredytu na wypłatę dywidendy należy traktować jako wydatek związany z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Argumentował to tym, że osiąganie zysku jest podstawowym celem funkcjonowania spółki i wspólników, których kapitał zaangażowany jest w funkcjonowanie spółki i osiąganie przez nią przychodów. W uzasadnieniu sąd wskazał, że: (...) osiąganie zysku jest zarówno podstawowym celem funkcjonowania spółki akcyjnej, jak i wspólników, których kapitał zaangażowany jest w funkcjonowanie spółki i osiąganie przez nią przychodów. Co więcej zaciągnięty przez spółkę kredyt na wypłatę dywidendy w takim przypadku nie tylko zabezpieczy źródło przychodów jakim jest działalność gospodarcza, jak i zapobiegnie utracie płynności finansowej (...). Sąd zwrócił także uwagę na to, iż prawidłowe funkcjonowanie spółki akcyjnej nie jest elementem prowadzącym do zabezpieczenia źródła przychodów. Wręcz przeciwnie, prawidłowo prowadzona spółka to taka, która dotrzymuje zawartych umów i nie wycofuje się z nich, a także i taka, która nie przechowuje kapitału bez angażowania go w przedsięwzięcia gospodarcze. Prowadzenie działalności gospodarczej w dobie rozwiniętej gospodarki rynkowej musi prowadzić w sposób nieunikniony do korzystania z kredytów bankowych. Odsetki zaś od takiego kredytu będą, w opinii sądu, zawsze kosztami zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Niewątpliwie więc odsetki od kredytu są w tym rozumieniu wydatkiem ponoszonym na zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodu, jakim jest działalność gospodarcza, albowiem zaciągnięty kredyt umożliwia spółce bezpieczne zaspokojenie roszczeń akcjonariuszy/udziałowców z tytułu dywidendy.

Jak można więc zauważyć, organy podatkowe prezentują różne stanowiska co do zaliczenia odsetek do kosztów uzyskania przychodów, dlatego warto wystąpić o indywidualną interpretację.

PRZYKŁAD 1

Zgromadzenie wspólników spółki z o.o. podjęło uchwałę o przeznaczeniu zysku netto za 2009 r. w wysokości 1 000 000 zł na wypłatę dywidendy w całości w 2010 r. Ze względu na brak środków pieniężnych spółka zaciągnęła kredyt z przeznaczeniem na wypłatę dywidendy wspólnikom. Spółka spłaci kredyt w 10 równych ratach miesięcznych wraz z oprocentowaniem w wysokości 7% w skali roku.

Ewidencja księgowa

1. Przeksięgowanie zysku netto za 2009 r. po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego, w dacie podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników:

Wn „Wynik finansowy” 1 000 000

- w analityce „Wynik finansowy za 2009 r.”

Ma „Rozliczenie wyniku finansowego” 1 000 000

- w analityce „Zysk netto za 2009 r.”

2. Zarachowanie należnej wspólnikom dywidendy przeznaczonej do wypłaty w 2010 r.:

a) kwota dywidendy

Wn „Rozliczenie wyniku finansowego” 1 000 000

- w analityce „Zysk netto do podziału za 2009 r.”

Ma „Pozostałe rozrachunki” 1 000 000

- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”

b) pobranie zryczałtowanego 19% podatku dochodowego od dywidendy płatnej z zysku netto: 1 000 000 zł × 19% = 190 000 zł

Wn „Pozostałe rozrachunki” 190 000

- w analityce „Rozrachunki ze wspólnikami z tytułu dywidendy”

Ma „Rozrachunki publicznoprawne” 190 000

- w analityce „Rozrachunki z US”