REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Egzekucja z udziałów w spółce z o.o. - skutki zajęcia

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Paweł Bieżuński
Ekspert z zakresu prawa bankowego
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Wydawałoby się, że uregulowanie egzekucji z innych praw majątkowych, do których zalicza się także egzekwowanie z udziałów w spółce z o.o., jako odrębnego sposobu egzekucji wyjaśni wszelkie wątpliwości i wygasi wszelkie spory w doktrynie, które miały miejsce przed nowelizacją z 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804). Jednak nowelizacja nie spełniła zamierzeń jej twórców i nie dość, że nie wyjaśniła wcześniejszych kontrowersji, to jeszcze stała się przyczynkiem do formułowania nowych argumentów po obu stronach sporu.

REKLAMA

W niniejszym artykule chciałbym poruszyć kwestię skutków, jakie w sferze uprawnień udziałowca wywołuje zajęcie udziałów w postępowaniu egzekucyjnym, a także spróbować odpowiedzieć na pytanie, czy dopuszczalne jest wykonywanie prawa korporacyjnych przez wierzyciela z zajętego udziału.

REKLAMA

Kwestią budzącą najwięcej wątpliwości jest dopuszczalność wykonywania przez wierzyciela uprawnień tzw. korporacyjnych z zajętego udziału. Stosownie do aktualnego brzmienia art. 9102 k.p.c., wierzyciel z mocy zajęcia wykonuje wszelkie prawa majątkowe dłużnika wynikające z zajętego udziału, niezbędnych do zaspokojenia wierzyciela w drodze egzekucji. Zgodnie z dominującym poglądem w doktrynie i orzecznictwie, udział jest prawem podmiotowym wspólnika z tytułu uczestnictwa w spółce z o.o. o charakterze majątkowym (por. uchwała SN z 14 września 2005 r., III CZP 57/05). Prawo to składa się niejako z wiązki powiązanych ze sobą funkcjonalnie uprawnień cząstkowych. W piśmiennictwie spotkać się można ze swoistym podziałem uprawnień stanowiących udział na prawa stricte majątkowe (obligacyjne), takie jak np. prawo do dywidendy czy do określonej części majątku w przypadku likwidacji spółki oraz prawa niemajątkowe (określane także mianem korporacyjnych czy organizacyjnych), jak np. prawo do wykonywania głosu na zgromadzeniu wspólników czy kontroli spraw spółki. Przedstawiony podział jest sztuczny, stworzony niejako w celu pogrupowania poszczególnych uprawnień wspólników o podobnych cechach. Należy uznać za słuszny pogląd reprezentowany m.in. przez M. Tarską i A. Szajkowskiego, że wszystkie uprawnienia płynące z udziału mają charakter majątkowy1. Prawa korporacyjne służą przede wszystkim ochronie i realizacji praw majątkowych udziałowca, są ze sobą ściśle funkcjonalnie związane i stąd opowiedzieć się trzeba za majątkowym charakterem obydwu. Wymaga także podkreślenia, że mimo definiowania udziału jako kompleksu wielu uprawnień, nie jest możliwe rozszczepienie i zbycie części tylko z nich. Oznacza to, że przedmiotem zbycia może być tylko udział i w konsekwencji - wszystkie uprawnienia składające się na to prawo podmiotowe. Podobnie, zajęcie udziałów w postępowaniu egzekucyjnym prowadzi do nabycia przez wierzyciela wszelkich uprawnień wynikających z udziału.

Udział jako nierozerwalna wiązka uprawnień

Zwolennicy dopuszczalności wykonywania przez wierzyciela praw korporacyjnych z zajętego udziału podnosili, że pozostawienie w gestii dłużnika wykonywania praw korporacyjnych z jednoczesnym uprawnieniem wierzyciela do wykonywania praw majątkowych, stoi w sprzeczności z zasadą opisaną powyżej, zakazującą zbywania poszczególnych uprawnień składowych udziału2. Ich zdaniem, przyznanie wierzycielowi możliwości zaspokojenia się z praw majątkowych bez jednoczesnego realizowania praw korporacyjnych powoduje de facto niedopuszczalne rozszczepienie uprawnień wynikających z udziału. Pogląd ten należy uznać za chybiony, gdyż w wyniku zajęcia nie następuje rozporządzenie udziałem. Dłużnik nadal pozostaje wspólnikiem i zachowuje przysługujące mu z tego tytułu prawa, jednak nie wykonuje ich osobiście: z mocy zajęcia czyni to wierzyciel. Zajęcie udziałów nie rodzi po stronie wierzyciela uprawnienia do żądania zmiany wpisu w księdze udziałów i Krajowym Rejestrze Sądowym, a tym samym rozporządzenia udziałem. Nie ma też wpływu na wzajemne stosunki między wspólnikiem a spółką. Dopiero w przypadku braku możliwości zaspokojenia się przez wierzyciela z dochodu, jaki przynosi zajęty udział, może nastąpić zbycie udziału w drodze sprzedaży licytacyjnej. Także na żadnym etapie postępowania egzekucyjnego nie dochodzi do rozszczepienia i zbycia poszczególnych uprawnień składających się na udział.

Regulacja art. 9102 k.p.c. a podział praw udziałowych

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Przeciwnicy przyznania wierzycielowi prawa wykonywania praw korporacyjnych z zajętego udziału opierają swoje stanowisko głównie na literalnym brzmieniu art. 9102 k.p.c. Zgodnie z § 1 tegoż przepisu, wierzyciel może wykonywać z mocy zajęcia wszystkie uprawnienia majątkowe wynikające z zajętego udziału oraz wykonywać wszelkie działania służące do zachowania zajętego prawa. Natomiast § 2 dotyczy wykonywania przez wierzyciela praw innych niż majątkowe, czyli właśnie korporacyjnych. Pogląd taki wydaje się być słuszny, przy założeniu istnienia podziału uprawnień związanych z udziałem na majątkowe i niemajątkowe. Dodatkowo, podział na prawa korporacyjne i majątkowe z udziału w rozumieniu k.s.h. musi być tożsamy z takim podziałem na gruncie k.p.c. Zdaniem K. Falkiewicza i R. Kwaśnickiego wiele argumentów przemawia za uznaniem części uprawnień o charakterze korporacyjnym w rozumieniu k.s.h. jako uprawnień o charakterze majątkowym na gruncie k.p.c.3. Żaden przepis k.p.c. nie wyjaśnia pojęć „prawa majątkowego” i „prawa niemajątkowego”. O charakterze sprawy decyduje każdorazowo jej przedmiot, czyli dobro, którego ochrony żąda powód. Podstawowym wyróżnikiem obydwu kategorii jest interes jaki realizują. Nie ma przy tym znaczenia wartość rynkowa danego prawa. Na gruncie k.c. przyjmuje się, że podział ten odpowiada różnej treści stosunków, których te prawa dotyczą, bądź też, że chodzi o to, że prawa majątkowe są uwarunkowane ekonomicznym interesem uprawnionego podmiotu4. Do praw majątkowych zalicza się w szczególności prawa rzeczowe, wierzytelności czy też prawa własności intelektualnej. Z kolei, za prawa niemajątkowe uznaje się prawa osobiste i prawa rodzinne niemajątkowe. Tym samym w rozumieniu k.p.c. wykonywanie praw korporacyjnych, służących ochronie i realizacji praw majątkowych, ma charakter majątkowy. Legitymacją wierzyciela do ich wykonywania jest zajęcie na jego rzecz zajęcie tych praw.

Przeciwnicy wskazują także na art. 9116 k.p.c., zgodnie z którym zaspokojenie wierzyciela następuje z dochodu, które dane prawo przynosi bądź też z realizacji lub sprzedaży tegoż prawa. Dlatego też uznają, że wierzycielowi przysługuje wykonywanie jedynie praw majątkowych, gdyż trudno uznać wykonywanie praw korporacyjnych jako dochód z udziału5. Nie można w pełni podzielić takiego poglądu. Przykładowo, prawo do dywidendy jest podstawowym, czysto majątkowym prawem każdego wspólnika i w przypadku zajęcia udziału stanowi dochód z prawa w rozumieniu art. 9116 k.p.c. Jednak o wypłacie dywidendy za dany rok obrotowy decyduje zgromadzenie wspólników, wykonując swoje prawa korporacyjne. Tym samym - jak wskazano wyżej - rozdzielanie udziałowych praw majątkowych i niemajątkowych ma charakter sztuczny, gdyż oba te prawa są ze sobą funkcjonalnie powiązane i tworzą jedną całość. Należy podzielić pogląd reprezentowany przez A. Szajkowskiego i M. Tarską, że prawa korporacyjne służą zapewnieniu prawidłowej realizacji i ochronie praw majątkowych, czyli tym samym mają charakter majątkowy6.

„Inne prawa” w rozumieniu art. 9102 k.p.c.

Problemy interpretacyjne stwarza także treść art. 9102 § 1 infine i art. 9102 § 2 k.p.c.. Zdaniem części autorów, do czynności zachowawczych określonych w § 1 tegoż przepisu można zaliczyć wykonywanie wszelkich praw, w tym praw korporacyjnych (tak np. N. Kobyłka, A. Pęczyk, P. Zdanikowski7). Część autorów uważa z kolei, że do wykonywania praw korporacyjnych zastosowanie znajduje jedynie § 2 przedmiotowego artykułu8, natomiast czynności zmierzające do zachowania prawa określone w § 1 obejmują prawa inne niż majątkowe i korporacyjne (tak np. A. Kidyba9). Możliwe jest przyjęcie poglądu, zgodnie z którym na podstawie art. 9102 § 1 k.p.c. wierzyciel może wykonywać z mocy zajęcia wszelkie czynności zmierzające do zachowania prawa, włączając w to uprawnienia korporacyjne, do czasu ustanowienia zarządcy zgodnie z art. 9102 § 2 k.p.c.10. Pojawia się problem z interpretacją wyrażenia „zachowanie prawa”, które to najczęściej spotykane jest w przypadku współwłasności, kiedy jedno prawo podmiotowe przysługuje kilku podmiotom, a z różnych przyczyn nie wszyscy z uprawnionych mogą wykonywać te czynności. Wydaje się, że w przypadku udziałów chodzi o taką sytuacje, w której występuje wielość podmiotów zainteresowanych utrzymaniem prawa w niepogorszonym stanie, czyli przede wszystkim wierzyciel i dłużnik, ale także zastawnik. Podobnie będzie w przypadku zajęcia udziału przez kilku wierzycieli. Konkludując, wierzyciel mógłby na podstawie art. 9102 § 1 k.p.c. wykonywać niecierpiące zwłoki uprawnienia korporacyjne konieczne do zachowania prawa, jeśli dłużnik albo inna uprawniona osoba (np. zastawnik) ich nie wykonuje.

Wykonywanie praw korporacyjnych przez wierzyciela - obowiązki i konsekwencje dla spółki

Uznanie prawa wierzyciela do wykonywania praw korporacyjnych z zajętego udziału wiązałoby się z obowiązkiem po stronie spółki do doręczania zawiadomień o zwołaniu zgromadzenia wspólników w celu umożliwienia mu należytego wykonywania tych uprawnień. Opowiadając się za nieprzyznawaniem wierzycielowi wykonywania praw korporacyjnych, uznać należy, że z mocy art. 9102 § 1 k.p.c. może on wytaczać powództwo o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały w celu zachowania prawa. Warto podkreślić, że artykuł ten stanowi samodzielną podstawę legitymacji procesowej dla wierzyciela, dlatego nie musi on spełniać wymogów określonych w art. 250-252 k.s.h.11. W uchwale z 14 września 2005 r., III CZP 57/05 Sąd Najwyższy stwierdził, że przyznanie wierzycielowi uprawnień do wykonywania praw korporacyjnych dłużnika stanowiłoby znaczną ingerencję w sprawy spółki, mogące nawet zagrozić jej bytowi, gdyż wykonywanie praw przez wierzyciela odbywałoby się poza kontrolą sądu. Z drugiej strony, pozbawienie wierzyciela takiego prawa może skutkować działaniami dłużnika zmierzającymi do udaremnienia zaspokojenia się z zajętego udziału. Interes dłużnika nie może przeważać nad interesem wierzyciela. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w postępowaniu egzekucyjnym zajęcie obejmuje wszystkie udziały dłużnika w danej spółce, bez względu na wysokość egzekwowanej należności. Celem zajęcia jest zaspokojenie się wierzyciela w pierwszym rzędzie z dochodu, jaki przynosi udział. Tym samym granicę zajęcia stanowić powinna suma możliwych do osiągnięcia przychodów z udziału, a nie wysokość długu. Sąd rejestrowy, do którego komornik zgłasza zajęcie udziałów, nie jest upoważniony do ustalania zakresu zajęcia w oparciu o wielkość egzekwowanej kwoty, np. przez procentowe ustalenie wielkości zajęcia.

Konieczne zmiany w przepisach

Problematyka skutków zajęcia udziałów w postępowaniu egzekucyjnym wzbudzała i nadal wzbudza wiele kontrowersji wśród doktryny. Zarówno przeciwnicy, jak i zwolennicy przyznania wierzycielowi możliwości wykonywania uprawnień korporacyjnych wynikających z zajętego udziału pozostają przy swoich stanowiskach, formułując kolejne argumenty za i przeciw. Główną przyczyną sporów jest złe sformułowanie przepisów regulujących tryb postępowania egzekucyjnego z udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Zróżnicowanie uprawnień wierzyciela, co do wykonywania praw z zajętego udziału zgodnie z podziałem praw na majątkowe i korporacyjne, nie wydaje się być trafne. Panuje zgoda judykatury i doktryny co do uznania jako majątkowego charakteru zarówno praw stricte majątkowych, jak i korporacyjnych. Pewnym wyjściem z tej sytuacji byłaby zmiana przepisów, poprzez wskazanie konkretnych uprawnień z kompleksu składającego się na udział, które wykonywać mógłby samodzielnie wierzyciel z mocy samego zajęcia. Pozostałe uprawnienia mógłby wykonywać jedynie za zgodą sądu. Poddanie wykonywania praw przez wierzyciela nie mieszczących się w katalogu praw wykonywanych przez niego samodzielnie, jest konieczne w celu uniknięcia nadmiernej i nieuzasadnionej celem postępowania egzekucyjnego ingerencji wierzyciela w sprawy spółki. Całkowite pozbawienie wierzyciela możliwości wykonywania praw korporacyjnych nie pozostaje bez wpływu na możliwość i skuteczność wykonywania przez niego praw majątkowych i tym samym zaspokojenie wierzytelności. Dlatego dopiero nowelizacja k.p.c. w tym zakresie zakończy spory wokół tego zagadnienia. Warto wskazać, że jakkolwiek kwestia wykonywania praw korporacyjnych przez wierzyciela budzi spory i kontrowersje w doktrynie i judykaturze, w praktyce występuje niezmiernie rzadko.

Paweł Bieżuński

specjalista w Bank Millennium S.A.

 

 

 1 A. Szajkowski, M. Tarska, Prawo spółek handlowych, Warszawa 2005, s. 347.

 2 K. Skawiańczyk, Prawa dłużnika przechodzą na wierzyciela, „Rzeczpospolita” z 2 kwietnia 2004 r. i z 17 czerwca 2004 r.

 3 K. Falkiewicz, R. Kwaśnicki, Skutki zajęcia udziałów spółki z o.o. - polemika, „Przegląd Prawa Handlowego” 2005, nr 5, s. 51.

 4 Por. uchwała SN z 7 stycznia 2004 r., III CZP 100/03.

 5 Por. A. Kidyba, K. Kopaczyńska-Pieczniak, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Oficyna 2007.

 6 A. Szajkowski, M. Tarska, Prawo spółek handlowych, Warszawa 2005, s. 410.

 7 N. Kobyłka, A. Pęczyk, Skutki zajęcia udziałów w spółce z o.o. - wykonywanie przez wierzyciela uprawnień korporacyjnych na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007, nr 3, s. 12; P. Zdanikowski, Glosa do uchwały SN z 14 września 2005 r., III CZP 57/05, Palestra 2006, nr 3-4, s. 291.

 8 S. Cieślak, Egzekucja sądowa z innych praw majątkowych po nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego z 2 lipca 2004 r., „Przegląd Prawa Egzekucyjnego” 2004, nr 7-9, s. 5.

 9 A. Kidyba, K. Kopaczyńska- Pieczniak, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, Oficyna 2007.

10 por. P. Telenga [w:] J. Bodio, T. Demendecki, A. Jakubecki (red.), O. Marcewicz, P. Telenga, M. P. Wójcik, Kodeks Postępowania Cywilnego. Praktyczny komentarz, Zakamycze 2005, s. 1369-1370.

11 N. Kobyłka, A. Pęczyk, Skutki zajęcia udziałów w spółce z o.o. - wykonywanie przez wierzyciela uprawnień korporacyjnych na podstawie kodeksu postępowania cywilnego, „Przegląd Prawa Handlowego” 2007, nr 3, s. 12.

Zapisz się na newsletter
Zakładasz firmę? A może ją rozwijasz? Chcesz jak najbardziej efektywnie prowadzić swój biznes? Z naszym newsletterem będziesz zawsze na bieżąco.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Prawo Przedsiębiorcy

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Moja firma
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Relaks nie jest dla słabych. Dlaczego liderom tak trudno jest odpoczywać?

Wyobraź sobie, że siedzisz z kubkiem ulubionej herbaty, czujesz bryzę morską, przymykasz oczy, czując promienie słońca na twarzy i… nie masz wyrzutów sumienia. W twojej głowie nie pędzi pendolino tematów, kamieni milowych i zadań, które czekają w kolejce do pilnej realizacji, telefon służbowy milczy. Brzmi jak science fiction? W świecie liderów odpoczynek to często temat tabu, a relaks – luksus, na który prawdziwy przywódca nie może sobie pozwolić. Uważam, że to już najwyższy czas, abyśmy przestali się oszukiwać i zaczęli zadawać niewygodne pytania dotyczące relaksu – przede wszystkim sobie - powiedziała Dyrektorka zarządzająca, dyrektorka Departamentu Zasobów Ludzkich i Organizacji w KIR Dorota Dublanka.

Polscy wykonawcy działający na rynku niemieckim powinni znać VOB/B

VOB/B nadal jest w Niemczech często stosowanym narzędziem prawnym. Jak w pełni wykorzystać zalety tego sprawdzonego zbioru przepisów, minimalizując jednocześnie ryzyko?

BCC ostrzega: firmy muszą przyspieszyć wdrażanie KSeF. Ustawa już po pierwszym czytaniu w Sejmie

Prace legislacyjne nad ustawą wdrażającą Krajowy System e-Faktur (KSeF) wchodzą w końcową fazę. Sejm skierował projekt nowelizacji VAT do komisji finansów publicznych, która pozytywnie go zaopiniowała wraz z poprawkami.

Zakupy w sklepie stacjonarnym a reklamacja. Co może konsument?

Od wielu lat obowiązuje ustawa o prawach konsumenta. W wyniku implementowania do polskiego systemu prawa regulacji unijnej, od 1 stycznia 2023 r. wprowadzono do tej ustawy bardzo ważne, korzystne dla konsumentów rozwiązania.

REKLAMA

Ponad 650 tys. firm skorzystało z wakacji składkowych w pierwszym półroczu

Zakład Ubezpieczeń Społecznych informuje, że w pierwszym półroczu 2025 r. z wakacji składkowych skorzystało 657,5 tys. przedsiębiorców. Gdzie można znaleźć informacje o uldze?

Vibe coding - czy AI zredukuje koszty tworzenia oprogramowania, a programiści będą zbędni?

Kiedy pracowałem wczoraj wieczorem nad newsletterem, do szablonu potrzebowałem wołacza imienia – chciałem, żeby mail zaczynał się od “Witaj Marku”, zamiast „Witaj Marek”. W Excelu nie da się tego zrobić w prosty sposób, a na ręczne przerobienie wszystkich rekordów straciłbym długie godziny. Poprosiłem więc ChatGPT o skrypt, który zrobi to za mnie. Po trzech sekundach miałem działający kod, a wołacze przerobiłem w 20 minut. Więcej czasu zapewne zajęłoby spotkanie, na którym zleciłbym komuś to zadanie. Czy coraz więcej takich zadań nie będzie już wymagać udziału człowieka?

Wellbeing, który naprawdę działa. Arłamów Business Challenge 2025 pokazuje, jak budować silne organizacje w czasach kryzysu zaangażowania

Arłamów, 30 czerwca 2025 – „Zaangażowanie pracowników w Polsce wynosi jedynie 8%. Czas przestać mówić o benefitach i zacząć praktykować realny well-doing” – te słowa Jacka Santorskiego, psychologa biznesu i społecznego, wybrzmiały wyjątkowo mocno w trakcie tegorocznej edycji Arłamów Business Challenge.

Nie uczą się i nie pracują. Polscy NEET często są niewidzialni dla systemu

Jak pokazuje najnowszy raport Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, około 10% młodych Polaków nie uczy się ani nie pracuje. Kim są polscy NEET i dlaczego jest to realny problem społeczny?

REKLAMA

Polska inwestycyjna zapaść – co hamuje rozwój i jak to zmienić?

Od 2015 roku stopa inwestycji w Polsce systematycznie spada. Choć może się to wydawać abstrakcyjnym wskaźnikiem makroekonomicznym, jego skutki odczuwamy wszyscy – wolniejsze tempo wzrostu gospodarczego, mniejszy przyrost zamożności, trudniejsza pogoń za Zachodem. Dlaczego tak się dzieje i czy można to odwrócić? O tym rozmawiali Szymon Glonek oraz dr Anna Szymańska z Polskiego Instytutu Ekonomicznego.

Firma za granicą jako narzędzie legalnej optymalizacji podatkowej. Fakty i mity

W dzisiejszych czasach, gdy przedsiębiorcy coraz częściej stają przed koniecznością konkurowania na globalnym rynku, pojęcie optymalizacji podatkowej staje się jednym z kluczowych elementów strategii biznesowej. Wiele osób kojarzy jednak przenoszenie firmy za granicę głównie z próbą unikania podatków lub wręcz z działaniami nielegalnymi. Tymczasem, właściwie zaplanowana firma za granicą może być w pełni legalnym i etycznym narzędziem zarządzania obciążeniami fiskalnymi. W tym artykule obalimy popularne mity, przedstawimy fakty, wyjaśnimy, które rozwiązania są legalne, a które mogą być uznane za agresywną optymalizację. Odpowiemy też na kluczowe pytanie: czy polski przedsiębiorca faktycznie zyskuje, przenosząc działalność poza Polskę?

REKLAMA