Strona główna » Moja firma » Spółki » Zarząd odpowiada za swoje działania osobistym majątkiem

Zarząd odpowiada za swoje działania osobistym majątkiem

21 listopada 2008, 05:01

Hanna Ławrynowicz

Rafał Dziedzic

Edyta Zalewska

Ceną względnej niezależności członków zarządu spółki z o.o. jest ponoszenie prawnej odpowiedzialności za swoje działania. Jest to o tyle istotne, że działania te są skuteczne, nawet gdy przekraczają zakres kompetencji ustalony w umowie spółki.

Zarząd spółki kapitałowej cechuje duża niezależność. Mimo że jego członkowie mogą być w każdej chwili odwołani ze swojej funkcji przez wspólników, to nie są oni prawnie związani wydawanymi przez nich poleceniami. Ceną takiej względnej niezależności jest ponoszenie przez wszystkich lub niektórych członków zarządu odpowiedzialności za swoje działania

Fałszywe oświadczenia

Członkowie zarządu spółki z o.o. ponoszą odpowiedzialność cywilnoprawną w oparciu o postanowienia kodeksu spółek handlowych (KSH) oraz kodeksu cywilnego (KC). Jednym z typów odpowiedzialności przewidzianym w KSH jest odpowiedzialność członków zarządu wobec wierzycieli spółki. Można tu wyróżnić odpowiedzialność za fałsz (art. 291 KSH) i odpowiedzialność za zobowiązania spółki (art. 299 KSH).

Członkowie zarządu, którzy umyślnie lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniach o wniesieniu wkładów na kapitał zakładowy, czy to przy rejestracji spółki czy to przy rejestracji podwyższenia kapitału w KRS, odpowiadają wobec wierzycieli spółki solidarnie ze spółką. Odpowiedzialność ta ma charakter represyjny, a nie odszkodowawczy. Nie ma zatem znaczenia, że, przykładowo, fałszywie wskazana wielkość w oświadczeniu jest niewspółmierna do wartości wszystkich zobowiązań spółki. Skutkiem tak skonstruowanej odpowiedzialności jest rozszerzenie odpowiedzialności członka zarządu na całość zobowiązań spółki, które mogą i często przekraczają fałszywie wskazaną wielkość w oświadczeniu.

Członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność osobistą i pierwotną, tj. możliwe jest sięgnięcie przez wierzyciela w pierwszym rzędzie do majątku osobistego członka zarządu, który złożył fałszywe oświadczenie.

Odpowiadają majątkiem

Gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Chodzi tutaj o całość zobowiązań spółki, zarówno publicznych, jaki prywatno-prawnych. Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter osobisty - co oznacza, że wierzyciel może sięgnąć do majątku osobistego członka zarządu - i ma charakter subsydiarny - co oznacza, iż dochodzi ona do skutku dopiero wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okazuje się bezskuteczna.

Egzekucja jest bezskuteczna, jeżeli egzekwowana wierzytelność nie może być zaspokojona z jakiejkolwiek części majątku spółki. Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności z art. 299 KSH w przypadkach, gdy:

• wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o upadłość lub wszczęto postępowanie układowe,

• nie doszło do zgłoszenia wniosku o upadłość oraz nie wszczęto postępowania układowego, ale nastąpiło to nie z jego winy,

• nie zgłoszono wniosku o ogłoszenie upadłości lub nie wszczęto postępowania układowego, ale wierzyciel nie poniósł szkody.

Szkody przy tworzeniu spółki

Inną podstawą prawną, która daje możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu, jest art. 292 KSH. Stanowi on, że członek zarządu, który bierze udział w procesie tworzenia spółki i działa wbrew przepisom prawa, a jednocześnie wyrządził ze swojej winy spółce szkodę, może zostać pociągnięty do takiej odpowiedzialności.

Przesłankami jej powstania są więc: działanie niezgodne z prawem lub postanowieniami umowy spółki, wina (umyślna bądź niedabalstwo), szkoda wyrządzona spółce (nie wspólnikom) oraz związek przyczynowy pomiędzy szkodą a zawinionym działaniem członka zarządu. Przykładem działania, które może doprowadzić do powstania odpowiedzialności członków zarządu, jest chociażby przyznanie sobie lub osobom trzecim nieuzasadnionych korzyści. Warunkiem niezbędnym do pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności będzie podjęcie przez zgromadzenie wspólników spółki stosownej uchwały.

Działania sprzeczne z prawem

Członkowie zarządu odpowiadają wobec spółki również za szkody wyrządzone zawinionym działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki (art. 293 KSH). Miernik staranności wymaganej od członka zarządu, której brak uzasadnia wystąpienie zawinienia, ustalany jest z uwzględnieniem zawodowego charakteru działalności członka zarządu. Podkreślić należy, że członka zarządu nie zwalnia z odpowiedzialności fakt działania zgodnie z uchwałą zgromadzenia wspólników.

Roszczenia o naprawienie szkód przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Ponadto niezależnie od powyższego roszczenia przedawnią się z upływem 10 lat od zdarzenia wyrządzającego szkodę.

Przeszacowanie aportu

W przypadku gdy wspólnik wnosi do spółki wkład niepieniężny (aport), którego wartość została znacznie zawyżona w stosunku do jego wartości zbywczej z dnia zawarcia umowy spółki, członek zarządu, który wiedząc o takim przeszacowaniu zgłasza spółkę do rejestracji, obowiązany jest, solidarnie ze wspólnikiem, który wniósł przeszacowany aport, do wyrównania spółce brakującej wartości. W świetle powyższego członek zarządu będzie odpowiedzialny (solidarnie ze wspólnikiem, który wniósł przeszacowany aport) za pokrycie różnicy między deklarowaną wartością wkładu niepieniężnego a jego wartością zbywczą według stanu na dzień podpisania umowy spółki (art. 175 KSH).

Te same zasady znajdą zastosowanie także w przypadku wniesienia aportu w ramach podwyższenia kapitału zakładowego spółki. W takim przypadku wartość wkładu niepieniężnego określa się według stanu na dzień podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału.

Z kolei art. 198 KSH przewiduje, że członek zarządu, który ponosi odpowiedzialność za niezgodną z przepisami prawa lub postanowieniami umowy spółki wypłatę na rzecz wspólnika spółki odpowiada za jej zwrot spółce solidarnie z odbiorcą. Zakaz, o którym mowa, dotyczy wszelkich przesunięć majątkowych między spółką a wspólnikiem dokonanych bez podstawy prawnej. W praktyce bezprawna wypłata dotyczy najczęściej wypłaty nienależnej dywidendy, zwrotu dopłat, w sytuacji kiedy taki zwrot nie został zarządzony oraz zwrotu wniesionych wkładów.

Odpowiedzialność wobec wspólników

Przepisy KSH regulują także odpowiedzialność członków zarządu za szkody wyrządzone wspólnikom spółki w ramach procesu łączenia, podziału lub przekształcenia spółki, jeżeli szkody te powstały na skutek działania lub zaniechania sprzecznego z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że członkowie zarządu nie ponoszą winy. W przypadku procesu przekształcenia spółki zakres odpowiedzialności członków zarządu jest szerszy niż w przypadku łączenia lub podziału spółki gdyż obejmuje szkody wyrządzone nie tylko wspólnikom, ale także spółce oraz osobom trzecim.

Ważne konsekwencje w zakresie zwolnienia z odpowiedzialności rodzi udzielenie członkom zarządu absolutorium przez zgromadzenie wspólników spółki. Większość doktryny przyjmuje, że udzielenie absolutorium zwalnia członka zarządu z odpowiedzialności. Członek zarządu, wobec którego spółka lub wspólnicy dochodzą odpowiedzialności, może w swojej obronie powoływać się na udzielone mu absolutorium.

Kiedy odpowiedzialność z KC

Przepisy KSH o odpowiedzialności członków zarządów spółek z o.o. nie regulują wszelkich problemów związanych z ich odpowiedzialnością cywilną, zarówno w stosunku do wspólników spółki, jak i osób trzecich. Zgodnie z art. 300 KSH, przepisy art. 291-298 tej ustawy nie naruszają praw wspólników oraz osób trzecich do dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych, niezależnie od tego że członkowie zarządu, którzy wyrządzili szkodę, działają jak członkowie organu spółki i niezależnie od tego, że spółka za działania i zaniechania członków swoich organów odpowiada jak za swoje własne. Przepis art. 300 KSH nie dotyczy natomiast odpowiedzialności członków zarządu w ramach stosunków wewnętrznych spółki, która regulowana jest przez przepisy art. 291-298 KSH.

Zasady ogólne, o których mowa w art. 300 KSH, dotyczą: zasad odpowiedzialności kontraktowej, czyli odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną na skutek naruszenia zobowiązań zaciągniętych przez spółkę (art. 471 i nast. KC), odpowiedzialności deliktowej, czyli odpowiedzialności za zawinioną szkodę osobie trzeciej bez istnienia relacji umownych (art. 415 i nast. KC), a także odpowiedzialności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 i nast. KC).

Jednakże warunkiem roszczeń odszkodowawczych na podstawie przepisów KC o odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej jest powstanie szkody w majątku wspólników albo osób trzecich, wina członków zarządu wyrządzających szkodę oraz związek przyczynowy między zawinionym działaniem a wyrządzoną szkodą.

SKUTKI UDZIELENIA ABSOLUTORIUM

Udzielenie absolutorum członkowi zarządu nie zwalnia go z:

• odpowiedzialności z tytułu znaczącego przeszacowania aportu (art. 175 KSH),

• odpowiedzialności z tytułu bezprawnej wypłaty na rzecz wspólnika (art. 198 KSH),

• odpowiedzialności wobec osób trzecich za zobowiązania spółki w przypadku, gdy egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna, a członek zarządu nie wykaże, że spełnione zostały przesłanki wyłączające jego odpowiedzialność spółką (art. 299 KSH),

• wytoczenia przez wspólnika powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej spółce (art. 296 KSH),

• ogłoszenia upadłości spółki (art. 296 KSH).

CZŁONKOWIE ZARZĄDU ODPOWIDAJĄ WOBEC SPÓŁKI ZA:

• szkody wyrządzone przy zakładaniu spółki (art. 292 KSH),

• szkody wyrządzone w wyniku podjęcia działań lub ich zaniechania wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki (art. 293 KSH),

• dopuszczenie do znacznego przeszacowania aportu wnoszonego do spółki (art. 175 KSH),

• doprowadzenie do bezprawnej wypłaty na rzecz wspólnika (art. 198 KSH).

TYPY ODPOWIEDZIALNOŚCI CYWILNOPRAWNEJ

• odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki,

• odpowiedzialność wobec spółki,

• odpowiedzialność wobec wspólników spółki.