Ochrona wspólników mniejszościowych

Jednym z najtrudniejszych zagadnień związanych z implementacją do kodeksu spółek handlowych Dyrektywy nr 2005/56/WE z 26 października 2005 r. w sprawie transgranicznego łączenia się spółek kapitałowych (Dyrektywa), jest ochrona interesów wspólników mniejszościowych spółek polskich uczestniczących w transgranicznej fuzji. Dyrektywa wprowadza jedynie regułę kolizyjną, zgodnie z którą problematyka ochrony wspólników mniejszościowych należy do zakresu statutu personalnego każdej z łączących się spółek. Problem ten ilustruje następujący przykład. Polska spółka z o.o. łączy się ze spółką francuską. W takim przypadku wspólnicy mniejszościowi spółki polskiej korzystają wyłącznie z instrumentów ochronnych przewidzianych w prawie polskim. Nie będą oni natomiast korzystać z instrumentów ochronnych prawa francuskiego. Podobnie wspólnicy mniejszościowi spółki francuskiej korzystają wyłącznie z instrumentów ochronnych przewidzianych w prawie francuskim. Nie będą oni natomiast korzystać z instrumentów prawa polskiego. Rozwiązanie to jest konsekwencją jednej z zasad transgranicznych łączeń, stosownie do której do transgranicznego łączenia stosuje się prawo właściwe dla każdej z łączących się spółek (zob. M. Romanowski, Łączenie spółek kapitałowych ponad granicami, GP nr 211/2007).

Przedstawiony przykład dotyczy instrumentów ochronnych ex ante, czyli mających zastosowanie przed dojściem do skutku połączenia (dniem połączenia). Wyłącznie na tym etapie może powstać problem kolizyjnoprawny. Dyrektywa nie odnosi się natomiast do mechanizmów ochronnych ex post, a więc mających zastosowanie po połączeniu. Na tym etapie nie powstaje już bowiem dylemat właściwości konkurencyjnych systemów prawnych (innymi słowy, prawo jakiego państwa należy stosować). Spółka powstała w wyniku łączenia podlega z natury wyłącznie prawu jednego państwa właściwego dla spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej (art. 11 Dyrektywy). Jeżeli zatem spółka francuska jest spółką przejmującą lub spółka nowo zawiązana będzie spółką francuską, wówczas ochrona wspólników mniejszościowych po połączeniu będzie regulowana zgodnie z prawem francuskim. Prawo polskie nie będzie wówczas stosowane. Podobnie, jeżeli spółka polska jest spółką przejmującą lub spółka nowo zawiązana będzie spółką polską, wówczas ochrona wspólników mniejszościowych po połączeniu będzie regulowana zgodnie z prawem polskim. Prawo francuskie nie będzie wówczas stosowane. To, czy instrumenty ochrony ex post będą obejmowały wyłącznie wspólników mniejszościowych dawnej spółki francuskiej (jeżeli spółka francuska jest spółką przejmującą lub nowo zawiązaną) sprzed połączenia, czy także wspólników dawnej spółki polskiej, będzie zależało od rozwiązań materialnego prawa francuskiego. Podobnie to, czy instrumenty ochrony ex post będą obejmowały wyłącznie wspólników mniejszościowych dawnej spółki polskiej (jeżeli spółka polska jest spółką przejmującą lub nowo zawiązaną) sprzed połączenia, czy także wspólników dawnej spółki francuskiej, będzie zależało od rozwiązań materialnego prawa polskiego, czyli k.s.h.